گزارش| نگاهی به سیاست خارجی آنکارا؛ شتاب در لیبی٬ تنش با فرانسه و آینده مبهم در ناتو
ترکیه تا اینجای کار برای رسدین به اهداف و آمال سیاسی و اقتصادی خود در لیبی٬ با دو عضو ناتو یعنی فرانسه و یونان درافتاده و مشخص نیست که ادامه روند اختلافات آنکارا و پاریس تا چه اندازه بر نقش ترکیه در ناتو٬ تاثیر خواهد گذاشت.
به گزارش گروه بین‌اللملل خبرگزاری تسنیم٬ پرونده لیبی و ابعاد مختلف آن برای ترکیه به موضوع مهمی تبدیل شده است. البته لیبی را بدون موضوع دریای مدیترانه و رقابت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نمیتوان تحلیل کرد و این همان نقطه‌ای است که به تازگی موجب شده یک بار دیگر بین ترکیه و فرانسه٬ تنش روی دهد.
فرانسه٬ ترکیه را به شلیک به سوی ناو جنگی خود متهم کرده و در واکنش به فعالیت‌های نیروی دریایی ترکیه در دریای مدیترانه، گفته بود، ناتو نباید در مواجهه با اقدامات ستیزه‌جویانه، سر خود را زیر برف کند.
اما مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در دیدار با همتای آلمانی خود اعلام کرد: «تنها راهکار در لیبی، راهکار سیاسی است. حفتر به آتش‌بس پایبند نیست. همچنین رفتار و رویکرد حفتر را در کنفرانس برلین نیز دیدیم».
وی سپس به موضوع اتهام‌زنی فرانسه به ترکیه درباره رفتار خطرناک با کشتی‌های فرانسوی پرداخته و گفت: «فرانسه باید صادقانه اعتراف کند که با استفاده از اطلاعات نادرست، کارزار ضد ترکی به راه انداخته و باید بدون اما و اگر از ترکیه عذرخواهی کند».
آلمان نگران است٬ ناتو بررسی میکند
آنگلا مرکل صدراعظم آلمان به تازگی اعلام کرده که تنش بین ترکیه و فرانسه را به عنوان یک موضوع جدی تلقی میکند.
مرکل٬ بر این باور است که حالا اروپا به خاطر ویروس کرونا٬ با سخت‌ترین دوران تاریخ خود روبرو است و باید برای حل مشکلات٬ همه با همدیگر همکاری کنند.
مرکل طرح اتهامات فرانسه علیه ترکیه را به عنوان یک موضوع مهم دفاعی و امنیتی پنداشته و اعلام کرده که این مسائل در 5 قرارگاه مرکزی ناتو به شکل جدی و دقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
آیا فرانسه ترکیه‌ستیز شده است؟
ترکیه و فرانسه در سالیان اخیر٬ تنش‌های مقطعی و مختلفی را پشت سر گذاشته‌اند. در دوران سارکوزی٬ کار به جایی رسید که به خاطر حمایت فرانسه از طرح ادعای تاریخی ارامنه در مورد رویدادهای 1915 میلادی٬ ترکیه سفیر خود را به مدت چندین ماه به کشور بازگرداند. در دوران ماکرون نیز این رابطه٬ همواره در فراز و نشیب بوده است.
به تازگی سیاست‌مدار فرانسوی - تونسی افراطی سونیا کریمی (Sonia Krimi) که با مواضع ضدترکیه‌ای و همکاری با لابی ارامنه شناخته می‌شود٬ در انتخابات محلی٬ آرای خود را در حد 50 درصد از دست داده و تلقی آنکارا این است که گفتمان ترکیه‌ستیزی در فرانسه٬ خریدار چندانی ندارد.
ترکیه در ناتو بماند یا نه؟
برخی از تحلیل‌گران بر این باورند که حالا نه تنها مخالفین داخلی دولت ترکیه٬ بلکه خود تیم اردوغان هم امیدی به عضویت در اتحادیه اروپا ندارد و پیگیری این موضوع را جدی تلقی نمی‌کند.
به همین خاطر توصیه می‌کنند که ترکیه باید به جای دویدن بی‌حاصل در دشت بایر اروپا٬ در مسیر شانگهای و جاده ابریشم بدود و علاوه بر نزدیک شدن به چین و روسیه٬ تقویت روابط با ایران و تجدیدنظر در مورد سوریه و مصر را هم در دستور کار قرار دهد.
بعضی از آنان٬ حتی پا را از این فراتر نهاده و بر این باورند که ترکیه٬ اساساً هیچ نیازی به ماندن در ناتو هم ندارد و باید از این جبهه نظامی بی‌خاصیت٬ خارج شود.
اگر چه طرفداران خروج ترکیه از ناتو٬ رفته رفته صدای خود را بلندتر به گوش می‌رسانند اما در مقابل٬ تحلیل‌گران دیگری نیز٬ به طور مداوم این موضوع را طرح می‌کنند که سرنوشت توریسم و تجارت ترکیه با اروپا گره خورده و هر جوری شده باید وارد اتحادیه شد و از مزایای فراوانی همچون کاهش هزینه‌های گمرکی صادرات و دیگر فواید عضویت بهره‌مند شد و به منظور حفظ موازنه بین شرق و غرب٬ ماندن در ناتو را هم برای ترکیه٬ همچون یک ضرورت تاریخی و مزیت دفاعی٬ می‌نگرند.
