کارگردان «دریبل»: این مستند را "دیوانگان فوتبال" ساخته‌اند/ می‌خواستم مخاطب میخکوب تلویزیون شود
مستندهای فوتبالی در همه دنیا جذاب و پرطرفدار است اما مستندهای کمی با این موضوع در کشورمان ساخته شده است؛ «دریبل» مجموعه‌ای از حواشی فوتبال است که با پخش از تلویزیون طرفداران زیادی جذب کرده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «دریبل» مجموعه مستندی 10 قسمتی است که به قلم مهدی اسدزاده و تهیه‌کنندگی عطا پناهی تولید شده است؛ این مجموعه این روزها از طریق شبکه‌های 3 و مستند سیما پخش می‌شود و با توجه به تعطیلی مسابقات فوتبال در سطح ملی و باشگاهی توانسته جزء آثار پرمخاطب تلویزیون لقب بگیرد و بسیاری از علاقه‌مندان به فوتبال را به هیجان بیاورد؛ «دریبل» علی‌رغم پخش از مدیوم تلویزیونی ساختار مستندهای سینمایی را داراست و با استفاده از حجم زیادی تصاویر آرشیوی کمتر دیده شده به سراغ موضوعی رفته است که همیشه از سر و صدای زیادی برخوردار است.
فوتبال تنها ورزش قهرمانی نیست بلکه دارای تاثیرگذاری‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی است؛ کافی است به تاریخچه این ورزش در دهه‌های اخیر نگاه کنید تا بهتر متوجه شوید که این ورزش چگونه می‌تواند بسیاری از مردم را کنار هم نشانده و فارغ از همه دنیا، 90 دقیقه آنان را سرگرم کند؛ علاوه بر این حواشی دنیای فوتبال نیز از جذابیت‌های خاصی برخوردار است و اتفاقات بیرون از مستطیل سبز می‌تواند سوژه ده‌ها فیلم مستند و داستانی باشد.
مستند دریبل با روایتی جذاب و با ضرباهنگی سریع سراغ اتفاقاتی از فوتبال رفته است که آنان را صرفاً شنیده‌ایم و سند تصویری کمتری از آنها وجود دارد. به بهانه پخش این مجموعه مستند از تلویزیون، با پدرام بهرامی کارگردان و تدوینگر این فیلم مستند گفت‌وگو کردهایم.
ایده ابتدایی ساخت مستند «دریبل» چه‌طور شکل گرفت؟
ایده ابتدایی این فیلم پیش از حضور و ورود من به پروسه ساخت فیلم شکل گرفته و تحقیق و پژوهش‌های مرتبط با آن نیز تا حدی انجام شده بود؛ در واقع من پیش از نوشتن متن فیلم وارد این پروژه شدم اما وقتی توسط عطا پناهی که پیش از این در «پرش بلند» و «مجلس کابوس» همکاری مشترک داشتیم برای ساخت «دریبل» دعوت به کار شدم با جذابیتی باورنکردنی از تحقیق و پژوهش مواجه شدم که کار من را برای ساخت این مستند راحت‌تر می‌کرد.
چرا سراغ ساخت مستند درباره ورزش فوتبال رفتید؟ دلیل‌تان پرطرفدار بودن فوتبال است یا پشت پرده‌های بیشتری که نسبت به سایر رشته‌های ورزشی دارد؟
طبق تحقیقات، مسابقه فینال جام جهانی بیشترین تعداد مخاطب تلویزیونی را طی بیست سال اخیر داشته است؛ جالب است بدانید در سال 2014 کل جمعیت زمین هفت میلیارد و دویست میلیون نفر بوده و بیننده تلویزیونی فینال جام جهانی آن سال همانطور که اشاره شد بیش از سه میلیارد و دویست میلیون نفر بوده است، یعنی تقریباً نصف جمعیت کره زمین در ساعتی مشخص درگیر تماشای مسابقه فوتبال فینال جام جهانی بوده‌اند؛ به نظرم این ارقام خودشان دنیایی حرف برای گفتن دارند و ثابت می‌کنند فوتبال پادشاه بلامنازع دنیای مدرن و مهمترین پدیده غیرسانه‌ای حال حاضر جهان است؛ بنابراین همه این موارد و جذابیت فوتبال کافی است تا بخواهید درباره آن مستند بسازید.
