گزارش تاریخ| آیا آیت‌الله شریعتمداری، امام خمینی را به مرجعیت رساند؟
ادعا می‌شود که آیت‌الله شریعتمداری نخستین فردی بود که در به مرجعیت رساندن امام خمینی نقش داشت و امام با مرجعیت از محاکمه و اعدام نجات یافت. آیا این ادعا واقعیت دارد؟
گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم – امام خمینی (ره) و آیت‌الله شریعتمداری دو مرجع تقلید هم عصر بودند، اما آیت‌الله شریعتمداری برخلاف امام خمینی (ره) اهل سازش با رژیم پهلوی و بلکه همراه و طرفدار شاه بود و با ساواک ارتباط داشت.
شریعتمداری با شروع سلطنت محمدرضا شاه و آزاد شدن آذربایجان از نیروهای شوروی، قصد سفر به تبریز را داشت. در این مسافرت بیشتر علمای شهر و طلاب استقبال و ملاقات با شاه را حرام اعلام کردند، اما شریعتمداری در این سفر شاه را همراهی کرد و در مراسم 6 خرداد 1326 در مدرسه طالبیه تبریز به او خیرمقدم گفت و 10 هزار تومان پول از شاه دریافت کرد که در نتیجه آیت‌الله میرزا فتاح شهیدی مجتهد وقت تبریز حکم به اخراج وی از تبریز داد. او مدتی در تهران ساکن شد و سپس به قم آمد و شروع به تدریس برای طلاب آذربایجانی کرد.
بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی در سال 40 شمسی، شریعتمداری مانند سایر شاگردان مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری اعلام مرجعیت کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وی و طرفدارانش علیه انقلاب اسلامی و ولایت‌فقیه فعالیت و اقدام به طراحی و اجرای کودتا کردند. در نتیجه در اردیبهشت‌ماه سال 61 جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در اقدامی انقلابی که بعدها در منشور روحانیت امام خمینی (ره) مورد تأیید ایشان هم قرار گرفت، به‌اتفاق حکم بر سلب مرجعیت از وی دادند. البته امام خمینی به‌واسطه مرجعیت و جایگاه علمی وی اجازه محاکمه‌اش را نداد و صرفاً ارتباطاتش در بیتش محدود شد تا بار دیگر با عوامل مخرب و ضدانقلاب ارتباط نگیرد.
هرساله در سالگرد درگذشت آیت‌الله شریعتمداری این موضوع از سوی برخی رسانه‌ها و افراد مطرح می‌شود که آیت‌الله شریعتمداری نخستین فردی بود که امام خمینی (ره) را به عنوان مرجع معرفی کرد و چون مراجع دارای مصونیت بودند، او مانع از اعدام امام توسط رژیم شاه شد؛ اما آیا واقعاً آیت‌الله شریعتمداری در مرجعیت امام خمینی (ره) پس از رحلت آیت‌الله بروجردی نقش داشت؟ و آیا مرجع شدن امام خمینی اقدامی سیاسی بود؟
آیت‌الله بروجردی مرجع تامه شیعیان بود و با رحلت وی در سال 1340، مرجعیت در ایران و عراق دچار خلا شد. علما و اساتید حوزه علمیه قم و شاگردان آیت‌الله عبدالکریم حائری‌یزدی برجسته‌ترین افراد برای مرجعیت در ایران بودند.
آیت‌الله روح‌الله خمینی، آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی، آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری، آیت‌الله شیخ عبدالنبی اراکی، آیت‌الله سیدمحمد محقق یزدی معروف به داماد، آیت‌الله عباسعلی شاهرودی، آیت‌الله سیدشهاب‌الدین نجفی مرعشی و آیت‌الله سیدمرتضی لنگرودی از جمله این علما بودند.
براساس گزارشی که در تاریخ چهارم اسفند ماه سال 1340 در مجله «تهران مصور» منتشر شد، تعداد افراد حاضر در کلاس‌های درس آیت‌الله خمینی بیش از چهارصد نفر ذکر شد. این در حالی است که تعداد شاگردان و افراد حاضر در کلاس‌های درس آیت‌الله شریعتمداری کمتر بود.
همچنین در این گزارش آمده است که آیت‌الله خمینی نسبت به دیگر علما از اقبال بیشتری برای مرجعیت برخوردار بود.
روزنامه کیهان نیز در روز 12 فروردین سال 1340 یعنی دو روز پس از رحلت آیت‌الله بروجردی در گزارشی نوشت: «آقایانی که ذیلا نام برده می‌شود طبق نظر علمای علوم دینی و کلیه اعضای حوزه علمیه قم دارای صلاحیت مرجعیت تقلید و مورد اعتماد کامل حوزه علمیه هستند: 1.حضرت آیت‌الله حاج‌آقا روح الله خمینی 2.حضرت آیت‌الله آقا سیدمحمدرضا گلپایگانی 3. حضرت آیت‌الله آقا سیدکاظم شریعتمدارتبریزی.» البته در این گزارش از دیگر علما نیز اسم برده شده است.
