به بهانه سالگرد کمال‌الملک سینمای ایران/ بازیگران، توصیه "جمشید مشایخی" را فراموش نکنند! + فیلم

خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر 

اگر هنر بازیگری را میان چند پیشکسوت و نخبه تقسیم کنیم قطعاً یکی از آن کاربلدها و نخبه‌های این عرصه "جمشید مشایخی" است. بازیگری را بسیاری از او آموختند و او خودش را مدیون حمید سمندریان، علی حاتمی و علی نصیریان می‌داند. حال جسمی‌اش رو به راه نبود اما بعد از پیگیری‌های زیاد برای مصاحبه، پسرش "سام" تماس گرفت و گفت "استاد" قبول کرده تا به منزلش برویم و لحظاتی به گفت‌وگو بنشینیم. بسیار خوشحال شدم که استاد جمشید مشایخی دوباره می‌تواند از جایش بلند شود و توصیه‌ای برای فرهنگ و هنر این مرز و بوم داشته باشد. 

بازیگری که ششم آذرماه سال 1313 بدنیا آمد و سال قبل در سیزدهمین روز سال جدید بود که خبر درگذشتش را از "سام" پسرش شنیدیم. این خبر هولناکی بود که یکی از اساتید بازیگری سینمای ایران برای همیشه با صحنه بازیگری خداحافظی کرده است. همان‌طور که دوستانی چون علی نصیریان اعتقاد دارند «کمال الملک» و رضا تفنگچی/خوشنویس- سریال "هزار دستان" جمشید مشایخی فراموش‌نشدنی و تکرار نشدنی است.

در روزِ گفت‌وگو آنقدر فروتنی به خرج داد که گفت‌وگویی صمیمانه شکل گرفت؛ جمشید مشایخی آنقدر شیوا و گیرا صحبت می‌کرد که باورمان نمی‌شد 2 ساعت با او همکلام شدیم و آنقدر زود گذشت. بازیگری که در جریان گپ و گفت با خبرگزاری تسنیم،  دغدغه ارتقای فرهنگ و هنر این مرز و بوم را داشت.  به نام علی حاتمی و سریال‌های ماندگار تلویزیون مثل "هزاردستان" می‌رسیدیم از نام این کارگردان فراموش‌نشدنی دنیای تصویر به نیکی یاد می‌کرد و می‌گفت: " به خودم می‌بالم توانستم در سریال «هزاردستان» و «کمال الملک» به ایفای نقش بپردازم. هزار دستان می‌خواست قبل از انقلاب ساخته شود اما نشد."

جالب است استاد در پاسخ به سؤال ما درباره پذیرفتن نقش "رضا خوشنویس" اشاره کرد:  "علی حاتمی، نقش رضا خوشنویس را هم برای من کنار گذاشته بود و در زمان کمال‌الملک هم گفت این نقش برای توست. در سریال "هزاردستان" اعتقاد دارم داود رشیدی، محمدعلی کشاورز، علی نصیریان و سروش خلیلی بازی‌های ارزنده‌ای را ارائه دادند."

همان‌طور که علی نصیریان او را مشایخی را استعداد متکی به خودش می‌داند؛ او هم بارها در جریان گفت‌وگو نام علی نصیریان را بر زبان آورد و گفت:  "علی نصیریان حق به گردن من دارد؛  من و نصیریان روزهای اول آشنایی‌مانبه تئاتری در اداره هنرهای دراماتیک برمی‌گردد. جایی که به عنوان پلیس نمایشنامه «وظیفه پزشک» انتخاب شدم. اسماعیل شنگله که با من خیلی دوست بود به نصیریان گفت به جمشید یک نقش پیشنهاد کن که او بازیگر توانمندی است. او هم نقش یک پلیس را به من واگذار کرد که یک جمله دیالوگش بود. در آن نمایشنامه یک مادر بود که هنرپیشه‌های اداره سن‌شان کم بود و بازی نمی‌کردند. این مادر تبدیل به پدر شد و به یک آقایی این نقش سپرده شد که نتوانست در جلسه‌های تمرین خوب ظاهر شود و نصیریان او را رد کرد. من به شنگله گفتم این را من باید بازی می‌کردم و به نصیریان گفت و من رفتم تمرین و نقش پدر را من بازی کردم. علی نصیریان و اسماعیل شنگله حق به گردن من دارند."

وقتی با علی نصیریان  درباره جمشید مشایخی صحبت می‌کنیم می‌گوید: "جای جمشید که همیشه او را به نام «کمال‌الملک» هنر نمایشی می‌شناختم برای همیشه در صحنه بازیگری خالی می‌ماند. همان‌طور که پیشتر گفتم جای داود رشیدی و عزت‌الله انتظامی خالی است. امیدوارم استعدادهای جوان ما به میدان بیایند و پرشور و بالنده این ضایعه‌ها و صدمات را جبران کنند که ما در فقدان این بزرگان هنر تحمل می‌کنیم."