روند تحقیق و پژوهش چگونه بود و آیا در پروسه تحقیق مشاوران ورزشی، سیاسی یا تاریخی در کنارتان بودند ؟
مشاوری در کنارمان نبود و کل این کار را دیوانگان فوتبال ساخته‌اند (باخنده). محقق کار، من و عطا پناهی که تهیه‌کننده «دریبل» است دیوانه‌وار عاشق فوتبالیم و وقت زیادی را برای تحقیق و پژوهش اختصاص دادیم؛ روند تحقیقات تقریباً هفت ماه بود و برای نوشتن متن قسمت اول تا به فرم و شکل دلخواه‌مان دست پیدا کنیم دست‌کم سه ماه زمان برد؛ وسواس زیادی در مرحله تحقیقات داشتیم و نوشتن متنی خوب و قوی برایمان بسیار مهم بود چرا که می‌خواستیم کاری متفاوت ارائه دهیم.
به نظر می‌رسد جدای از حاشیه و متن فوتبال در این کار بخش‌های دیگری مثل سیاست و اقتصاد نیز برایتان مهم بوده است و در چند قسمت اول مجموعه «دریبل» در مورد روابط پشت پرده فوتبال و به خصوص رابطه اقتصاد و سیاست در این ورزش بحث کرده‌اید؟
مستند «دریبل» را نمی‌توان در قالبی مشخص جای داد و مثلاً گفت مستند ورزشی صرف است؛ دریبل را اثری ورزشی، ژورنالیستی، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی می‌دانم؛ در سه قسمت از این مستند از اقتصاد، سیاست و رسانه حرف می‌زنیم که سه ضلع مثلث را تشکیل می‌دهند و ما تأثیر فوتبال را بر هر سه ضلع این مثلث و تأثیر این اضلاع بر فوتبال را برسی کردهایم؛ در واقع سه قسمت اول مجموعه «دریبل» نقاط اتصال بخش‌های مختلف به ورزش جذاب و پرطرفدار فوتبال است و ما این نقاط را به فوتبال وصل کردهایم؛ مثلاً در قسمتی نشان می‌دهیم که چرا اینقدر فوتبال برای سیاستمداران مهم است و چرا به این ورزش ورود می‌کنند، به همین خاطر مستند «دریبل» را نمی‌توان صرفاً فیلمی ورزشی یا سیاسی دانست.
سعی ما بر این بوده است که کاری بسازیم که قبلاً در هیچ مستند فوتبالی انجام نشده باشد، یعنی وصل کردن نقاط مختلف موضوعی به هم و ارائه تحلیلی متفاوت. به عنوان مثال در بخش اقتصاد با استفاده از تصاویری کاملاً اختصاصی نشان می‌دهیم که میزبانی جام جهانی 2014 چه تاثیر عمیقی در پیشرفت اقتصادی کشور برزیل به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه داشته است، حتی می‌توان افرادی مانند سیلویو برلوسکونی را مثال زد که از طریق ریاست بر باشگاه میلان شناخته شد و حتی به ریاست جمهوری ایتالیا نیز رسید و یا ژرژ وه‌آ که زمانی به توپ طلا هم رسید و الان رئیس جمهور کشور لیبریا است؛ شما هر مستند فوتبالی را که تماشا کنید خواهید دید که موضوعی واحد را در نظر گرفته‌اند و به حواشی مسابقات فوتبال و یا رویدادی خاص می‌پردازند اما هدف ما این بود که نگاهی جامع‌تر داشته باشیم و تحلیل متفاوتی از فوتبال به مخاطب ارائه دهیم.
