کارگردان مستند «بیر عالم‌سوز»: خاطرات و عکس‌های حاج بهزاد یک گنجینه مقدس است/ماجرای ارادت ویژه به خانواده شهدای مدافع حرم
محمدطه امیری، کارگردان مستند «بیر عالم‌سوز» می‌گوید تنها بخشی از گنجینه خاطرات دفاع مقدس را در فیلم خود آورده است در حالی که منبع اصلی در دستان بهزاد پروین قدس است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مستند پرتره «بیر عالم سوز» به کارگردانی محمدطه امیری و تهیه‌کنندگی عبدالحسین بدرلو یکی از مستندهای بلندی بود که در بخش شهید آوینی سیزدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت به نمایش درآمد و پس از آن در نهمین جشنواره فیلم عمار روی پرده رفت.
این مستند نگاهی به زندگی «بهزاد پروین قدس» هنرمند تبریزی است که در جریان دفاع مقدس به نقاشی و عکاسی و فیلم‌سازی مشغول بوده و حالا با کوله‌باری از خاطرات گذشته روزگار را با همان حال و روز جنگ سپری می‌کند.
بهزاد پروین قدس متولد فروردین ماه 1343 است؛ او عکاس برجسته دفاع مقدس است و خیلی‌ها او را با لقب «چشم انقلاب» می‌شناسند؛ از سنین نوجوانی علاقه خاصی به نقاشی و عکاسی داشت و از این رو در آغازین روزهای انقلاب اسلامی کلیشه تمثال حضرت امام خمینی(ره) را طراحی و چاپ نمود و به واسطه همین عکس در میان مردم شناخته شد؛ او با شروع جنگ تحمیلی در سال 1360 هجری‌شمسی به جبهه رفت و ضمن شرکت در چندین عملیات جنگی، 5 مرتبه مجروح شد.
وی از جمله هنرمندان تأثیرگذار است که در دوران دفاع مقدس گنجینه‌ای از صحنه‌های تکرار ناشدنی در آرشیو خود دارد و بارها عکس‌هایش را علاوه بر ایران در ترکیه، لبنان، سوریه و جمهوری آذربایجان به نمایش گذاشته است؛ بهزاد پروین قدس خاطرات روزشمار خود را در قالب کتابی تهیه کرده است که تا امروز به چاپ نرسیده و با انتشارش یکی از شناسنامه‌های دوران دفاع مقدس در قالب عکس و متن ظهور خواهد نمود؛ این عکاس برجسته، بیش از 70 هزار فریم از عکس‌های دوران دفاع مقدس را در اختیار دارد که به تنهایی گویای ناگفته‌های جنگ است.
مستند بیر عالم‌سوز تلاش کرده است با پرداخت به شخصیت این هنرمند ماندگار روایتی متفاوت را از روزهای هشت سال دفاع مقدس بدهد و بسیاری از خاطرات آن روزها را از زبان او به نمایش بگذارد؛ علاوه بر این به فعالیت هنری و شخصیت این نقاش و عکاس جبهه و جنگ پرداخته است.
محمدطه امیری، کارگردان این مستند که اولین کار بلند خود را با این فیلم تجربه کرده است در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا در مورد ایده ساخت این فیلم توضیح داد و گفت: در دورهمی‌هایی که در دفتر مُحرم داریم، هرکس راجع به قصه‌هایی که دارد حرف می‌زد؛ یکی از کسانی که قصه‌هایی زیادی را از خاطراتش می‌شنیدیم حاج بهزاد پروین قدس بود، قصه‌هایی که همیشه برایمان جذاب بود؛ وقتی خاطراتی را از او می‌شنیدم در ذهن خودم می‌گفتم که این خاطرات یا ساختگی است و یا واقعا رخ داده و حالا به شیوه‌ای جذاب برایمان تعریف می‌شود.
وی ادامه داد: در همین بین یکی از دوستانم به من گفت که در صداوسیما، مرکزی به نام مرکز تولیدات جوان راه‌اندازی شده است که مختص کارگردانان جوان و کار اولی است؛ عبدالحسین بدرلو که تهیه‌کننده اثر است، پیشنهاد ساخت مستندی پیرامون حاج بهزاد را به من داد و من هم پذیرفتم.
خاطرات حاج بهزاد شبیه به هیچ خاطره دیگری که قبلا شنیده بودم، نبود
امیری با اشاره به خاطرات بسیار زیاد بهزاد پروین قدس از ایام دفاع مقدس گفت: در ابتدا واقعا نمی‌دانستم که در برابر چه شخصیتی قرار دارم و چه سوژه‌ای پیش‌رویم است؛ وقتی برای اولین بار پیش حاج بهزاد رفتیم، 3-4 روزی را در کنارش سپری کردم و ایشان به صورت پیوسته خاطراتی از انقلاب و دفاع‌مقدس را برایمان تعریف می‌کرد؛ نکته جالب توجه این خاطرات این بود که هیچ کدام از خاطرات حاج بهزاد شبیه به دیگر خاطراتی که قبلا از دفاع مقدس شنیده بودم و یا در کتاب‌ها خوانده بودم نبود؛ در نهایت ایشان حجم بسیار زیادی دفترچه خاطرات پیش‌رویم گذاشت و گفت «اینها بخشی از خاطراتم است»؛ شروع به خواندن این کاغذها کردم و آرام آرام چارچوبی که برای ساخت مستندم لازم داشتم در ذهنم شکل گرفت.
