مرور مطالب کمترمطرح‌شده از زندگی امام حسن(ع)/ آقازاده‌ای که به‌ازای خدمتش بهره‌ای از پول و مقام نخواست

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نقش تاریخی و مهم امام حسن مجتبی علیه السلام، تنها به دوران امامت آن حضرت مربوط نیست. کریم اهل بیت علیهم السلام مهر کریمانه و درایت ولایتی خود را نه‌تنها در زمان عهده‌دار بودن مسئولیت امامت، بلکه در تمام دوران زندگی خود به نمایش می‌گذاشتند. از حضور در کنار حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در صحنه‌های صفین و جمل تا رتق و فتق اوضاع شهرها و سرزمین‌های اسلامی و رسیدگی به امور مسلمانان، مظلومان و نیازمندان. در این میان، نه پول و دیناری در کار بود و نه پست و سمتی که امام حسن علیه السلام به ازای خدمت به مردم در کنار پدر بزرگوار خود، دریافت کنند. چراکه رسیدگی به امور دین و دنیای مردم تنها از شخصیت‌هایی برمی‌آید که راه‌های آسمان را بهتر از راه‌های زمین می‌دانند و از مردم پاداشی جز ایمان و سعادت خودشان نمی‌خواهند.

خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام محمدمهدی امیری، استاد حوزه و کارشناس دینی انجام داده، بخش‌های کمتر مطرح شده زندگی پر خیر و برکت امام حسن علیه السلام را مرور کرده است. آن طور که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، حق مطلب در مورد امام حسن علیه السلام در دوران قبل از امامت ایشان، آن است که آن حضرت را دستیار مخصوص امام علی علیه السلام بخوانیم. درواقع امام حسن علیه السلام در زمان حکومت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، موقعیت و به اصطلاح امروزی پست رسمی نداشتند اما در شرایط گوناگونی آن حضرت مدافع حریم امامت، اسلام و مسلمانان بودند و به امام علی علیه السلام خدمت می‌کردند. برخلاف برخی مسئولین امروز که وقتی به قدرت و موقعیتی می‌رسند، فوراً فرزندان خود را هر اندازه هم که بی‌لیاقت و بی‌استعداد باشند، بر پست‌هایی می‌نشانند و به ضرر مسلمانان و جامعه اسلامی قدم برمی‌دارند.

در این شرایط عدل و عدالت را باید از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام یاد بگیریم. نمونه‌ای از عدل آن حضرت در مورد امام حسن علیه السلام تجلی پیدا کرده است، که هرچند ایشان دارای درایت، استعداد و لیاقت فوق‌العاده بودند به قدری که از سوی خدای متعال به عنوان امام و هادی دوم مسلمانان در طول تاریخ انتخاب شدند، اما امام علی علیه السلام هرگز درصدد اعطای موقعیت ویژه و پست به فرزند گرامی خود برنیامدند. امام حسن علیه السلام نیز با اینکه نصیب دنیایی از یاری رساندن به اسلام نداشتند، اما از جان گرامی خود به نفع اسلام می‌گذشتند که نمونه آن در جنگ جمل قابل مشاهده بود.

رساندن آب به خلیفه سوم

یکی از موقعیت‌های تاریخی که شاهد حضور و نقش امام حسن مجتبی علی السلام هستیم، مربوط به واقعه‌ای است که در مورد خلیفه سوم روی داد. درباره آن برهه تاریخی نقل‌هایی وجود دارد، ازجمله اینکه گفته می‌شود حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام، امام حسن و امام حسین علیهماالسلام را به در خانه عثمان فرستادند. این عمل به چه منظور انجام شد و امام حسن علیه السلام چه نقشی در آن زمان داشتند؟

طبق روایت‌های مستند و معتبر تاریخی، امام علی علیه السلام در اقدامی، دو فرزند خود یعنی امام حسن و امام حسین علیه السلام را به همراه تعدادی از افراد و شخصیت‌های بنی‌هاشم برای رساندن آب به در خانه او فرستاد. درواقع حضور امام حسن علیه السلام در کنار امام حسین علیه السلام در مقابل در خانه عثمان، تنها به منظور آب رساندن به او بود. چون او مورد حمله مخالفان خود قرار گرفته و آن‌ها حتی راه آب را به خانه‌اش بسته بودند.

البته تعدادی از منابع اهل تسنن ادعا کرده‌اند که امام علی علیه السلام، فرزندان خود را برای دفاع از عثمان به در خانه او فرستاده بودند، که این رویکرد از منظر شیعه به هیچ عنوان قابل قبول نیست. حتی رساندن آب به او، از روی رأفت اسلامی انجام شد.