در بخش‌های زیادی از مستند «دریبل» نشان می‌دهید که بسیاری از رویدادهای سیاسی با مسابقات مهم فوتبالی همزمان بوده‌اند؛ دلیل این موضوع چیست؟
همزمانی نشان دادن این رویدادها کاملاً عمدی بوده است؛ نمی‌دانم قسمتی که مربوط به سیاست می‌شود را در تلویزیون پخش کنند یا نه، اما در این قسمت به استفاده سیاسیون و احزاب سیاسی پرداخته شده است؛ در مورد استفاده افرادی سیاسی از محبوبیت فوتبال مثال‌های زیادی را می‌توان زد، اما نمونه این موضوع در بین سیاسیون خودمان مانند دو رئیس‌جمهور احمدی‌نژاد و روحانی از فوتبال برای به دست آوردن محبوبیت و در نهایت کسب رأی بیشتر بوده است؛ متأسفانه در جهان کاملاً از فوتبال در جهت رسیدن به مقاصد سیاسی استفاده می‌شود و همزمانی رویدادهای سیاسی که موجبات تخریب چهره فرد، حزب یا کشوری را مهیا کند تعمداً با مسابقات بزرگ فوتبال همزمان می‌شوند تا توجه مردم و رسانه‌ها به آن رویداد جلب نشود و همه چیز زیر سایه فوتبال قرار گرفته و محو شود؛ برای مثال در جریان جام جهانی 2014 و همزمان با برگزاری فینال مسابقات کشوری مانند اسرائیل با استفاده از فرصت فینال جام جهانی و در سایه توجه رسانه‌ها به فوتبال چه کشتار وحشتناکی را در نوار غزه به راه انداخت؛ بنابراین با توجه به واقعی بودن چنین موضوعی ما هم تصمیم گرفتیم در بخش مربوط به سیاست آنرا به عنوان حقیقتی نشان دهیم.
با توجه به بازخوردهایی که تاکنون از این مجموعه گرفتید و حواشی ادامه‌دار فوتبال آیا این مجموعه ادامه‌دار خواهد بود؟
حقیقتاً تا قبل از پخش مجموعه تصور چنین استقبالی را نمی‌کردم و شاید باورتان نشود ما من در توئیتر از مخاطب خانم هم برای «دریبل» بازخورد گرفته‌ام و حتی در مدت اخیر بسیار به من و تهیه‌کننده پیشنهاد شده که این کار را ادامه دهیم و مثلاً نمونه داخلی این مجموعه را برای هر فصل از لیگ برتر خودمان داشته باشیم؛ من مجموعه «دریبل» را خیلی دوست دارم و به ساخت آن افتخار می‌کنم اما اگر بخواهم ادامه‌ای برای این مستند بسازیم قطعاً کاری متفاوت‌تر خواهد بود. همه چیز به این بستگی دارد که سفارش کار جدید از طرف دوستان ارائه شود یا خیر.
نکته مهم درباره مجموعه مستند «دریبل» استفاده از تصاویر آرشیوی است که قبلاً کمتر دیده شده‌اند؛ تصور عمومی این است که ساخت مستندهای آرشیوی راحت‌تر از سایر مستندها است، اما پیدا کردن تصاویر آرشیوی هم مسائل و مشکلات مربوط به خودشان را دارند؛ درباره گردآوری تصاویر آرشیوی این مستند بگویید.
