چرا جهش تولید؟| صالح‌آبادی: جهش تولید یک انتخاب نیست، تنها گزینه برای بهبود معیشت و اقتصاد است
مدیرعامل بانک توسعه صادرات گفت: ریشه تورم در ایران صرفاً پولی نیست بلکه به متغیرهای واقعی (مانند تولید) نیز ارتباط دارد به این معنا که افزایش تولید در بلندمدت موجب کاهش تورم می‌شود؛ بنابراین رشد تولید موجب بهبود وضع معیشت و اقتصاد مردم می‌شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اثرگذاری کرونا در اقتصاد ایران چه از جنبه تولید ناخالص داخلی و چه به‌لحاظ کاهش سطح اشتغال به مهمترین موضوع مورد بحث کارشناسان و تحلیلگران تبدیل شده است. کرونا علاوه بر تبعات مختلف برای بخش خصوصی چالشهایی را در بودجه عمومی دولت ایجاد خواهد کرد.
هرچند به‌دلیل تحریمهای اقتصادی فروش نفت کشور با چالش جدی روبه‌رو شده بود اما با تدوین برنامه اقتصاد بدون نفت قرار بود دولت روی درآمدهای مالیاتی تأکید بیشتری داشته باشد که بنا بر اظهار نظر رئیس سازمان مالیاتی درآمدهای این بخش نیز با کاهش 40 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد شد.
در این بین یکی از بحث‌هایی که این روزها در فضای مجازی مطرح است، به دلایل انتخاب شعار "جهش تولید" برای سال 99 بازمی‌گردد، یا به‌عبارت دیگر؛ چه ضرورتی داشت که رهبری همانند سال گذشته مسئله تولید را مسئله اول و اصلی کشور معرفی کند؟ همچنین پرداختن به مسئله تولید چقدر می‌تواند در حل مشکلات دیگر اقتصادی و معیشتی مردم و کشور مشکل‌گشا باشد؟ چه فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود، و جهش تولید وجود دارد؟ آیا به‌لحاظ زیرساختی و ظرفیتها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟
در همین راستا برخی کارشناسان اقتصادی معتقد هستند امسال با توجه به تداوم تحریمهای اقتصادی و پیش‌بینی کاهش صادرات غیرنفتی انرژی‌پایه، ناچار هستیم که جهش تولید را با هدف رفع نیازهای کشور محقق کنیم، بر این اساس باید توجه داشت امروز جهش تولید یک انتخاب نیست بلکه تنها گزینه ممکن برای اقتصاد ایران است.
علی صالح‌آبادی در همین ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، به سؤالاتی درباره مبنای انتخاب شعار جهش تولید برای سال 99 و ارتباط بین رونق تولید با رفع مشکلات اقتصادی کشور پاسخ داد.
تسنیم: مبنای انتخاب شعار "جهش تولید" چیست؟ چه ضرورتی داشت که رهبری همانند سال گذشته مسئله تولید را مسئله اول و اصلی کشور معرفی کند؟
جهش تولید از لحاظ علمی و مبتنی بر اقتصاد یک موضوع راهبردی بوده و به‌معنای گذار از شرایط بحرانی خاص در حوزه‌های تولید ناخالص داخلی و ملی، بهره‌وری و اشتغال، بیکاری و تورم، نقدینگی، ارزش پول ملی، ریسک‌های اقتصادی، مالی و پولی و میزان سرمایه گذاری جهت رسیدن به رونق و رشد اقتصادی می‌باشد.
مبنای انتخاب شعار جهش تولید از سوی مقام معظم رهبری ناشی از تحت تأثیر قرار گرفتن اقتصاد ایران از دو پدیده پیچیده تحریم‌ها و گسترش شیوع ویروس کرونا بوده که به‌واسطه آن دو، بسیاری از کسب‌وکارهای متوسط و کوچک با کاهش تولید مواجه شده و یا به‌کلی تعطیل شده‌اند، که به‌تبع آن با کسادی بازار کسب‌وکارها، میزان درآمدهای مالیاتی دولت جهت تأمین بودجه و مخارج عمومی دولت به‌شدت کاهش می‌یابد.
