چرا هنوز بزرگان روایتگر رادیو نمایش‌اند؟/ وقتی "صفا آقاجانی" را تلویزیون نمی‌بیند
در دهمین سالگرد تأسیس رادیو نمایش به سراغ "صفا آقاجانی" رفتیم؛ او رادیو را چندین گام جلوتر از تلویزیون دانست، جایی که به گفته این بازیگر همچون سینما، روابطی است و هیچ ضابطه‌ای ندارد و می‌گوید در تلویزیون من اصلاً دیده نشدم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وقتی در میدان ارگ تهران قدم می‌زنیم، حتماً چشم‌مان به پاتوق بزرگان رادیو می‌افتد؛ اداره‌کل‌هنرهای نمایشی و ساختمان رادیو نمایش. همان مکانی که بزرگان رادیو در آن حضور و بروز بیشتری دارند و نامگذاری‌اش به نامِ "بزرگان رادیو" در دستور کار است. سال 1389 یعنی 10 سال پیش، شبکه‌ای به عنوان "رادیو نمایش" تأسیس شد که تئاتر و نمایش را برای مخاطبِ علاقه‌مند، شنیدنی کند. بهترین صداها و هنرمندان صحنه تئاتر و رادیو و تلویزیون آمدند و به شنونده رادیو، قوه خیال‌انگیزی بخشیدند؛ بشنوند و آن میزانسن‌ها و اتفاقات را تصور کنند. یکی از این قدیمی‌ها که فقط 35 سال روتین در پشت تریبون‌های گویندگی و بازیگری نمایش رادیو در شبکه‌های دیگر و پایِ ثابت نمایش‌های این چند ساله رادیو نمایش بوده، "صفا آقاجانی" است.
بینندگان تلویزیون او را بیشتر با "پیله‌های پرواز"، "دردسرهای عظیم" و "زمانه" به یاد می‌آورند و شنوندگان هم بارها صدایش را در نمایش‌های رادیویی شنیده‌اند. هنرمند قدیمی که هفته‌های آخر خدمتش را در رادیو می‌گذراند و در آستانه بازنشستگی قرار دارد. او سالروز تأسیس رادیو نمایش را تبریک گفت و لحظاتی را با خبرنگار خبرگزاری تسنیم به گفت‌وگو نشست.
صفا آقاجانی - سریال "زمانه"
صفا آقاجانی اعتقاد دارد کسانی که به رادیو نمایش می‌آیند اگر اهل کتاب نباشند هم عاشقِ مطالعه می‌شوند. چون هرچه‌قدر بیشتر بدانید بهتر می‌توانید گویندگی و بازیگری کنید. حال و هوای رادیو نمایش با هر شبکه رادیویی دیگر فرق دارد، نمایش‌های زیادی که از دل رمان‌ها، نمایشنامه‌ها و کتاب‌های زیادی درمی‌آیند و طبیعتاً آدم‌های کتابخوانی نباشیم نمی‌توانیم حالِ مخاطب را با آن نمایش خوب کنیم.
او در این گفت‌وگو به این نکته اشاره کرد که رادیو چندین گام از تلویزیون جلوتر است؛ بازیگر سریال "دردسرهای عظیم" دلیل این پیشرو بودن را در توجه بیشتر به محتوا می‌داند و به خبرنگارخبرگزاری تسنیم گفت: در طول مدتی که خیلی نزدیک با رادیو و تلویزیون برخورد داشته‌ام رادیو را چندین گام از تلویزیون جلوتر می‌دانم. در تلویزیون، تولید کار بسیار سنگین‌تر و زمان‌برتر است اما در رادیو این‌طور نیست. به‌خاطر المان‌های ظاهری که در تلویزیون گسترده‌تر است و در رادیو ما با گوش و تخیّل مخاطب کار داریم. قاعدتاً با تمرکز بیشتری، نمایش‌های ما را می‌شنوند تا اینکه تلویزیون را فقط می‌بینند و غرقِ ظاهرش می‌شوند تا محتوا. از طرفی وقتی رسانه‌ای دیده می‌شود ممیزی‌هایش هم بیشتر می‌شود و ما آن چیزی که در رادیو تولید می‌کنیم، روی آنتن می‌بریم.
آقاجانی در سالروز تأسیس رادیو نمایش از مدیران و دست‌اندرکاران خواست که به کارهای جذاب و خاص‌تر توجه کنند؛ او گفت: ما می‌توانیم کارهای جذاب‌تر و خاص‌‌تری تولید کنیم کما اینکه در دهه‌های قبل این‌طور بوده و باید با رشد و نمو بیشتری در این راستا حرکت کنیم. تا جائی که توانسته‌ام در طول این همه سال فعالیت، در خدمت رادیو بوده‌ام و تنها دغدغه‌ام امنیت کاری بچه‌های رادیو است.