کیهان در همان گزارش آیت‌الله خمینی را اینگونه معرفی کرد: «ایشان یک درس فقه صبح‌ها و یک درس اصول عصرها در حوزه علمیه قم تدریس می‌نمایند که در یکی از دروس ایشان متجاوز از 400 نفر دانشجو و طلاب علوم دینی شرکت دارند. اکثر شاگردان حوزه درس ایشان فضلای طراز اول حوزه علمیه شهر قم را تشکیل می‌دهند و درس‌های ایشان توسط آقای حاج میرزا جعفر سبحانی به صورت کتاب تدوین شده و تاکنون دو جلد آن منتشر گردیده است. مرحوم آیت‌الله بروجردی در مسائل مهمی که پیش می‌آمد با چند تن از علما مشورت می‌نمودند که یکی از آنان آیت‌الله خمینی بودند... حضرت آیت‌الله خمینی نزدیک به 25 سال است که به تدریس اشتغال دارند و در دوران طلبگی نیز اجازه تدریس داشتند.»
در گزارشی نیز که در روز 22 اسفند سال 1335 (پنج سال قبل از رحلت آیت‌الله بروجردی) توسط ساواک از وضعیت حوزه علمیه قم برای شاه تهیه شد، تعداد شاگردان حاضر در کلاس‌های درس آیت‌الله بروجردی و دیگر علما ذکر شده است. در این گزارش تعداد شاگردان آیت‌الله خمینی 500 نفر و تعداد شاگردان آیت‌الله شریعتمداری 300 نفر عنوان شده است.
علی امینی نخست‌وزیر وقت نیز که در دی ماه سال 1340 برای دیدار با مراجع تقلید به قم سفر کرد، به درخواست علما با آیت‌الله خمینی هم دیدار کرد.
کلاس‌های درس آیت‌الله خمینی پس از کلاس‌های درس آیت‌الله بروجردی پرجمعیت‌ترین کلاس‌ها بود.
آیت‌الله فیض گیلانی از شاگردان امام خمینی (ره) و آیت‌الله بروجردی نیز در گفتگو با تسنیم گفته است: «...نه تنها من بلکه آقای ناصر مکارم، آقای جعفر سبحانی، آقای نوری همدانی هم پای درس آقای خمینی می‌آمدند. یک درس فقه صبح و یک درس اصول عصر می‌گفت و تقریباً شاید حدود 300، 400 نفر در آن مسجد جمع می‌شدند. در آن زمان شاید درس سایر آقایان 10 ،12 نفر جمع می‌شدند اما درس حضرت امام در مسجد سلماسی تقریباً 300، 400 نفر جمع می‌شدند.»
آیت‌الله منتظری نیز این ادعا را رد کرده است که آیت‌الله خمینی با هدف رهایی از اعدام به عنوان مرجع معرفی شد.
او در کتاب خاطرات خود آورده است که بعد از فوت آیت‌الله بروجردی در فروردین 1340، با آنکه افرادی چون آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله شریعتمداری و آیت‌الله مرعشی نجفی در قم و آیت‌الله خویی، آیت‌الله اراکی و آیت‌الله شاهرودی در نجف بیشتر برای مرجعیت مطرح بودند و اقبال بیشتری در میان مردم داشتند، اما بسیاری از خواص فضلا و طلبه‌ها به آیت‌الله خمینی نظر داشتند.
مهدی کروبی نیز اذعان داشته است که "مرجعیت امام بر اساس سنت رایج در حوزه و با عنایت به جایگاه ممتاز ایشان در حوزه از سال 1340 مطرح شد."
براساس اسناد فوق آیت‌الله خمینی نه تنها نسبت به آیت‌الله شریعتمداری کلاس‌های درسش شلوغ‌تر بود، بلکه بین طلاب علوم دینی حوزه علمیه قم از اقبال و مقبولیت بیشتری برخوردار بود.
پیش از رحلت آیت‌الله بروجردی پیش‌بینی می‌شد، آیت‌الله خمینی مرجع بعدی باشد. هدف ساواک از تهیه آن گزارش نیز شناسایی مرجع بعدی بود.
از این رو این ادعا که تایید مرجعیت آیت‌الله خمینی در سال 42 توسط برخی مراجع از جمله آیت‌الله شریعتمداری با هدف نجات آیت‌الله خمینی از اعدام انجام گرفت، منطبق بر واقعیت نیست و آیت‌الله خمینی بیش از دیگران در بین فضلا و طلبه‌ها برای مرجعیت مقبولیت داشت.
امام خمینی (ره) پس از فوت آیت‌الله بروجردی به عنوان مرجع در بین علما شناخته شد و طلبه‌های علوم دینی و مردم به او روی آوردند که همراهی مردم با او در اتفاقات سال‌های 41 و 42 در مخالفت با اقدامات شاه و دولت نشان‌دهنده این موضوع است.
پس از دستگیری امام خمینی (ره) در سال 42، علما و روحانیون قم و سراسر کشور از اقدام امام حمایت و در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) تحصن کردند. آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله شریعتمداری نیز در اعلامیه‌ای از مرجعیت امام خمینی حمایت کردند.
انتهای پیام/