لذا با توجه به شرایط اقتصاد ملی و انعکاس آن در اقتصاد استانها، به‌منظور ریشه‌یابی و مبارزه با این پدیده اقتصادی نیازمند یک جهش جهادی در تولید برای جبران و ترمیم واحدهای تولیدی به‌ویژه کسب‌وکارهای متوسط و کوچک می‌باشد، براین‌اساس، می بایست با الهام از اسناد بالادستی نظیر چشم‌انداز بیست‌ساله کشور، برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصاد مقاومتی می‌توان با فراهم نمودن بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نظیر ایجاد امنیت، فضای رقابتی و غیررانتی برای سرمایه گذاران، رفع موانع تولید و فراهم نمودن تأمین مالی و غیرمالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط به‌خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان، طراحی مد‌های کسب‌وکارها مبتنی بر فناوری دیجیتال، هدایت نقدینگی جامعه به‌سمت بازار سرمایه، کاهش فرایندهای اداری و بوروکراسی در خدمات بانکی، تقویت بخش خصوصی، استارت‌آپ‌ها، پارک‌های علم و فناوری و غیره نسبت به اهرم‌سازی بسترهای اقتصادی به‌سمت جهش اقتصادی اقدام نمود.
تسنیم: پرداختن به مسئله تولید چقدر می‌تواند در حل مشکلات دیگر اقتصادی و معیشتی مردم و کشور مشکل‌گشا باشد؟
مطالعات اقتصادی نشان می‌دهند نرخ رشد اقتصادی مناسب، از مهمترین اهداف اقتصاد کلان کشورها است و رشد اقتصادی نیز با سرمایه‌گذاری در تولید به‌وجود می‌آید. رشد تولید به‌ویژه در برخی بخشهای اقتصاد مانند بخش صنعت، موجبات بهبود وضعیت اشتغال مردم را فراهم می‌آورد. همچنین ریشه تورم در ایران صرفاً پولی نیست بلکه به متغیرهای واقعی (مانند تولید) نیز ارتباط دارد به این معنا که افزایش تولید در بلندمدت موجب کاهش تورم می شود، بنابراین به‌طور خلاصه رشد تولید موجبات بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم را فراهم می‌آورد.
تسنیم: چه‌فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود، و جهش تولید وجود دارد؟
بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری، در سال 1398 رونق تولید مبنا قرار گرفت و بخشهای مختلف کشور ملزم شدند این مسأله را پایه و اساس پیشرفت و توسعه اقتصاد کشور در نظر گیرند. به‌گفته ایشان با توجه به تشدید تحریمهای ظالمانه علیه ایران و هدف قرار دادن اقتصاد کشور و معیشت مردم، توجه به تولید کشور بسیار بااهمیت بوده و شناسایی گره‌های مشکلات اقتصادی کشور و رفع آنها منوط به حمایت از تولید ملی است.
از سوی دیگر طبق بیانات مقام معظم رهبری سال 1399 سال جهش تولید نامگذاری شده است. ایشان این جهش را به‌معنای ایجاد تغییرات محسوس در زندگی مردم تفسیر نمودند، که این مسأله نیازمند همکاری قوای سه‌گانه و سازمانهای مختلف و برنامه‌ریزی در این زمینه است، سپس به‌طور خاص بر مجموعه‌های دانش‌بنیان تأکید نمودند و لزوم توجه به جوانان نخبه و فعال را مورد توجه قرار دادند.
به‌منظور رونق تولید با استفاده از ظرفیتها و امکانات در کشور جهت افزایش تولید و رقابت‌پذیری کالاهای تولیدی صادراتی در بازارهای بین‌المللی اقدام می‌شود، به این منظور کاهش هزینه تولید و پرهیز از اتلاف منابع و بهبود کیفیت محصولات تولیدی مدنظر تولیدکنندگان است این در حالی است که در جهش تولید کلیه واحدهای مرتبط و آحاد ملت علاوه بر حفظ توان تولید موجود می‌بایست از تهدید تحریم‌ها به‌عنوان فرصتی برای دستیابی به خودکفایی و رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی کشور بهره ببرند.