این بازیگر قدیمی سینما، تئاتر و تلویزیون، خاطرنشان کرد: من 60 سال با مشایخی رفاقت کردم و خاطرات خوشی از آن دوران دارم. یادم می‌آید کلید این آشنایی در اداره تئاتر دراماتیک خورده شد؛ جایی که مشایخی وارد عرصه هنر شد. من در نمایشنامه «وظیفه پزشک» دوست داشتم نقشی به جمشید بدهم که حقیقتاً استعداد بسیار بزرگی بود. استعدادی که هم در تئاتر، هم در سینما و هم در تلویزیون خاطرات خوشی برای من، دوستان و مردم فراهم کرد. از اخلاق و منش و رفتار او سال‌ها می‌توانم بگویم که چقدر از همکاری و مجاورت با او لذت بردم.

در گفت‌وگوی با جمشید مشایخی نکات دیگری هم مطرح شد مثل طنز که به نام اکبر عبدی اشاره کرد و گفت:  هنوز هم کسی نتوانسته جای اکبر عبدی را در طنز ایران بگیرد؛ اکبر خیلی قوی است. یادم می‌آید من ایشان را به شادروان علی حاتمی معرفی کردم. کار عبدی را در تئاتر دیدم خیلی مسلط است. من سه بازیگر کمدی را در دوران زندگی‌ام برایشان احترام قائل هستم یکی شادروان رضا احرام صدر بود که کار او را در اصفهان می‌دیدم.  دیگری اصغر تفکری و اکبر عبدی؛ بقیه ادا درمی‌آورند و طناز نیستند.

مشایخی در پاسخ به این سوال که چرا روند طنز در سینمای ایران به روزهای سخیف و نچسب رسیده، تأکید کرد: خنداندن آسان است. در یک مهمانی یک نفر جوک می گوید اگر یک استاد راجع به فردوسی و حافظ صحبت می‌کند کمتر کسی کنار او می‌نشیند. آن کسی که جوک می‌گوید همه دور او جمع می‌شوند. منظور از طنز خندیدن نیست و باید درس و آموزه داشته باشد. اگر عاری از درس و آموزه باشد کاربردی ندارد. این است که طنز کار بسیار مشکلی است. در اشعار حافظ است و سعدی هم طنز وجود دارد؛ متأسفانه ما از این فضاها فاصله گرفتیم و فراموش کردیم.

یکی از نکات دیگری که جمشید مشایخی در این گفت‌وگو مطرح کرد که به نظر می‌رسد بازیگران نباید این توصیه استاد را فراموش کنند این بود: "همان‌طور که بازیگران تئاتر گفتند شما به نقش آنقدر باید نزدیک شوید که برای خود کنید و در زمان بازیگری، با نقش زندگی کنید. دیگر نکته‌ای که لازم است بازیگران درنظر بگیرند دیگر احترام گذاشتن به مردم است. بازیگران ما باید بدانند که مردم‌اند به ما روحیه می‌دهند. نمی‌توانیم بگوییم هرکاری کنیم مردم خوششان می‌آید! نه این طور نیست و توهین محسوب می‌شود. برخی این طور فکر می‌کنند از 2 هنرپیشه با ظاهر زیبا در فیلم و سریال‌شان استفاده می‌کنند و به فکر مردم هم نیست. 

البته نصیریان در گپ و گفت با خبرنگار تسنیم  درباره جمشید مشایخی به این نکته هم اشاره کرد که: این نکته درباره مشایخی گفته نشده که جمشید یک مستعد متکی به خود بود. چرا که در آن دوران از لحاظ تعلیمات، کلاس و مسائل آکادمی هیچ بستری چون دانشکده تئاتر وجود نداشت. حتی ما در دانشکده هنرهای زیبا یک بخش تخصصی تئاتر نداشتیم و جمشید مشایخی از یک استعداد خودجوش برخوردار بود. البته بعدها با ممارست، مطالعه و دیدن یکسری از کلاس‌ها رشد پیدا کرد و توانست خودش را در جامعه هنری مطرح کند. البته که در جامعه هم نقش‌های ماندگاری از خودش به یادگار گذاشت و یکی از ماندگارترین نقش‌هایش هم «کمال‌الملک» و «رضا تفنگچی» سریال "هزاردستان" بود. او، عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی و محمدعلی کشاورز استعدادهای خودجوشی بودند و هستند که آن طبیعت خلاقه انسانی به آن‌ها کمک می‌کرد بتوانند این نقش‌ها را به زیبایی تجسم کنند.

انتهای پیام/