بازیگر سریال "زمانه" با اشاره به اینکه در تلویزیون من اصلاً دیده نشدم، تأکید کرد: من در چند سریال تلویزیونی بازی کرده‌ام اما اعتقاد دارم من در تلویزیون اصلاً دیده نشدم. چرا که روابط در تلویزیون هم همچون سینما است. هیچ ضابطه‌ای ندارد و اگر هم در کارنامه‌ام چند نقشی دارم که در میانِ اذهان ماندگار شده، خیلی تصادفی بوده است. برای اینکه من هیچ‌وقت جزو گزینه‌های اول انتخاب بازیگران تلویزیون نبوده‌ام و شاید آن زمان که برای این چند نقش انتخاب شده‌ام آن همیشگی‌ها یا دستشان پُر بوده و یا دستمزدهایی که پیشنهاد کرده‌اند سنگین بوده است که به سراغم آمده‌اند، وگرنه در تلویزیون کسی به من فکر نمی‌کند.
صفا آقاجانی- سریال "ما و بی‌ما"
او در خصوص سریال جدیدش، گفت: سریال کمدی را آماده پخش دارم که نامش "ما و بی‌ما" به تهیه‌کنندگی خانم خادم و کارگردانی وحید بی‌طرفان است. این سریال آذرماه تصویربرداری‌اش تمام شده و به دلایلِ مشکلاتی هنوز نتوانسته روی آنتن برود. من در این سریال نقش مادربزرگ خانواده را بازی می‌کنم و یکسری مسائل با موقعیت‌های کمدی جذاب مطرح می‌شوند که در حوزه روانشناختی قرار دارند و بسیار مفید و کاربردی‌اند.
رادیو ثابت کرد که هنوز گرما دارد
ششم تیرماه امسال، آغاز دهمین سالگرد رادیو نمایش است، یک سالگرد متفاوت که باوجود شیوع کرونا،اهالی آن نتوانستند برایش جشنی برپا کنند اما زندگی با ضبط نمایش‌ها و برنامه‌های رادیویی در رادیو نمایش ادامه دارد. حمیدرضا افتخاری مدیرکل هنرهای نمایشی و رئیس رادیو نمایش چندی‌پیش در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفته بود: یک سال به تجربه و پختگی اهالی‌اش برای ارتباط با مخاطب اضافه شده است. امیدوارم همچنان بتوانیم با مخاطبانمان در ارتباط باشیم و کارهای بهتری به شنونده‌های رادیو ارائه بدهیم. شنونده‌هایی که صمیمی و مهربان‌اند و رسانه گرم رادیو را رسانه خودشان می‌دانند. هر ابزار رسانه‌ای هم فعالیت داشته باشد رادیو کارکرد خودش را از دست نمی‌دهد. حتی فضای مجازی هم نتوانسته این کارکرد را از بین ببرد؛ رادیو ثابت کرد قابل اتکا است و در سبد رسانه‌ای همه مردم جهان قرار دارد و کارکرد خودش را از دست نخواهد داد. به واسطه گرم بودنش و اطلاع‌رسانی بدون واسطه و صریحش، صمیمیت و تخیل‌انگیزی‌اش، رادیو همچنان زنده است. رادیو سربلند و با وقار نفس می‌کشد و خودش را ماندگار و پویا نگه می‌دارد؛ البته متناسب با شرایط، خودش را تغییر می‌دهد.
در نمایش رادیویی حتی تخیّل مخاطب را هم باید کارگردانی کرد
ایوب آقاخانی، نویسنده، بازیگر و کارگردان نمایش‌های رادیویی اعتقاد دارد رادیو نمایش سرمایه ملی و مهمی است که می‌توان دوستش داشت و به آتیه‌اش امید بست. او در خصوص ویژگی‌ها و مختصات نمایش‌های رادیویی چندی پیش به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفته بود: من درباره نمایش‌هایی رادیویی اعتقاد دارم که ویژگی‌های ساختاری‌اش با ضرورت‌های رسانه رادیو باید کاملاً منطبق باشد. مثلاً نمی‌توانیم اگر با دوربین از یک اجرای صحنه‌ای فیلمبرداری کنیم آن را تلویزیونی و یا صرفاً نمایشی را فقط به دلیل اینکه از رادیو پخش می‌شود نمایش رادیویی بخوانیم. زیرا حتماً گونه‌های نمایشی به طریقه و تعریف ساخت و پدیدارشناسی رسانه‌ای‌شان برمی‌گردند. زیرا هرکدام از گونه‌های نمایشی ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خودش را دارد. در سینما، تئاتر و تلویزیون مخاطب به واسطه دیدن و شنیدن با اثر ارتباط برقرار می‌کند اما در نمایش رادیویی تنها پل ارتباطی همان صداست. به همین‌خاطر تخیل برای مخاطب نمایش رادیویی بسیار آزادتر و رهاتر اتفاق می‌افتد.