کاهش فاصله علمی، فناوری و صنعتی واحدهای تولیدی در کشور با کشورهای پیشرو، هم‌افزایی ظرفیتها و امکانات موجود، تلاش در راستای رفع موانع موجود، اندیشه‌ورزی در جهت رفع موانع احتمالی در آینده، تقویت توانمندی‌های علمی و فناورانه کشور و تلاش برای ایجاد فرصتهای جدید در زمینه صادرات کالاها و خدمات غیرنفتی علاوه بر بهره‌گیری از فرصتهای موجود و پرهیز از خام‌فروشی از عوامل مؤثر در جهش تولید در کشور می‌باشد.
تسنیم: آیا به‌لحاظ زیرساختی و ظرفیتها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟
کشور در زمینه تولید به دستاوردهای خوبی رسیده است که در صورت رفع برخی کاستی‌ها و بهبود شرایط شاهد جهش تولید خواهیم بود. در شرایط کنونی به‌منظور بهبود وضعیت تولید در کشور نیازمند برخی اصلاحات هستیم که به برخی موارد اشاره می‌شود.
محیط کسب‌وکار که متشکل از عوامل بیرونی اثرگذار بر فعالیت‌های اقتصادی افراد است، همواره یکی از چالش‌های بنگاههای تولیدی کشور بوده است. اصلی‌ترین راهبردها با هدف بسترسازی و تأمین محیط کسب‌وکار جهت بهبود شرایط تولید، تسهیل در صدور مجوزهای کسب‌وکار است، به‌عبارتی نیازمند اصلاح فرآیندها هستیم.
مسئله بعدی بهبود امنیت سرمایه‌گذاری است. امنیت سرمایه‌گذاری در شرایطی به‌طور کامل برقرار می‌شود که متغیرهای اقتصاد کلان (نرخ تورم، نرخ ارز و...) باثبات یا قابل پیش‌بینی باشند، قوانین و مقررات، رویه‌ها و تصمیمات اجرایی باثبات و برای همه شفاف باشند، لذا ثبات قوانین و مقررات و قابل پیش‌بینی بودن آنها برای فعالان اقتصادی از عوامل مهم در امن‌تر شدن محیط کسب‌وکار است، همین طور نظام مالیاتی می‌بایست با تمام امکانات در راستای حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی و کاهش مشکلات پیشِ‌روی آنان گام بردارد.
نکته دیگر این است که تا زمانی که فعالیت‌های نامولد (نظیر کسب سود از خریدوفروش مکرر مسکن، خودرو، سکه، طلا، ارز و...) سود بیشتری از سود حاصل از سرمایه‌گذاری تولیدی داشته باشد، نمی‌توان انتظار ایجاد سرمایه‌گذاری مولد داشت، بر این اساس، برای رونق تولید، ضروری است قوانین الزام شناسایی و اخذ مالیات بر فعالیت‌های نامولد مورد توجه نهادهای ذی‌ربط قرار گیرد. مالیات بر عایدی سرمایه یکی از روش‌هایی است که با هدف تضعیف فعالیت‌های غیرمولد و کاهش انگیزه‌های سوداگرانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این مورد بخشی از سود حاصل از سفته‌بازی یا سرمایه‌گذاری در فعالیت‌هایی که منجر به افزایش تولید نمی‌شوند به‌عنوان مالیات اخذ می‌شود.
همچنین به‌منظور بهبود شرایط تولید در کشور لازم است تأمین مالی بنگاهها از کانال شبکه بانکی و بازار سرمایه انجام شود.