ماجرای عکس‌هایی که صحت خاطرات حاج بهزاد را اثبات می‌کرد
وی اضافه کرد: در مورد خاطراتی که حاج بهزاد به من داده بود باید بگویم که بسیار جذاب بود؛ بارها پیش آمده بود که یکی از دفترچه‌ها روی میز کارم باز بود و یک نفر دیگر به سراغش رفته و با خواندن یک صفحه از آن ترغیب می‌شد که تا انتها بخواند؛ این خاطرات این قدر جذاب بود که حتی ممکن بود این شائبه به وجود بیاید که ساختگی است اما واقعا این‌گونه نبود چرا که در کنار این نوشته‌ها عکس‌هایی وجود داشت که نوشته‌ها را ثابت می‌کرد.
این کارگردان و مستندساز جوان در مورد شیوه روایت این فیلم و پرداختن به بخشی از خاطرات دفاع مقدس از زبان بهزاد پروین قدس گفت: وقتی وارد پژوهش شدیم تازه فهمیدم که با دنیایی از اطلاعات مواجه هستم؛ اطلاعاتی که در مواردی حوصله مخاطب را سر می‌برد و در مواردی به درد فیلم مستند نمی‌خورد؛ در اینجا چندین بار طرح نوشتیم که بالاخره چگونه چنین فیلم مستندی را بسازیم؟ بعضی از سناریوهایی که نوشته بودم به دلیل کمبود بودجه عملیاتی نشد و بعضی دیگر هم به دلیل بی‌تجربه بودن من کنار رفت؛ در نهایت به مدلی رسیدیم که در این فیلم دیدید.
سعی کردم به قدری به حاج بهزاد نزدیک شوم که در بطن روایت او قصه‌هایش را بیرون بکشم
کارگردان مستند «بیر عالم سوز» تاکید کرد: سعی کردم که این‌قدر به حاج بهزاد نزدیک شوم که در بطن روایت خود او قصه‌هایش را بیرون بکشم؛ بنابراین قصه‌های حاج بهزاد برایم اولویت بیش‌تری داشت و نخواستم که برای معرفی او به کارهایی که انجام داده است اشاره کنم. در مسیر پژوهش فیلم متوجه شدم که حاج بهزاد چند رفیق بسیار صمیمی به نام شهید حبیب هاتف احد مقیمی و کاظم آسترباف داشته است. تجمیع احساساتی که حاج بهزاد نسبت به این 3 نفر دارد شخصیت ایشان را شکل می‌دهد. حبیب کسی است که او را رشد داده است، احد فرمانده‌اش بوده و کاظم هم کسی است که ترس دوری‌اش را تجربه کرده است. برهمین اساس ترجیح دادم که با روایت داستان این 3 نفر، حاج بهزاد را به تصویر بکشم.
خاطرات و عکس‌های حاج بهزاد یک گنجینه مقدس است
این مستندساز با اشاره به گنجیه عظیم اطلاعاتی دفاع مقدس و جنگ که در اختیار حاج بهزاد پروین قدس است، گفت: به نظرم حاج بهزاد کسی است که خاطرات گذشته برایش بسیار مهم است؛ البته درجا نمی‌زند و براساس پیشرفت روز کارش را جلو می‌برد اما خاطرات قدیمی‌اش برایش مقدس است و از هر چیزی که نسبتی به گذشته داشته باشد، به شدت مراقبت می‌کند، بنابراین یادگاری‌های بسیار زیادی از همرزمان شهیدش دارد که تبدیل به یک گنجینه شده است؛ برای مثال خون نوشته‌های بسیار زیادی از شهدا دارد، نکته جالب‌تر این است که هر کدام از این یادگاری‌ها دارای یک خاطره است و یک داستانی در پشت آن نهفته است، شاید در نگاه اول بگویید که این انگشتر چیست اما در بطن آن یک قصه از جنگ نهفته است.
وی تاکید کرد: همین خاطرات است که آن یادگاری‌ها را ارزشمند کرده است؛ البته باید بگویم که این گنجینه‌های ارزشمند حاج بهزاد برای خیلی‌ها مهم نبوده است و تاکنون به سراغش نیامدند؛ جالب است بدانید که خیلی از فیلم‌های ناب و دیده‌نشده که در مستند استفاده کردیم نگاتیوهایی بوده که از خطر نابودی نجات دادیم؛ در حقیقت انگار تا زمانی که حاج بهزاد زنده است کسی نمی‌فهمد که او چه گنجینه ارزشمندی است اما خدا نکند که روزی از بین برود، همه به سراغ آرشیوش می‌آیند در حالی که اطلاعات اصلی در سینه او نهفته است.