کارگردان رادیو و تئاتر با اشاره به اینکه سریال‌های تلویزیونی اساساً نمی‌توانند میزان تخیل‌انگیزی مخاطب را ارتقاء دهند، خاطرنشان کرد: باورم این است که نمایش رادیویی می‌تواند مرزهای باز نشده، اساساً تجربه نشده و نپیموده‌ای را در ارتباط با مخاطب ایجاد کند. به همین خاطر است که اعتقاد دارم سریال‌های تلویزیونی اساساً نمی‌توانند این کار را انجام دهند و همان حسِّ تخیل‌انگیزی را برای مخاطب ایجاد و میزان آن را ارتقاء دهند. جالب است بدانید هر نمایش رادیویی را مثل نسخه‌ای به شنونده تجویز می‌کنیم و او تصویر نهایی‌اش را خودش می‌سازد. زیرا در نمایش رادیویی حتی تخیّل مخاطب را هم باید کارگردانی کرد. این هم یک تفاوت دیگر رادیو با تلویزیون و سینماست. در بسیاری از مواقع گفته‌ام که نمایشنامه رادیویی یک قرابت بیشتری با ادبیات داستانی دارد تا یک درام تلویزیونی و سینمایی!
دغدغه‌ها و اتفاقاتی که باید در رادیو نمایش بیفتد
فرشاد آذرنیا تهیه‌کننده و افکتور نمایش‌های رادیویی در سالروز تأسیس رادیو نمایش اعتقاد دارد: من از زمانی که وارد رادیو شدم کارم را با نمایش‌های رادیویی شروع کردم یعنی از سال 1367 تا الان و رادیو نمایش که حدود 10 سال است افتتاح شده منتهای آرزوی من بود، منی که در نمایش رادیویی بالیدم و بزرگ شدم، دوست داشتم یک شبکه هم برای نمایش داشته باشم اما یکسری کاستی‌هایی دارد که باید آرام‌آرام رفعش کرد. یکی از این کاستی‌ها به نظرم به روز بودن آن است که مستلزم یک سیستم آموزش درست و حسابی است تا تمامی عوامل این رادیو را به روزرسانی کند. برای این کار ما می توانیم از تجربه پیشکسوت‌ها استفاده کنیم و اینکه ببینیم سایر کشورها چه می‌کنند، یکی از خاصیت‌های بزرگ رادیو این است که یک رمان یا یک قصه‌ای را که ما تبدیل به نمایش می‌کنیم با سرعت بیشتری نسبت به تلویزیون، تئاتر و سینما تولید می‌شود بنابراین باید به رمان‌ها و قصه‌های قدیمی اکتفا نکنیم و به سمت کارهای جدید و کارهایی برویم که هنوز کار نشده‌اند. اگر ما بتوانیم یک جای دائمی برای نمایش‌های رادیویی که به رادیو تئاتر معروف شده داشته باشیم و کارهای فاخر خودمان را جلوی چشم مردم به صورت دائمی اجرا کنیم باعث می‌شود تا شنونده و علاقه‌مند بیشتری پیدا کنیم که البته این کار را به صورت هفتگی یا کارگاهی و کاملاٌ حرفه‌ای می‌توان انجام داد.
