گزارش| قبرس٬ ۴۶ سال پس از عملیات ارتش ترکیه؛ «فرزند وطن» یا «برادر»؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ امروز چهل و ششمین سالگرد اعزام نظامیان ترکیه به قبرس برای جنگ با یونان و بخش روم‌نشین قبرس است.

در سال 1974میلادی و در دوران نخست وزیری بلنت اجویت٬ ارتش ترکیه وارد قبرس شد و این اقدام فرامرزی نیروهای مسلح ترکیه٬ سرآغاز تحولات جدیدی در دو بخش شمالی و جنوبی قبرس شد.

اختلاف بین یونانی‌ها و ترک‌های قبرس در سال 1878 میلادی اوج گرفت. اما عثمانیان توانستند شرایط را کنترل کنند و یک قرارداد 50 ساله بین آنها نوشته شود.

اما در سال 1920 و به دنبال شرایط جدیدی که جنگ جهانی نخست و تغییر مرزها به وجود آورد٬ قرارداد ترک‌ها و قبرسی‌ها نیز 8 سال پیش از پایان٬ عملاً بی اعتبار شد و به جان هم افتادند و پس از آن نیز٬ قربانی سیاست‌های استعماری انگلیس شدند.

ابعاد حقوقی عملیات

جمهوری ترکیه بر این باور است که عملیات مداخله نظامی در قبرس به منظور نجات جان مردم عادی صورت گرفته و بر اساس ماده چهارم عهدنامه‌های زوریخ و لندن٬ دارای اعتبار حقوقی و مشروعیت بین‌المللی است.

اما نه سازمان ملل متحد و نه شورای امنیت٬ این اقدام را به رسمیت نشناخته و حضور ارتش ترکیه در آن سرزمین‌ها را به عنوان اشغال اراضی٬ قلمداد کرده‌اند.

در بیاینه شماره 353 شورای امنیت سازمان ملل٬ اقدام ترکیه برای ورود به قبرس٬ همچون عمل در خطر انداختن صلح و ثبات تعریف شده و شورای امنیت از این اقدام٬ اظهار نگرانی کرده و خواستار آن شد که هیچ نیروی بیگانهای بر خاک قبرس نماند و همگی به تمامیت ارضی قبرس احترام بگذارند.

اما ترکیه به حضور خود ادامه داد و در می 1984 نیز شورای امنیت با بیانیه شماره 550 حضور نیروهای خارجی در قبرس را به عنوان اشغال سرزمین٬ تلقی کرد.

چرا ترکیه حمله کرد؟

واقعیت این است که در ماجرای عملیات قبرس٬ ترکیه آغاز کننده حمله و جنگ نبوده و داستان از جایی شروع شد که گروهی از سرهنگ‌های یونانی کودتا کردند و دامنه تحرکات آنان٬ قبرس را نیز در برگفت.

وقتی که خبر محرمانه این کودتا با رمز مخصوص به دست وزارت امور خارجه ترکیه رسید٬ آنکارا با لندن وارد مذاکره شده و اعلام کرد: ترکیه٬ آمریکا و انگلیس به عنوان ضامنین آتش بس قبرس٬ حق دارند وارد میدان شوند و اگر شما همراهی نکنید٬ ما به تنهایی وارد خواهیم شد.

در همان ساعاتی که ترکیه درمذاکرات سریع و اورژانسی لندن٬ از همراهی انگلیس و آمریکا ناامید شده بود٬ معاون اول نخست وزیر وقت ترکیه یعنی نجم‌الدین اربکان با مخالفین مشورت کرد. دنیز بایکال وزیر مالی و دارایی نیز رایزنی‌هایی کرد و معلوم شد که همه احزاب ترکیه٬ در حمله به قبرس از دولت٬ حمایت می‌کنند.

چتربازهای ترک و آتش‌بار یونان

ارتش ترکیه تصمیم گرفت نیروهای خود را از دو راه دریا و آسمان به جزیره قبرس برساند و به همین خاطر٬ 4 گردان از چتربازها با هواپیما منتقل شدند و ادوات نظامی نیز با ناوچه و قایق‌های بزرگ به راه افتادند.

بخش قابل توجهی از چتربازهای ترک٬ در همان دقایق نخست فرودآمدن در جزیره٬ مورد اصابت آتشبار توپخانه یونان قرار گرفتند اما طولی نکشید که پیشروی کردند. ترک‌های قبرس نیز به استقبال سربازان ترکیه آمده و از آنان حمایت کردند.

