دوران ولخرجی و عقد قراردادهای میلیارد دلاری تسلیحاتی عربستان به‌سر آمده / دو تهدید اصلی فراروی آل‌سعود
وقتی وزیر دارایی سعودی اعلام می‌کند اتخاذ تدابیر دردناک در راه است، یعنی این‌که چرخه اقتصاد این کشور در وضعیت انقباضی قرار دارد و میانگین بیکاری و قیمت خدمات عمومی و کالاهای اساسی در کشور افزایش می‌یابد و حکومت رانت‌خوار نیز به پایانش نزدیک می‌شود.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، "عبدالباری عطوان" تحلیلگر برجسته جهان عرب در سرمقاله امروز روزنامه فرامنطقه‌ای "رأی الیوم" به بررسی اوضاع اقتصادی عربستان سعودی به‌ویژه پس از افشاگری اخیر وزیر دارایی آن درباره تدابیر سختگیرانه‌ای که حکومت متبوعش اتخاذ خواهد کرد، پرداخته است.
عطوان طبق معمول مقاله خود را با طرح چند سؤال در تیتر آن آغاز کرده است: منظور وزیر دارایی عربستان سعودی، زمانی که درباره تدابیر شدید و دردناک سخن گفت، چیست؟ مالیات‌های جدید و بیکاری بالا میان شهروندان و پایان دولت شکوفا و غنیّ در راه است؟ آیا بعد از مکالمه تهدیدآمیز و بی‌شرمانه ترامپ با شاهزاده بن‌سلمان، ائتلاف سعودی ــ آمریکایی به پایان رسیده است؟ آیا افشاگری‌ها درباره اصلاحات پیشِ‌رو، کشتی را از غرق شدن نجات خواهد داد؟
عطوان نوشت: کم‌سابقه است که یک مسئول ارشد سعودی شفافیت مطلق داشته باشد و به مردم این کشور حقایق را کامل بیان کند، کاری که "محمد الجدعان" وزیر دارایی این کشور عصر دیروز در گفت‌وگو با تلویزیون "العربیه" درباره اوضاع مالی و اقتصادی کشور انجام داد.
اظهارات الجدعان زمانی که گفت: "اقداماتی شدید و دردناک در تعامل با پیامدهای ویروس کرونا اتخاذ خواهیم کرد و کاهش چشمگیر در هزینه‌های بودجه و اجرای کُند برخی پروژه‌های دولتی از جمله پروژه‌های عظیم برای کاهش هزینه‌ها ضروری است"، خیلی شفاف و در عین حال تکان‌دهنده بود، و او برای نخستین بار تصمیم برای "اخذ وام 60 میلیارد دلاری و برداشت 32 میلیارد دلار از ذخایر ارزی برای جبران کسری بودجه کنونی، که به 112 میلیارد دلار خواهد رسید" را فاش کرد.
وزیر دارایی سعودی، ولی، نگفته است که دولت متبوعش برای مواجهه با این بحران جدی اقتصادی چه اقدامات سختگیرانه و دردناکی ــ که در تاریخ پادشاهی این کشور از زمان تأسیس طی 80 سال پیش بی‌سابقه است ــ اتخاذ خواهد کرد ولی انتظار می‌رود "حکومت رانت‌خوار" پایان یابد و شهروند سعودی بزرگ‌ترین قربانی آن خواهد شد خواه به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم.
وقتی حکومت سعودی از زبان وزیر دارایی خود اعلام می‌کند که هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و برخی پروژه‌های عظیم را متوقف خواهد کرد این بدان معناست که چرخه اقتصاد آن در وضعیت انقباضی قرار دارد و میانگین بیکاری آن بالاتر می‌رود و چه‌بسا حقوق‌ها کاهش یابد و قیمت خدمات عمومی و کالاهای اساسی مانند آب، برق و بهداشت و همچنین آموزش و پرورش افزایش یابد و مالیات بر درآمد اعمال شود و مالیات بر ارزش افزوده نیز افزایش یابد و بر تعرفه‌ها نیز به‌منظور افزایش درآمدهای دولت و کاهش کسری بودجه افزوده می‌شود.
بحرانی که بیشتر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و به‌ویژه عربستان سعودی با آن روبه‌رو است این است که درآمدهای نفتی‌شان به کمتر از نصف و درآمدهای غیرنفتی‌شان نیز به‌دلیل سیاست‌های "بسته شدن" در چارچوب تدابیر مهار شیوع ویروس کرونا کاهش پیدا کرده است، ازاین‌رو، ارزش سهام عربستان سعودی امروز بیش از 6.8 درصد کاهش یافته است و مؤسسه اعتبارسنجی "مودیز" چشم‌انداز عربستان سعودی را از حالت "پایدار" به "منفی" کاهش داده است.