بیشتر بخوانید:  بررسی شبهاتی در قیام مختار ثقفی و یاران و خائنان به او/ چرا ابراهیم بن مالک اشتر، مختار را تنها گذاشت؟

فعالیت‌های امام حسن علیه السلام پیش از امامت

می‌دانیم که نقش امام حسن علیه السلام تنها به دوران امامت آن حضرت مربوط نمی‌شود. ایشان در دوران پیش از امامت و زمان حکومت امام علی علیه السلام چه می‌کردند و چه مسئولیت‌هایی بر عهده داشتند؟

حق مطلب در مورد امام حسن علیه السلام در دوران قبل از امامت ایشان، آن است که آن حضرت را دستیار مخصوص امام علی علیه السلام بخوانیم. درواقع امام حسن علیه السلام در زمان حکومت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، موقعیت و به اصطلاح امروزی پست رسمی نداشتند اما در شرایط گوناگونی آن حضرت مدافع حریم امامت، اسلام و مسلمانان بودند و به امام علی علیه السلام خدمت می‌کردند. برخلاف برخی مسئولین امروز که وقتی به قدرت و موقعیتی می‌رسند، فوراً فرزندان خود را هر اندازه هم که بی‌لیاقت و بی‌استعداد باشند، بر پست‌هایی می‌نشانند و به ضرر مسلمانان و جامعه اسلامی قدم برمی‌دارند.

در این شرایط عدل و عدالت را باید از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام یاد بگیریم. نمونه‌ای از عدل آن حضرت در مورد امام حسن علیه السلام تجلی پیدا کرده است، که هرچند ایشان دارای درایت، استعداد و لیاقت فوق‌العاده بودند به قدری که از سوی خدای متعال به عنوان امام و هادی دوم مسلمانان در طول تاریخ انتخاب شدند، اما امام علی علیه السلام هرگز درصدد اعطای موقعیت ویژه و پست به فرزند گرامی خود برنیامدند. امام حسن علیه السلام نیز با اینکه نصیب دنیایی از یاری رساندن به اسلام نداشتند، اما از جان گرامی خود به نفع اسلام می‌گذشتند که نمونه آن در جنگ جمل قابل مشاهده بود.

از سوی دیگر امام حسن علیه السلام متولی موقوفات امام علی علیه السلام شدند و وصی آن بزرگوار بودند و مسئولیت تغسیل و تدفین پیکر مطهر پدرش را عهده‌دار شدند و امام حسین علیه السلام هم در کنار آن بزرگوار حضور داشتند.

از فرماندهی لشکر تا اداره امور شهری

به جنگ جمل اشاره کردید. در زمان وقوع ناکثین و در جریان جنگ جمل، امام حسن علیه السلام را به عنوان فاتح اصلی این جنگ می‌شناسیم. چگونه آن حضرت به این درجه از شجاعت نائل شدند؟

وقتی ناکثین ظهور کردند، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ناگزیر شدند که از مدینه به سوی بصره حرکت کنند. در این زمان، امام حسن و امام حسین علیهماالسلام را نیز به همراه خود بردند. امام حسن علیه السلام به این دلیل فاتح اصلی جنگ جمل شناخته می‌شوند که نبردی جانانه و شجاعانه با ناکثین داشتند. ایشان شتر عایشه را پی کردند و سقوط پیمان‌شکنان به این صورت قطعی شد.

بعد از سقوط پیمان‌شکنان و بیعت کردن مردم بصره با حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، امام حسن علیه السلام در حدود یک ماه در بصره ماندند و اوضاع و شرایط این شهر را سامان دادند. در همان زمان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام دچار بیماری شده بودند، به طوری که گاهی نمی‌توانستند نماز جمعه و جماعت را اقامه کنند. امام حسن علیه السلام به نیابت از ایشان در شهر بصره فریضه جمعه و جماعت را اقامه می‌کردند.

ظاهراً امام حسن علیه السلام در جنگ جمل نیز فرمانده بخشی از سپاه مسلمانان بودند. درست است؟

بله. در جنگ صفین امام حسن علیه السلام به همراه امام حسین علیه السلام فرماندهی بخشی از سپاه را بر عهده داشتند. البته در این جنگ حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام مانع ورود و حضور آن دو بزرگوار در عرصه‌های سخت می‌شدند تا مبادا آسیبی به آن‌ها وارد شود.

هنگامی که قرارداد ترک مخاصمه بین دو طرف در پی خیانت بخشی از کوفیان که فریب قرآن بر سر نیزه زدن دشمن را خورده بودند نوشته شد، امام حسن علیه السلام جزو شهود، این قرارداد را امضا کردند. همچنین آن حضرت از سوی امام علی علیه السلام برای بازگرداندن خوارجی که هنوز دست به سلاح نبرده اما از حضرت امیرالمؤمنین جدا شده بودند، به محل استقرار آن‌ها در منطقه حرورا رفتند و مسائلی مطرح کردند که خوارج در پاسخ به ایشان درمانده شدند.