به عنوان مستندسازی که هم مستندهای آرشیوی و هم مستندهای تولیدی در کارنامه‌ام دارم به ضرس قاطع می‌گویم که ساخت مستندهای آرشیوی کاری بسیار سخت‌تر است؛ در ساخت مستندی تولیدی پس از گذراندن مراحل تحقیق و پژوهش مشغول به ساخت می‌شوید و دنبال مصاحبه و تصویربرداری می‌روید و با حجم محدودی از پلان‌هایی که گرفته‌اید روبه‌رو هستید؛ در واقع برای ساخت یک مستند تولیدی معادل متن‌تان تصویربرداری می‌کنید اما در ساخت مستند آرشیوی روند کار اصلاً به این شکلی نیست و باید ساعت‌ها تصاویر مختلف را دید و از دل حجم عظیمی از بی‌نظمی، نظمی مناسب و متناسب برای متنِ نوشته شده در زمان معین شده برای کار را ایجاد کنید؛ بنابراین ساخت مستند آرشیوی بسیار سخت‌تر از ساخت مستندهای دیگر است، ضمن اینکه ما در ساخت «دریبل» سعی کردیم تصاویری را در معرض دید مخاطب قرار دهیم که پیش‌تر آنها را ندیده باشد، حتی در بخش بازی ایران و آمریکا نیز می‌توانید این تصاویر را ببینید.
تصاویری که انتخاب کردیم همه دارای کیفیت بالایی هستند. حتی تصاویر انتخاب شده از جام جهانی فوتبال سال 1930 و 1954 نیز کیفیت خوبی دارند و قبلاً نیز مخاطبان آنها را ندیده بودند؛ همچنین از نظر محتوایی توانستیم فیلم‌هایی را به زبان‌های مختلف پیدا و از آنها استفاده کنیم؛ در ساخت مستندهای آرشیوی معمولاً سازندگان پس از جست‌وجو منابع فارسی زبان سراغ منابع انگلیسی زبان می‌روند و این به اصطلاح نهایت کاری است که انجام می‌شود، اما ما برای ساخت مستند «دریبل» سراغ فیلم‌ها و منابعی از زبان‌های مختلف رفتیم.
یکی از آرشیوهای نایابی که دنبالش بودیم را به سختی پیدا کردیم و دانلود تصاویرش یک‌ماه طول کشید؛ نه بخاطر اینکه این تصاویر حجم بالایی داشتند بلکه به این خاطر که این تصاویر را فقط یک نفر در دنیا در اختیار داشت؛ ما به فراخور هر جام جهانی و کشور برگزار کننده با زبان آن کشور تصاویر و اطلاعات را سرچ می‌کردیم؛ یعنی به زبان‌های فرانسوی، کره‌ای، ژاپنی، اسپانیایی و... منابع و تصاویر را سرچ و در روند تحقیق و تهیه متن و مستند از آنها استفاده کردیم.
هشتاد درصد از مستند «دریبل» را تصاویر آرشیوی تشکیل می‌دهند به همین خاطر با وسواسی بسیار این تصاویر انتخاب شدند؛ به جرأت می‌گویم بخش بالایی از تصاویر قبلاً دیده نشده و یا اگر دیده شده با این کیفیت نبوده است، اما نکته دردآور این است که در سینمای مستند ما مستند آرشیوی را خیلی جدی نمی‌گیرند و فکر می‌کنند صرفا براساس دسترسی به منبع تصویری کاری ساخته شده و امیدوارم با دیدن مجموعه «دریبل» تصور برخی نسبت به مستندهای آرشیوی تغییر کند.
هدف ما این بود در حد توان خودمان بتوانیم تغییری در ذائقه مخاطب تلویزیونی ایجاد کنیم؛ مخاطب تلویزیون در حین آشپزی، چک کردن موبایل و صحبت کردن با دیگران برنامه‌ها را تماشا می‌کند و دقت چندانی ندارد اما من دوست داشتم مستندم طوری باشد که مخاطب کاملاً میخکوب صفحه تلویزیون شده و روی تصاویر و گفتار متمرکز شود. هدفم این بود که محصول نهایی به لحاظ فرمی جذابیت بالایی داشته باشد و هم مخاطب خاص را جذب کند و هم مخاطب عام را و هر دوقشر از تماشای آن لذت ببرند و امیدوارم به این هدف رسیده باشیم.
انتهای پیام/