چندین روستای قبرس به دست رومی‌ها به آتش کشیده شده و صدها غیرنظامی کشته شدند. اما سرانجام٬ عملیات پس از چند روز٬ منجر به کنار رفتن کودتاگران یونانی از قدرت شده و در جمهوری قبرس نیز٬ دولت تغییر کرد. در فاز دوم عملیات نیز چندین منطقه آزادسازی شد و نظامیان کودتاگر یونانی به عنوان آغازکننده جنگ محاکمه و زندانی شدند.

شمار نیروها٬ میزان تلفات

ترکیه 40 هزار نفر از نیروهای نظامی خود را همراه با 150 تا 180 عراده تانک به قبرس اعزام کرد و در مقابل٬ یونان و قبرس جنوبی هم٬ 12 هزار نظامی٬ 40 هزار نیروی مردمی و 35 عراده تانک را به میدان آوردند.

جنگ در قبرس به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد و در آن دوران٬ نیروهای نظامی ترکیه٬ امکانات٬ تجهیزات و ادوات پیشرفته چندانی در اختیار نداشتند و بعدها گفته شد که بیسیم‌های مورد استفاده سربازان ترک٬ یا کار نکرده و در رطوبت جزیره خراب شده و یا غالباً مورد شنود طرف مقابل بوده‌اند.

با این حال٬ برتری و تفوق نظامی با ترکیه بود. چرا که تعداد تلفات ترکیه در این جنگ 498 نفر و تعداد مجروحین 1 هزار و 200 نفر بود. علاوه بر این٬ 340 نظامی و مردم عادی قبرس ترک نیز کشته شدند. اما طرف مقابل٬ جمعاً 4 هزار کشته داده و 12 هزار نفر نیز مجروح شدند.

فکر چه کسی بود؟ اجویت یا اربکان؟

بخشی از اسلام‌گرایان ترکیه معتقدند که افتخار دستور حمله برای نجات قبرس٬ به اربکان تعلق دارد و نه به اجویات. استدلال آنها چنین است: چون بلنت اجویت به عنوان نخست وزیر وقت به لندن رفته و در حال مذاکره بود٬ اربکان به محض این که متوجه شد که قرار است اجویت با دست خالی بازگردد٬ فرمانده ستادکل نیروهای مسلح ترکیه را نزد خود فراخوانده و به او دستور داده که هر چه سریع‌تر٬ عملیات را آغاز کند.

شاگردان اربکان که در تفکرات خود٬ همواره تلفیقی از اسلام‌گرایی مبتنی بر اندیشه امت و نوستالژی عثمانی را مد نظر دارند٬ معتقدند از آنجایی که قبرس٬ پس از 200 سال٬ تنها خاک و سرزمین جدیدی بوده که به دست دولت ترکیه افتاده٬ باید قدر آن را دانست.

قبرس و استراتژی دریایی ترکیه

حضور نیروهای نظامی و امنیتی ترکیه در جمهوری ترک قبرس شمالی در شرق مدیترانه٬ امکانات و ظرفیت‌های خاصی در اختیار آنکارا نهاده که می‌تواند با استفاده از آنها در برابر قبرس جنوبی و یونان٬ کارت مهمی در اختیار داشته باشد و علاوه بر تقویت بنیه دفاعی و دریایی٬ از مواهب نفت و گاز نیز بهره بگیرد و در منطقه٬ صاحب نفوذ و قدرت بیشتری باشد.

حالا و 46 سال پس از عملیات قبرس٬ در ادبیات سیاسی و رسانهای ترکیه٬ بخش ترک نشین با عبارت «جمهوری ترک قبرس شمالی» و با لفظ «بچه وطن» نامیده شده و حتی برخی‌ها٬ سخن از الحاق و تعریف به عنوان «برون بوم» به میان آورده‌اند.

اما مصطفی آکیمجی رئیس جمهور قبرس شمالی٬ با این ادبیات میانه‌ای ندارد و معتقد است که قبرس برادر ترکیه است و نه بچه وطن! حال باید دید در سالیان آتی و در شرایطی که ترکیه٬ موضوعاتی همچون سوریه٬ لیبی و قبرس را در تابلوی بزرگی به نام وطن آبی و شرق مدیترانه تعریف کرده٬ تا چه میزان به اهداف خود٬ دست خواهد یافت.

انتهای پیام/