از چالش‌های تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوسط که دسترسی به اعتبار را برای آنها دشوار می‌کند مسئله تضامین و وثائق مورد نیاز آنهاست که لازم است رتبه‌بندی اعتباری بیشتر از ارائه صرف وثایق، مورد توجه قرار گیرد همچنین توسعه نهادهای ضمانت اعتبار نیز کنار بانکها، دسترسی بنگاههای کوچک و متوسط به تسهیلات را زمینه‌سازی می‌کند، زیرا در این صورت نهادهای متخصص در حیطه ضمانت بنگاههای کوچک و متوسط یا متخصص در بخشهای اقتصاد، با هزینه کمتری این بنگاهها را بررسی می‌کنند و با ضمانت آنها بخشی از ریسک اعتباری اعطای تسهیلات به این بنگاهها را به‌عهده می‌گیرند و ریسک بالای تسهیلات‌دهی به این بنگاهها، میان بانک و این نهاد ضمانت تسهیم می‌شود.
تسهیل در رویه‌های گمرکی در شرایطی که هزینه‌های واردات کالاهای واسطه‌ای بخش تولید، افزایش چشم‌گیری داشته است، یکی از راهبردهای اصلی کمک به تولیدکنندگان است.
یکی از نقاط آسیب‌پذیر تولید، ورود کالای قاچاق به کشور است که عدم رفع این معضل، مشکلات زیادی را برای واحدهای تولیدی ایجاد می‌کند.
نوسانات نرخ ارز باعث بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه، بالا رفتن هزینه‌های تولید، افزایش قیمت تمام‌شده محصولات و همچنین کاهش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای منطقه‌ای و خارجی شده است، بنابراین یکی از ابزارهای قدرتمند برای حمایت از تولید باثبات‌سازی بازار ارز و جلوگیری از انحرافات در این بازار است.
همچنین در صورت تطبیق قوانین واحدهای ناظر بر بانکها، در شرایط فعلی مانند وجود تحریم‌ها، امکان سهل شدن شرایط اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی فراهم می‌شود.
با وجود توضیحات فوق، جهش تولید مستلزم به‌کارگیری کلیه امکانات و تجهیزات موجود و همدلی و تلاش مجدّانه عوامل ذی‌ربط به‌منظور رفع کاستی‌ها است.
تسنیم: آیا تا وقتی که تحریم هستیم، تولید در کشور رونق می‌گیرد یا اینکه تحریم خودش انگیزه برای رونق تولید است؟
براثر تحریم‌ها کشور با محدودیت‌های ارزی در ارتباط با واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات صنعتی روبه‌رو گردیده و لذا تولیدکنندگان کالا و خدمات به‌ویژه صادرکنندگان با مسائل و مشکلات عدیده‌ای نظیر منابع ریالی و ارزی کمی به‌منظور تأمین سرمایه در گردش کالا و خدمات، کاهش بازده ماشین‌آلات تولیدی به‌خاطر عدم بروزرسانی تکنولوژی آنها، صدور کالاها به کشورهای هدف و غیره دست و پنجه نرم می‌کنند. تحریم‌ها را می‌توان از زاویه فرصت یا تهدید مورد توجه قرار داد.
بدین معنا اگر به تحریم‌ها به‌چشم یک فرصت نگاه شود می‌توان از ظرفیتها و پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل داخلی و با حمایت مالی و غیرمالی از شرکت‌های دانش‌بنیان با فناوری‌های دیجیتال در جهت افزایش تولید کالاهای مبتنی بر دانش با ارزش افزوده بالا استفاده نمود، که در نتیجه شاخص‌های اقتصاد کلان نظیر تولید ناخالص ملی، اشتغال، بیکاری و غیره را تحت تأثیر فراوان قرار داده که پیامد آنها رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت.
در این میان بانکها به‌خصوص بانک توسعه صادرات ایران به‌عنوان اگزیم بانک ایران با بازنگری مدل کسب‌وکار خود مبتنی بر فناوری دیجیتال از طریق فراهم آوردن مشاوره‌های مالی و غیرمالی در فرایند زنجیره ارزش صادرات یعنی تمامی فعالیت‌های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله صادرات کالا می‌تواند نقش مؤثری را در جهش تولید در شرایط تحریم ایفا نماید.
انتهای پیام/+