دوران رونق اقتصادی و ولخرجی‌ها و اختصاص صدها میلیارد دلار برای انعقاد قراردادهای تسلیحاتی و درگیر شدن در تأمین مالی جنگ‌ها در یمن، سوریه و لیبی تمام شده و غیرقابل بازگشت است که این امر، تأثیری منفی بر موقعیت "رهبری" سیاسی و اقتصادی عربستان سعودی در جهان عرب و جهان اسلام خواهد گذاشت.
عربستان سعودی در زمان حاضر با دو تهدید جدی روبه‌روست؛ نخست، احتمال ورشکستگی و تبدیل آن از کشوری طلبکار به کشوری بدهکار و همزمان کم شدن ذخایر مالی آن و کاهش سریع بهای نفت، و دوم، فروپاشی روابطش با هم‌پیمان بزرگش، ایالات متحده آمریکا.
رهبری سعودی در ارزیابی‌هایش درباره وضعیت جهانی نفت دچار اشتباه شده است؛ نخست در سال 2014 زمانی که با تحریک آمریکا بازارهای جهان را با مقادیر زیادی از نفت غرق کرد تا به اقتصادهای روسیه و ایران ضربه بزند؛ امری که باعث کاهش بهای هر بشکه نفت از 110 دلار به زیر 30 دلار شد، و بار دوم زمانی بود که برای مالیدن بینی روسیه و "ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهوری آن، که با درخواستش برای کاهش تولید مخالفت کرد، وارد جنگ نفتی شد و بازارها را با نفت پُر کرد و آن را به‌بهای ناچیزی فروخت؛ وضعیتی که باعث فروپاشی کامل قیمت‌ها و رسیدن آن به زیر صفر در اواخر ماه گذشته شد.
موضوعی که رهبری سعودی نمی‌داند این است که با کاهش بهای نفت به نرخ‌هایی که طی 20 سال یا بیشتر در آن وضعیت قرار نداشت، مهم‌ترین سلاح خود، یعنی بازده مالی را از دست می‌دهد. جهان غرب به عربستان سعودی به‌عنوان یک گاو شیرده نگاه می‌کند و به‌امید انعقاد قراردادهای تسلیحاتی، همواره در تلاش برای جلب دوستی‌اش و تأمین مالی جنگ‌ها و سرپوش گذاشتن به موارد نقض حقوق بشر است.
"دونالد ترامپ" رئیس‌جمهوری آمریکا به درجه‌ای از بی‌شرمی رسیده که محتوای گفت‌وگوی تلفنی‌اش با شاهزاده "محمد بن‌سلمان" ولیعهد سعودی و حاکم فعلی این کشور پادشاهی را فاش کرد که طی آن، او را تهدید کرده است در صورتی که جنگ نفت را متوقف نکند و تولید را فوراً کاهش ندهد، تمامی نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های سعودی (3هزار سرباز) به‌همراه تمام تجهیزات‌شان عقب‌نشینی خواهند کرد و چتر محافظت از این کشور را بر خواهد چید.
ائتلاف آمریکایی ــ سعودی یک جاده یک‌طرفه است یعنی از ریاض به واشنگتن، به‌عبارتی بهتر از درآمدهای مالی عربستان سعودی به خزانه آمریکا از طریق قراردادهای تسلیحاتی و سرمایه‌گذاری‌هایی که از اقتصاد آمریکا حمایت و فرصت‌های شغلی برای بیکاران آمریکایی ایجاد می‌کند، و اگر شیر سعودی خشک شود این ائتلاف حتماً از بین خواهد رفت.
گزارش‌های سعودی این روزها حاکی از آن است که این دولت در آستانه انجام اصلاحات برای بهبود کارنامه سیاه خود در زمینه حقوق بشر قرار دارد به‌ویژه این‌که بعد از ترور وحشیانه "جمال خاشقجی" روزنامه‌نگار منتقد و قتل بیش از 100 هزار یمنی در جنگ جاری علیه یمن بسیار آسیب دیده است. این گزارش‌ها همچنین حاکی از آن است که به‌عنوان مقدمه‌ای برای معرفی این اصلاحات، مجازات شلاق لغو و اجرای حکم اعدام دو مجرم نوجوان متوقف می‌شود.
ارزیابی ما این است که این اصلاحات، "تجملی و زینتی" است و پاسخگوی شرایط مطلوب داخلی و خارجی نخواهد بود و اگر چند سال پیش انجام می‌شد شاید مقبول واقع می‌شد ولی الآن شرایط فرق کرده است و "جنایت‌ها گسترده‌تر شده است".
مهم‌ترین سؤالی که در زمان حاضر مطرح می‌شود، این است که: عربستان سعودی به شهروندان خود به‌ازای این اقدامات شدید و "دردناک" که الجدعان، وزیر دارایی‌اش از آن خبر داد و ممکن است بر وضعیت معیشت آنها تأثیر بگذارد، چه‌چیزی تقدیم خواهد کرد؟
انتهای پیام/+