کارتهای ترکیه در برابر اروپا و ناتو
گفته شد که در ترکیه٬ شمار تحلیل‌گران ملی‌گرا و محافظه‌کار طرفدار خروج از ناتو و اتحادیه اروپا٬ کم نیستند. اما تحلیل شرایط سیاسی- اقتصادی این کشور نشان می‌دهد که چنین دیدگاهی٬ نسبت و انطابق چندانی با واقعیت ندارد و اتفاقاً تیم اردوغان و اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ تلاش برای تکمیل روند عضویت در اتحادیه اروپا را در راستای تحقق اهداف سند توسعه 2023 میلادی می‌بیند.
در همین حال٬ تلقی تیم اردوغان و دستگاه دیپلماسی ترکیه از تداوم عضویت در ناتو٬ این است که این عضویت٬ برای ترکیه هزینه‌هایی دارد. اما در مقابل٬ فوایدی هم دارد.
ترکیه برای ایستادگی در برابر برخی تصمیمات اتحادیه اروپا و ناتو٬ کارت‌هایی در دست دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1.گفته‌های مقامات رسمی ترکیه حاکی از آن است که 3 و نیم میلیون شهروند آواره سوری ساکن ترکیه هستند. اما رسانه‌های ترکیه و برخی از سیاست‌مداران مخالف اردوغان بر این باورند که این آمار اندکی بیش از 5 میلیون نفر است. به این ترتیب٬ ترکیه هنوز هم عنوان کشوری را یدک می‌کشد که بیشترین آوارگان و پناهجویان را در خود جای داده است.
همین سه روز پیش بود که با غرق شدن یک قایق کوچک حامل مهاجرین قاچاقی در دریاچه وان 60 نفر از آنان غرق شدند. 60 نفری که در حال طی کردن شرق ترکیه به سمت غرب و تلاش برای رسیدن به اروپا بودند. بنابراین٬ کنترل مهاجرین و آوارگان٬ یکی از مهم‌ترین کارتهای ترکیه در برابر اروپا و ناتو است.
2.علاوه بر موضوع آوارگان که البته احتمالاً برخی از چهره‌های داعشی و رادیکالی نیز خود را در میان آنان جا داده و بیم رسیدن آنان به اروپا وجود دارد٬ ترکیه دروازه بزرگ ورود مواد مخدر به اروپا نیز هست و این‌ها مسائلی نیستند که غرب بتواند اهمیت آنها را نادیده بگیرد.
3.ترکیه هنوز هم تنها عضو مسلمان ناتو است که با شرایط جغرافیایی خاص خود و نزدیکی به جغرافیای روسیه٬ ایران و آسیای میانه٬ میتواند نقطه مهمی برای ناتو باشد.
ترکیه٬ ناتو و مدیترانه
در چند سال گذشته٬ تحرکات نیروی دریایی ترکیه و توجه به مفهومی به نام «ماوی وطن» یا سرزمین آبی٬ برای ترکیه اهمیت حیاتی پیدا کرده و حالا این کشور به دنبال آن است که در شرق مدیترانه و در حوزه‌های انرژی و دفاع٬ قدرت‌نمایی کند. لذا طبیعی است که این تصمیم و عزم جدی ترکیه٬ مخالفینی داشته باشد و بر رویکرد کشورهای ناتویی هم تاثیر بگذارد.
با توجه به این که ترکیه با 740 هزار نفر نیروی نظامی و نزدیک به 9 میلیارد بودجه سالانه دفاعی٬ دومین نیروی پرشمار و چهارمین قدرت نظامی ناتو به شمار می‌آید٬ لذا استفاده از این ظرفیت نظامی در پرونده‌هایی همچون افغانستان٬ لیبی و دیگر حوزه‌ها٬ این امکان را به ترکیه می‌دهد که در بازی بزرگان٬ جایی داشته باشد.
با این حال٬ باید این واقعیت را پذیرفت٬ که ترکیه در بسیاری از پرونده‌های مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای٬ تکروی را بر حضور در حرکت جمعی و تک‌نوازی را بر همنوازی ترجیح می‌دهد و به همین خاطر در شرایط فعلی٬ اختلاف نظر بین ترکیه و کشورهایی همچون فرانسه و یونان٬ بر نگرش کلان سران ناتو به ترکیه٬ بی‌اثر نخواهد بود.
ترکیه تا اینجای کار برای رسیدن به اهداف و آمال سیاسی و اقتصادی خود در لیبی٬ با دو عضو ناتو یعنی فرانسه و یونان درافتاده و مشخص نیست که ادامه روند اختلافات آنکارا و پاریس تا چه اندازه بر نقش ترکیه در ناتو٬ تاثیر خواهد گذاشت.
باید دید آیا در ادامه مسیر٬ نتایج متفاوت انتخابات 2020 آمریکا و احتمال تغییر رویکرد واشنگتن در مورد ناتو٬ میتواند موازنات جدید را به وجود بیاورد؟ یا این که ترکیه٬ فرانسه و یونان٬ باید به اختلافات خود عادت کنند.
انتهای پیام/
