شروع معمولی و امیدوارکننده سریال‌های رمضانی/ روایت طراح صحنه "زیرخاکی" از ماراتن نفس‌گیر

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، روز اول ماه مبارک رمضان در کنار رونمایی از برنامه‌ها، سریال‌ها هم بعد از مدت‌ها انتظار رنگِ آنتن را دیدند. "پدر پسری" ساعت 19 از شبکه 5 سیما زنگِ رقابت سریال‌های رمضانی را به صدا درآورد. بعد از افطار اولین نوبت باکس سریال، متعلق به شبکه سه سیما و پخش "سرباز" است که چندان شروع قابل قبولی نداشت و نتوانست آن‌طور که باید و شاید مخاطب را در اولین قسمت گرفتار کند. البته که هادی مقدم‌دوست نویسنده و کارگردان زیرکی است و باید دید که "سرباز" در قسمت‌های بعدی چه روندی دارد؟ سریالی که با ماه مبارک رمضان تمام نمی‌شود. در قسمت نخست ماجرای آشنایی یحیی با و همسرش یلدا (آرش مجیدی و الیکا عبدالرزاقی) را دیدیم و با صدایِ زیبای ناصر طهماسب هم ماجراهای اولیه، روایت شد. (این سریال در 50 قسمت ساخته شده و حکایت سربازوظیفه‌ای به نام یحیی، همسرش یلدا و رفقای هم‌خدمتی‌اش است.)

شبکه 2 فصل سوم "بچه مهندس" را ساعت 21:30 روی آنتن برد و مخاطب با روایتی کوتاه را از کودکی جوادی تا پذیرفتن در دانشگاه امیرکبیر و بقیه ماجرا دید. البته که کار علی غفاری برای مرور بر اتفاقات کودکی و نوجوانی کاراکتر اصلی داستانش به جا بود و شروعِ "بچه مهندس" هم کمی مخاطب را نسبت به ادامه داستان، امیدوار کرد. زیرا فصل دوم "بچه مهندس" چند صباح قبل که روی آنتن شبکه 2 سیما بود نتوانست نسبت به فصل نخست و رمضانی‌اش، مخاطب را راضی کند.

اما در شبکه یک، "زیرخاکی"، ماراتن سریال‌های رمضانی را جدی‌تر گرفت؛ ماجرایی که با نقش اول داستان (پژمان جمشیدی) آغاز و به گرفتار شدنش در ساواک ختم شد. البته اتفاقات طنزآمیز و کوچه پس کوچه‌های واقعی درآمده داستانِ جلیل سامان، گویای کارزاری سخت برای 4 سریال رمضانی سیما است. بینندگان را این رقابت جدی و ماراتن نفس‌گیر خوشحال می‌کند و سیما را یک قدم به جلو می‌کشاند که مخاطب سریال‌های تکراری را به سریال‌های جدید ترجیح ندهد. البته که امسال هم شبکه‌ آی‌فیلم دو سریال پربیننده رمضانی به نام‌های "متهم گریخت" و "میوه ممنوعه" را روی آنتن برده که این هم به نوبه خودش رقابت سریال‌های رمضانی را سخت‌تر می‌کند.

باید دید نهایتاً کدام‌یک می‌توانند گوی سبقت را از دیگری بگیرند و بعد از روزهای ناامیدکننده و ناموفق تلویزیون در عید نوروز،‌ ماه رمضان را تلویزیون با قدم‌های رو به جلو در عرصه سریال‌سازی پشت سر بگذارد.

گفت‌وگو با طراح صحنه سریال "زیرخاکی"

فضای دهه 1350 را مستندگونه و واقع‌گرا طراحی کردیم

محسن خدابخشی طراح صحنه سریال "زیرخاکی" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم  با اشاره به اینکه این سریال اولین تجربه همکاری وی با جلیل سامان است، تصریح کرد: بعد از مطالعه فیلمنامه و با صحبت‌هایی که با جلیل سامان داشتم به این نتیجه رسیدم که فضای سریال باید واقع‌گرا و مستند باشد. هدفم این بود که طراحی صحنه به گونه‌ای باشد که این تفاوت مقاطع تاریخی به اصطلاح توی چشم نزند. طبیعی ماندن و واقعی بودن لوکیشن، صحنه و آکساسوار برای من اهمیت زیادی داشت.