این کارگردان در مورد کمبود آرشیو در فیلم علیرغم تصاویر بسیار زیادی که حاج بهزاد دراختیار داشته است گفت: باید بگویم که حجم کمی از آرشیو ایشان فیلم و عکس است و بسیاری از این فیلم‌ها و عکس‌ها به درد این فیلم نمی‌خورد؛ علاوه بر این خیلی دوست نداشتیم که از آرشیو خارجی استفاده کنیم و دوست داشتیم که خود حاج بهزاد صحبت کند و خاطرات را بیان کند؛ قسمت اعظم خاطرات او نهفته در وسایلی است که جمعش کرده است و باید داستانش را از زبان خود او بشنوید.
امیری در مورد ادامه داشتن ساخت مستند از حاج بهزاد گفت: شاید بتوانم بگویم که بهترین و ناب‌ترین خاطرات حاج بهزاد را نتوانستیم در این مستند بیاوریم چرا که اگر آن‌ها را می‌آوردیم اصلاحا لب‌پر می‌شد و بیهوده از بین می‌رفت. از آن خاطرات‌ها باید مستندهای دیگری تولید شود که ارزش آن خاطرات مشخص شود.
ارادتی که حاج بهزاد نسبت به شهدای مدافع حرم دارد از شهدای دفاع مقدس بیشتر است
کارگردان مستند بیر عالم‌سوز در مورد مقایسه حاج بهزاد بین شهدای مدافع حرم با شهدای هشت سال دفاع مقدس که در فیلم بیان کرده بود گفت: به نظرم ارادتی که حاج بهزاد نسبت به شهدای مدافع حرم دارد از شهدای هشت سال دفاع مقدس بیشتر است؛ این موضوع را باید از نزدیک ببینید تا متوجه شوید، او به شدت پیگیر کارهای خانواده‌های شهدای مدافع حرم است و مداوما به آنان سرکشی می‌کند؛ این مساله به دلیل تجربه ایشان است؛ حاج بهزاد در زمان هشت سال دفاع مقدس فرزند و همسر شهید دیده است و می‌داند که در آن زمان چه کم‌کاری‌هایی راجع به خانواده شهید صورت گرفته است؛ به عبارت بهتر نقاط خلا را دیده و حالا تلاش می‌کند جلوی آن خلا را بگیرد؛ او می‌داند که اگر اکنون به فکر یک همسر شهید یا فرزند او نباشد، شاید فردا دیر باشد؛ بارها دیده‌ام که حاج بهزاد به فلان روستا رفته است تا به مشکلات خانواده شهید مدافع حرم رسیدگی کند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که ممکن بود مخاطب با دیدن نوع روایت گفت‌وگو محور از دیدن فیلم خسته شود گفت: ما یک چالش داشتیم و یک فرصت؛ فرصت ما این بود که حاج بهزاد خیلی قشنگ روایت‌گری می‌کند و داستان‌ها را با هیجان تعریف می‌کند؛ بنابراین به نظر می‌رسید که لازم است حاج بهزاد بیشتر دیده شود؛ در نقطه مقابل چالشی وجود داشت و آن هم این بود ممکن بود مخاطب خسته شود؛ انتخاب ما این بود که حاج بهزاد روایت‌گری کند و البته در بسیاری از اکران‌های خصوصی متوجه شدیم که مخاطب اصلا متوجه گذر زمان نشده و خسته نشده است.
محمدطه امیری در پایان گفت: عده‌ای می‌گویند برای ساختن یک فیلم خوب باید یک سوژه خوب داشت یا عوامل خوب داشت و ... اما من معتقدم که در ساخت مستند داشتن رفقای خوب خیلی مهم است. اگر این رفقای دلسوز را نداشتم فکر می‌کنم که ساختن مستند بیرعالم‌سوز هیچ‌گاه تمام نمی‌شد؛ من در برابر 30 ساعت مصاحبه بودم و خیلی مهم بود که چه موضوعی انتخاب شود و چه انتخاب نشود. این عوامل به من کمک کردند که مستند بهتر شود و انتخاب‌های درستی داشته باشیم.
عوامل «بیر عالم سوز» عبارتند از: تصویربردار: یحیی رضایی، تدوین: مصطفی فتاحی، صدابردار: محمدحسین صفایی، گرافیک و پوستر: علی اصغر اسحاقی، طراحی و ترکیب صدا: محمد حسین ابراهیمی، اصلاح رنگ و نور: یحیی محمدعلیی، مدیرتولید: محمد حسین صفایی. این مستند 76 دقیقه‌ای به سفارش خانه تولیدات جوان صدا و سیما تولید شده است.
انتهای پیام/
