۳میلیون شاغل غیررسمی نیازمند حمایت جدی اجتماعی +نمودار

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ،آخرین گزارش سازمان بین المللی کار نشان می‌دهد که اتخاذ سیاست های حمایتی در راستای ارائه خدمات به نیروی کار غیررسمی در بحران کرونا از اهمیت زیادی برخوردار است. اقتصاد غیررسمی با نیروی کار معادل با 2میلیارد نفردر جهان؛ بخش قابل توجهی از اقتصاد جهانی و تولید ناخالص داخلی کشورها را به خود اختصاص می‌دهد.

علی رغم اهمیت به سزای این بخش در اقتصاد جهانی، این افراد از بسیاری از حقوق نیروی کار رسمی محروم هستند و بحران کرونااین محرومیت ها را بیش از پیش تاثیرگذار ساخته است. افرادی چون خرده فروش‌ها و دست فروش‌ها، کارگران ساختمانی و حمل ونقل، خدمت کاران خانگی، برخی از کارکنان بخش های اسکان و تغذیه ، تولیدات صنعتی و هنر، تفریح و سرگرمی، در دوران بحران کرونا پیش از پیش به حمایت های اجتماعی نیاز دارند. این گزارش در ابتدا به میزان کاهش درآمد و افزایش فقر نسبی کارکنان بخش غیررسمی در جهان می پردازد. سپس با استفاده از داده های مرکز آمار و اطلاعات منتشر شده توسط هیات امنای سازمان تأمین اجتماعی وصندوق های تابعه به تخمین تعداد نیروی کار غیر رسمی پرداخته و پراکندگی آن ها در دهک های مختلفی درآمدی را نشان می‌هد.

مطابق گزارش وزارت کار از بحران کرونا و اقتصاد غیررسمی تخمین های این گزارش نشان می دهد که حدود 7میلیون نفر از شاغلین ایرانی در بخش غیررسمی مشغول به کار هستند. نتایج تحقیقات همچنین نشان می دهد که زنان، روستاییان و کسانی که تحصیلات دانشگاهی ندارند و ساکنین مناطق محروم سهم بزرگ تری از اشتغال غیر رسمی دارند.

*اشتغال غیررسمی در ایران

اقتصادغیررسمی در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان بخش قالب توجهی از نیروی کار کشور را به خود اختصاص می دهد. افراد شاغل در بخش غیررسمی در ایران بدون داشتن قرارداد رسمی، با دستمزدی عمدتاً کمتر از حداقل مزد قانونی و بدون برخورداری از حمایت های اجتماعی (مانند بازنشستگی، از کارافتادگی و بیمه بیکاری) و چتر حمایتی قانون کار (مانند اخطار پیش از تعدیل و اخراج، مرخصی استحقاقی سالانه ای استعلاجی) مشغول به کارند.

اگرچه آمارهای دقیقی از تعداد شاغلین این بخش در ایران وجود ندارد، برخی از تحقیقات انجام شده حول این موضوع کوشیده‌اند به گمانه زنی در این باره دست زنند. در یکی از این پژوهش ها محسن رنانی(1381) سهم اشتغال بخش غیررسمی را در اشتغال شهری کل کشور در سال 1357، 33.5 درصد برآورد می کند. رنانی در پژوهشی دیگر (1384) از سهم 28 درصدی اشتغال غیررسمی در اشتغال کل کشور در سال 1382 سخن می گوید. در بررسی دیگری که به کوشش صادق بختیاری (1390) صورت گرفته است، سهم اشتغال غیررسمی در اشتغال کل کشور، در بازه زمانی 1369-1385، 21 درصد برآورد شده است. بر اساس نتایج پژوهش ها در ایران زنان، روستاییان و کسانی که تحصیلات دانشگاهی ندارند سهم بزرگی از نیروی کار غیررسمی را به خود اختصاص داده اند. براساس برآوردهای محسن رنانی، در سال 1382، 48درصد زنان شاغل، 45درصد از روستاییان شاغل و 35 درصد از شاغلان با تحصیلات زیر دیپلم در بخش غیررسمی فعال بوده اند.همچنین یافته های این تحقیق نشان می دهد که سهم شاغلان غیررسمی از اشتغال در بخش های اقتصادی کشاورزی، صنعت، ساختمان و خدمات، به ترتیب69، 12، 8 و 10 درصد بوده است.

پژوهش‌ها نشان می دهد که در ایران زنان، کسانی که تحصیلات دانشگاهی ندارند، روستاییان و ساکنین برخی از مناطق محروم کشور سهم بسیار بیشتری از نیروی کار غیررسمی دارند.