وی تأکید کرد: برای طراحی صحنه این سریال  تحقیقات زیادی کردم؛ کارهای قبلی جلیل سامان مثل "ارمغان تاریکی"، "پروانه" و "نفس" در  دهه‌های 1350 و 1360 می‌گذشت؛ بنابراین تجربه و نگاه خودش را داشت. من و همکارانم سعی کردیم بخش عمده‌ای از طراحی صحنه و مقدمات اجرای آن را در پیش‌ تولید آماده کنیم. "زیرخاکی" از آن دسته کارهایی بود که تعدد لوکیشن داشت و ما در زمان تصویربرداری با کمبود فرصت مواجه می‌شدیم؛ بنابراین  ضروری بود که با پیش تولیدی کامل به استقبال این کار برویم.

خدابخشی با تأکید بر این که جزئیات هم برای من و هم برای  جلیل سامان مهم بود افزود: طراحی صحنه سریال "زیرخاکی" ماراتنی سخت و نفس‌گیر بود. اما خدارا شکر می‌کنم که خروجی کار راضی‌کننده بود.

وی گفت:  معمولاً طراحی صحنه آثاری که  از دهه 1350، تا حتی اوایل دهه 1380 می‌گذرد بسیار سخت است چون بخش عمده بینندگان، آن مقاطع تاریخی را با جزئیات به یاد دارند و این موضوع کار را سخت و پرچالش می‌کند. برای سریالی مثل یوسف پیامبر که مربوط به تاریخ کهن است و یا داستان‌هایی که به دوران قاجار و پیش از آن باز می‌گردد ما یک سری مستندات داریم که در معماری، و تهیه وسایل صحنه از آنها بهره می‌گیریم، بخش عمده کار حاصل تخیل طراح صحنه و کارگردان است و به عبارت دیگر از نو خلق می‌شود.

این طراح صحنه ادامه داد: اما درباره دهه 1350 و 1360 شمسی هم ما به عنوان سازندگان اثر و هم  اغلب مخاطبان، آن دوره را درک کرده‌اند و گاهی تک‌تک جزئیات مثل لباس‌ها، وسایل خانه، نوع ماشین‌ها، پلاک خانه‌ها، معماری، شکل پول‌ها و اجناس مغازه و ... را به یاد دارند. حتی در برخی خیابان‌های مشهور می‌دانند که مثلاً در فلان سال این درخت یا ساختمان در آنجا نبود.

خدابخشی تصریح کرد: از سوی دیگر، معمولاً سریال‌هایی که مربوط به دوره قاجار یا پیش از دهه 1340 شمسی است  در شهرک سینمایی تولید می‌شود اما برای ضبط سریال‌های دهه 1350 به بعد، ما در لوکیشن‌های خارجی باید همه‌چیز را طراحی کنیم که واقعاً کار سختی است. چون پیدا کردن خیابان‌ها و محلاتی از آن دوره که تاکنون کمترین تغییرات را داشته باشند مشکل است.

وی افزود: من و جلیل سامان در سناریو سال‌به‌سال جلو می رفتیم. سعی می‌کردیم این تغییرات اجتماعی و فرهنگی را با نشانه‌های جزئی اما متعدد در صحنه منعکس کنیم؛ یعنی گاهی مثلاً سال 1359 یک سری نشانه داشتیم که در فضای صحنه مربوط به سال 1358 نبود و تمایز ایجاد می‌کرد. در این‌گونه کارها، بیننده دقت زیادی روی صحنه دارد. برای همین است که در برخی سریال‌های مشابه، چه در زمان پخش و چه در بازپخش،  برخی ایرادات یا همان گاف‌ها به چشم می‌آید و برجسته می‌شود. طبیعی است که ما به عنوان کسانی که به صورت حرفه‌ای کار طراحی صحنه می‌کنیم، ایرادات بیشتری در کارها دیده شود. برای همین در "زیرخاکی" حساسیت زیادی داشتم.