انتقال امامت به برادر

یکی از پرسش‌هایی که برای بسیاری از مردم مطرح می‌شود آن است که بعد از اینکه امام حسن مجتبی علیه السلام به امامت رسیدند، چرا امامت از نسل ایشان ادامه پیدا نکرد؟ بلکه امامت به امام حسین علیه السلام منتقل شد و از نسل ایشان ادامه یافت؟

دقت داشته باشید که مشخص کردن امام مردم و تعیین مقام امامت و ولایت، تنها به اراده و حکمت خدای متعال مربوط است و حتی پیغمبر خدا نیز نمی‌تواند در این مورد نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. بلکه همه پیامبران و ائمه علیهم السلام از سوی خدای متعال انتخاب و برگزیده می‌شوند و تنها می‌توانند دیگری را معرفی و به او یاری برسانند. چنانکه نبی مکرم اسلام نیز تنها امام علی علیه السلام و سایر ائمه اطهار علیهم السلام از نسل ایشان را معرفی کردند و خود، هیچ نقش تعیین‌کننده‌ای در این زمینه نداشتند.

اراده و خواست خداوند متعال بر این قرار گرفته بود که امامت بعد از امام حسن علیه السلام، به امام حسین علیه السلام منتقل شده و از نسل آن حضرت ادامه پیدا کند. هرچند باید دانست که در میان فرزندان و نسل امام حسن علیه السلام نیز شاهد حضور چهره‌های بزرگ، اثرگذار، دانشمند و فقیه بسیاری هستیم. حضرت قاسم بن الحسن که در واقعه کربلا به شهادت رسید و عبارت «احلی من العسل» را در وصف شهادت در راه خدا به کار برد، فرزند امام حسن علیه السلام است. حضرت عبدالعظیم حسنی که در شهر ری مدفون هستند نیز از نسل امام حسن علیه السلام هستند که یکی از چهره‌های دانشمند، فقیه و عالم در تاریخ به شمار می‌روند. افرادی بسیار دیگری نیز در نسل امام حسن علیه السلام هستند که دارای فضایل و مکارم اخلاقی و علمی هستند، اما اراده خدای تعالی بر آن قرار داشته که امامت در نسل امام حسین علیه السلام تداوم پیدا کند.

سادات حسنی از نسل کدام فرزندان امام حسن علیه السلام هستند؟

به حضور چهره‌هایی مانند حضرت قاسم در میان فرزندان امام حسن علیه السلام اشاره کردید. می‌دانیم که در واقعه کربلا دو فرزند امام حسن علیه السلام به نام‌های قاسم و عبدالله به شهادت رسیدند. عده‌ای باور کردند که طی این واقعه و شهادت آن دو فرزند، نسل پسران امام حسن علیه السلام قطع شد. آیا چنین مطلبی می‌تواند صحت داشته باشد؟

خیر. این موضوع صحت ندارد.

که اگر صحت داشته باشد، سادات از نسل امام حسن علیه السلام نخواهیم داشت!

درست است. هرچند که عبدالله و قاسم به عنوان دو فرزند امام حسن علیه السلام در واقعه کربلای سال 61 هجری حضور داشته و در کنار امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند، اما نسل امام حسن علیه السلام با شهادت ایشان منقطع نشد و به لطف خدا، نسل ایشان تا به امروز تداوم داشته است.

با این توضیح، سادات حسنی از نسل کدام فرزند امام حسن علیه السلام هستند؟

سادات حسنی از دو فرزند امام حسن به نام‌های زید و حسن مثنی هستند. البته همان طور که اشاره شد، حضرت عبدالعظیم نیز از نسل امام حسن علیه السلام هستند و بخشی از سادات حسنی از طریق ایشان تداوم داشته‌اند.

زید، پسر بزرگ امام حسن علیه السلام بود و حسن مثنی نیز فرزند دیگر آن حضرت بود که اتفاقاً طبق برخی از نقل‌های تاریخی، او هم در واقعه کربلا حضور داشت و حتی به همراه خانواده خود به کربلا رفته بود، البته او با یکی از دختران امام حسین علیه السلام ازدواج کرده بود و به این ترتیب داماد امام حسین علیه السلام محسوب می‌شد.

اما حسن مثنی در واقعه کربلا مجروح شد و فردی به نام اسماء بن خارجه فزاری که از اقوام مادری او بود و در لشکر عمر سعد می‌جنگید، بدن مجروح حسن مثنی را به کنار خود برد و به این ترتیب مانع از کشته شدن او شد.

سادات طباطبایی از نسل حسن مثنی هستند

اینکه گفته می‌شد سادات طباطبایی از نسل حسن مثنی هستند، درست است؟

بله. چون حسن مثنی که فرزند امام حسن علیه السلام بود، با فاطمه دختر امام حسین علیه السلام ازدواج کرد، به فرزندان و نسل حاصل از ازدواج ایشان سادات طباطبایی گفته می‌شود. درواقع حسن مثنی و فاطمه اجداد سادات طباطبایی هستند.

انتهای پیام/