برخی از پژوهشگران نشان داده اند که توزیع نیروی کار غیررسمی در برخی از مناطق بسیار بیشتر از متوسط کشور است. برای مثال زهرا کریمی (1397) در پژوهشی درباره ساختار اقتصاد غیررسمی در استان کردستان، میزان اشتغال غیررسمی در این استان را در سال های 1380، 1387 و 1393 بررسی و مقایسه می کند.

یافته های این تحقیق نشان می دهند که سهم اشتغال غیررسمی از اشتغال کل در استان کردستان، از 67.1 درصد درسال 1380، به 83، 73 درصد در سال 1393 رسیده است. کریمی در پژوهشی دیگر (1393) که اشتغال غیررسمی را برحسب جنسیت شاغلان جوان(15تا20 ساله) این بخش درسال 1390 بررسی می کند، سهم اشتغال غیررسمی زنان جوان در شهرها را حدوداً 70 درصد و  سهم اشتغال غیررسمی زنان جوان روستایی را درصد برآورد می کند.

هم چنین طبق برآوردهای او این میزان برای مردان جوان شاغل شهری 60 درصد و برای مردان جوان شاغل روستایی 17 درصد است.در نهایت، در یک بررسی اخیر دربارۀ نیروی کار غیررسمی که با ترکیب داده های مرکز آمار ایران (نتایج طرح آمارگیری نیروی کار تابستان 98) و اطلاعات منتشر شده توسط هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق های تابعه (گریج پور و همکاران، 1398) انجام شده، تعداد شاغلان این بخش حدود 7.46 میلیون نفر برآورد شده است. در این تخمین، شاغلان بخش غیررسمی به آن دسته از شاغلانی اطلاق دارد که تحت پوشش هیچ نوع بیمه یا صندوق بازنشستگی نیستند، مطابق با نتایج آمارگیری سال98، جمعیت 15 تا 64 ساله کشور برابر با 61.58 میلیون نفر است.27.65 میلیون نفر از این جمعیت فعال اقتصادی (شاغل یا در جست وجوی کار) محسوب می شوند، 33.49 میلیون نفر غیرفعال و 24.75 میلیون نفر از این افراد نیز شاغل هستند.

از طرفی، بنا به اطلاعات موجود در بررسی هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق های تابعه در سال 98، در مجموع 17.11 میلیون نفر از افراد 15 تا 64 سالۀ کشور، تحت پوشش تأمین اجتماعی یا سایر صندوق های بازنشستگی هستند (گرجی پور و همکاران، هیأت امنای سازمان تامین اجتماعی و صندوق های تابعه، سال 1398). در صورتی که جمعیت تا 46 ساله تحت پوشش تأمین اجتماعی یا سایر صندوق های بازنشستگی از جمعیت 15 تا 64 سالۀ شاغل کشور کنار گذاشته شود، تعدادی معادل با حدوداً 7.64 میلیون به دست می آید که در واقع این تعداد افراد 15 تا 64 ساله ای هستند که به لحاظ اقتصادی فعال اند اما تحت پوشش هیچ نوع بیمه یا صندوق بازنشستگی نیستند.

بنا به تخمین یکی از پژوهش‌های انجام شده براساس اطلاعات مرکز آمار و داده های هیئت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق های، حدودا 7.64 میلیون نفر (30%) از شاغلین کشور در بخش غیررسمی اشتغال دارند. با این فرض که 40 درصد از نیروهای کار غیررسمی در سه دهک پایین درآمدی هستند، طبق تخمین یکی از پژوهش ها، سه میلیون نفر شاغل بخش غیررسمی به شدت به حمایت اجتماعی نیاز دارند.

این بررسی اخیر در گام بعدی خود توزیع شاغلان بخش غیررسمی را در میان دهک های درآمدی مختلف مورد تحلیل قرار داده است. نمودار زیر که بر اساس این داده ها ترسیم شده، حاکی از آن است که سه دهک درآمدی اول (پایین ترین دهک های درآمدی) روی هم رفته سه میلیون نفر از شاغلان بخش غیررسمی یا به عبارتی حدودا 40 درصد از این شاغلین را به خود اختصاص می دهند، از طرفی طبق نمودار می توان گفت که بیشتری از شاغلان در دهک های میانی (3، 4، 5 و 6) قرار دارند ( در مجموع 4.30 میلیون نفر). بنا به یافته های این بررسی می توان گفت که اگر دولت ایران درصدد حمایت از همه شاغلین بخش غیررسمی باشد، بایستی جمعیتی معادل با 7.64 میلیون نفر را تحت پوشش قرار دهد. اگر بخواهد از کم درآمدترین شاغلان بخش غیررسمی حمایت به عمل آورد، جمعیت هدف این حمایت ها 3 میلیون نفر خواهد بود.

 انتهای پیام/