خدابخشی عنوان کرد: تک‌تک جزئیات مثل وسایل کوچکی که شخصیت‌ها استفاده می‌کنند، پلاک منازل و ماشین‌ها، پوسترهایی که در دیوار خیابان‌ها می‌بینیم، اجناس مغازه‌ها، مبلمان و ظروف، رنگ جدول خیابان، اتومبیل‌ها و حتی مغزی قفل در و کلیدهایی که استفاده می‌شود را با فضای آن دوره تطبیق داده‌ایم. مغزی قفل‌های قدیمی عمودی بود اما الان افقی است؛ ضمن این که کلیدها هم یک طرفه بود، اما الان به صورت کامپیوتری و مستطیل شکل است. سعی کردیم تمام این موارد رعایت شود.

 وی افزود: برای طراحی صحنه "زیرخاکی" تحقیقات زیادی داشتم. پیش از این در هیچ کاری  1500 ساعت کار گرافیک را ندیده بودم، اما در زیرخاکی خانم صفری که همکار و در عین حال همسر من هستند این حجم از کارهای گرافیکی را انجام دادند. همکاران زحمتکش دیگر من در طراحی صحنه هم واقعاً زحمت کشیدند و همراه بودند تا بتوانیم یک اثر جذاب و کم‌نقص را به بینندگان ارائه دهیم. خدا را شکر خروجی کار را هم که دیدیم راضی کننده بود.

خدابخشی اظهار کرد: من هم با بیش از 20 سال سابقه کار درحوزه طراحی صحنه به نوعی همه تجارب این سال‌ها را در این سریال به کار بردم. 

طراح صحنه سریال "زیر خاکی" درباره سختی‌های کار در این سریال گفت: گاهی برای طراحی یک خیابان با تمام اجزای آن که تعداد زیادی ماشین و هنرور هم در آن رفت و آمد داشتند دو ماه پیش‌تولید داشتیم.

وی افزود: من حتی برخی از وسایل کوچک‌‍‌تر آشپزخانه را از خانه آوردم و همکاران هم تا جایی که توانستند کمک کردند چون برخی از این وسایل به سختی، گیر می‌آمد.

 خدابخشی گفت: وقتی برای شروع کار به توافق رسیدیم، من به دوستان گفتم که با توجه به حجم فیلمنامه‌ای که بیش از 40 سکانس خیابانی و حدود 70 لوکیشن دارد،  برای تأمین آکساسوار صحنه نیاز به یک انبار بزرگ داریم تا وسایل را در آنجا دپو کنیم. بنابر این یک انبار به مساحت 400 مترمربع که ارتفاع آن از کف هم 6 متر بود اجاره شد. و همه وسایل را در آنجا دپو کردیم. آقای سامان یک روز به آنجا آمده بود و گفت من تا به حال 30 دوچرخه قدیمی را یکجا ندیده بودم.

این طراح صحنه سینما و تلویزیون افزود: از طرف دیگر، بخشی از فضاها و وسایل مثل باجه تلفن، دکه روزنامه فروشی و اغذیه فروشی، مغازه‌ها، گاری‌ها و ... هم با کمترین هزینه، امّا بهترین مواد اولیه ساخته شد.خدا را شکر، قبلاً با تهیه‌کننده سریال آقای نصیر‌ی‌نیا کار کرده بودم و اعتماد و تعامل دوطرفه بین ما وجود داشت. ما تلاش  کردیم هزینه‌ها منطقی باشد و ایشان هم برای تأمین ملزومات و مواد اولیه زحمت زیادی کشیدند.  

خدابخشی در پایان گفت: سریال "زیرخاکی" مرور جذاب گذشته است. یک‌جور خاطره بازی است و مطمئنم بینندگان از دیدن آن لذت می‌برند. چون حس و حال سال‌های دهه 1350 و 1360 را زنده می‌کند. در این سریال انعکاس تحولات سیاسی و اجتماعی را در یک داستان خانوادگی مفرح و جذاب با طنزی شریف خواهیم دید. ضمن این که بازیگران بسیار توانمندی هم در آن ایفای نقش می‌کنند و امیدوارم بینندگان هم از دیدن این سریال لذت ببرند.

انتهای پیام/