آرزوی میکائیل شهرستانی برای رادیو نمایش/ آنچه لایق رادیوست رقم بخورد
میکائیل شهرستانی بازیگر، کارگردان و نویسنده نمایش‌های رادیویی اعتقاد دارد: نمایش سخت‌ترین نوع برنامه‌سازی در رادیو است و به طور کل، تئاتر پیچیده‌ترین نوع درام است. طبیعتاً باید آدم‌های زیادی در حوزه‌های مختلف و تخصص‌های مختلفش تربیت شوند و طبیعتاً نباید فراموش کرد که مقوله نمایش با ما شروع نشده و با ما هم تمام نخواهد شد. پیش از ما متقدمینی بودند که سکان‌دار نمایش بودند که متأسفانه بسیاری از آنها پیش ما نیستند، روحشان شاد و کسانی هم که حضور دارند باید عزت و احترامشان حفظ شود و البته خودشان هم این عزت و احترام را حفظ کنند و باید بدانیم که ما پیچیده‌ترین نوع برنامه‌سازی را در رادیو نمایش انجام می‌دهیم و احتیاج به مطالعه،کنکاش جستجو و فروتنی داریم و در عین حال نظارت درست نه اینکه بیایم خرده نمایش‌هایی را به عنوان تئاتر به مخاطب ارائه کنیم. آرزو می‌کنم که آنچه که لایق رادیو هست و فراموش شده دوباره به یاد بیاوریم و در جهت ارتقای کیفی، کسانی را به کار بگماریم که فقط به فکر گرداندن تولیدات پیش پا افتاده تحت عنوان نمایش رادیویی نباشند و کیفیت برایشان اهمیت داشته باشد و مخاطبین رادیو که جز شریف‌ترین مخاطبین‌اند لایق برنامه‌سازی‌های متنوع و بسیار پاکیزه‌اند و از یاد نبریم کوتاهی ما در آینده، زمانی که نباشیم موجب قضاوت خواهد شد و امیدوارم که آن روز، این داوری، داوری درستی باشد.
رادیو نمایش تنها رادیوی تخصصی
عوامل و بازیگران دیگری هم در رادیو تبریک گفته‌اند و پیام‌هایی داشته‌اند؛ بهرام ابراهیمی که او را با سریالی مثل "همه‌چیز آنجاست" به یاد می‌آوریم و صدایِ دلنشینش را بارها روی صحنه تئاتر شنیده‌ایم بر این باور است که: "رادیو نمایش تنها رادیوی تخصصی است که کار اصلی‌اش نمایش است چه در تئاتر، سینما و تلویزیون و همین‌طور رادیو نمایش جای جذابی است که همه اینها بتوانند با آن ارتباط داشته باشند، ان‌شاءالله برنامه‌های رادیو نمایش و کنداکتور آن آنقدر گستره شود که همه اینها را شامل شود تا مخاطب بیشتری را جذب کنیم."
باورمان نمی‌شود آنقدر زود گذشت
مینو جبارزاده نویسنده، بازیگر و کارگردان نمایش‌های رادیویی در پیامی سالگرد رادیو نمایش را تبریک گفت و اعلام کرد: این آرزوی تک تک ما بازیگران و هنرمندان در رادیو نمایش بود که روزی بتوانیم شبکه تخصصی خودمان را داشته باشیم که در آن فقط نمایش پخش شود و می‌دانم که مخاطبان ما هم این را دوست دارند و آرزوی من این است که بتوانیم نمایش‌های بلند سریالی خیلی خیلی فاخر تولید کنیم. ژاله محمدعلی تهیه‌کننده نمایش‌های رادیویی و نویسنده درباره 10 ساله شدن رادیو نمایش، گفت: باورم نمی‌شود که زمان آنقدر زود گذشت، تأسیس رادیو نمایش را به همه مخاطبان، دوستان و همکارانم در رادیو نمایش تبریک می‌گویم. درست است که خیلی از آرزوهای ما محقق شد اما هنوز راه زیادی داریم تا به آنچه که ایده‌آل همه ما است برسیم. امیدوارم روزی برسد که تمام نمایش‌های روز دنیا از شبکه ما پخش بشود، با نویسندگان روز دنیا صحبت کنیم و آثار آنها را در رادیو نمایش پخش کنیم و خیلی از نمایشنامه‌های نویسندگانمان را مطرح بکنیم چرا که نویسندگی یکی از دغدغه‌های من و تمام بچه‌های رادیو نمایش است.
به آقای ضرغامی گفتم پس شبکه نمایشمان کو؟
شمسی فضل‌اللهی بازیگر نمایش‌های رادیویی و البته سینما و تلویزیون که فیلم‌ها و سریال‌های مختلفی را از خودش به جای گذاشته، خاطره راه‌اندازی این شبکه را روایت کرد و گفت: خوب یادم هست که چه زمانی برای راه‌اندازی این شبکه صحبت شد و به آقای ضرغامی گفتیم این همه نمایش رادیویی داریم پس شبکه نمایشمان کو؟ ایشان هم لطف کردند و این شبکه را راه‌اندازی کردند. امیدوارم بچه‌ها هر روز کارهای بهتری انجام بدهند و من هم فرصت کنم در این کارهای قشنگ حضور داشته باشم.