نگاه به شرق با چشمان باز؛ ملاحظاتی چند در خصوص قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین

خبرگزاری تسنیم- داود عامری

این روزها، شاهد حجم بسیاری از اظهار نظرهای موافق و مخالف در خصوص قرارداد راهبردی 25 ساله با کشور چین هستیم. اظهارنظرهای موافقان و مخالفان، گاهی بر اساس شواهد تاریخی و نیازهای کشور در شرایط حاضر استوار است و گاهی نیز از بیم و امیدها نشأت می‌گیرد، لذا با توجه به اهمیت موضوع قرارداد 25 ساله برای کشور و ضرورت های چنین قراردادی، باید نگاه جامع داشت و از جنبه‌های مختلف آن را مورد بررسی قرار داد. آنچه حائز اهمیت است اینکه یک بُعد مهم این قرارداد، در حوزه اقتصاد است و بهتر آن است که متخصصان  اقتصادی در خصوص آن نظر بدهند و ما به چند ملاحظه کلی و راهبردی اشاره داشته باشیم اگرچه استفاده ابزاری از اقتصاد در مناسبات سیاسی و امنیتی، موضوع جدیدی نیست، اما امروزه به جهت شفافیت مراودات مالی بین المللی و تلاش‌هایی که سازمان‌های بین‌المللی برای کنترل تجارت بین الملل برداشته‌اند، آن را تبدیل به یک ابزار مهمتر برای پیشبرد اهداف سیاسی و امنیتی کرده است که نمونه های آن را می توان در تبدیل اقتصاد و تجارت به ابزار تحریم ملاحظه کرد.

شاید این روند را باید یک غفلت تاریخی برای رهبران بسیاری از کشورها در نظر بگیریم، چرا که طی سال های اخیر، نه تنها ایران اسلامی مواجه با حربه تحریم اقتصادی بوده است، به طور عام تر از بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ و روحیه کاسب کاری او، کشورهای دیگری از جمله روسیه، چین، سوریه، ترکیه، ونزوئلا و … مواجه با انواع تحریم ها شدند و یا اینکه تحریم‌هایی را در سطوح مختلف تجربه کردند.

این موضوع یک هشداری به کشورهای متحد و غیر متحد آمریکا است که غفلت از موضوع اقتصاد و اجازه دادن به یک کشور برای در دست گرفتن شریان‌های اقتصادی جهان، می تواند آنها را مجبور به پذیرش هژمونی برای طولانی مدت نماید.

اگر چه اقتصاد همواره در طول تاریخ، ابزاری برای توسعه سلطه محسوب می شد، اما به نظر می رسد در سال های اخیر در جهان کنونی کارکرد متفاوت و موثرتری پیدا کرده است از این رو قرارداد 25 ساله با چین را از منظر های مختلف مورد توجه قرار می دهیم.

1- نگاهی به وضعیت اقتصادی کشور و آثار تحریم ها در اقتصاد ما، جدا از کم توجهی به اصول اقتصاد مقاومتی از مدت ها قبل این فکر را در بین اندیشمندان و نخبگان سیاسی و اقتصادی مورد توجه قرار داده بود که چرا با وجود آنکه ایران ما با وجود اقتصاد نسبتاً بزرگ و تاثیرگذار در منطقه و جهان، به راحتی مورد تحریم قرار می‌گیرد و در دنیا نیز اتفاق خاصی نمی افتد. غالب پاسخ ها حول این محور بودکه در عرصه اقتصاد بین‌المللی، ایران اسلامی باید بتواند شرکای راهبردی در حد اقتصاد و جایگاه خود پیدا کند که با تحریم ایران، آنها نیز متضرر شوند، در نتیجه امکان تحریم یک اقتصاد شبکه‌ای به سادگی امکان پذیر نیست.

بنابراین از سال‌های پیش، اندیشه یافتن شرکای راهبردی در بین مسئولان نظام قوت گرفته و جزو برنامه های آینده نگرانه بوده است و البته کاری دوراندیشانه و بایسته است.

2- اصطکاک های گاه و بیگاه اقتصادی چین و آمریکا در سال های اخیر، چینی ها را به این اندیشه وا داشته که برای حفظ قدرت اقتصادی خود و ربودن حربه های تحریم و افزایش عوارض به کالاهای چین از سوی آمریکاییان و همچنین همپیمانان غربی او، باید نگاه به شرق را با جدیت بیشتری پیگیری نمایند، و از طرف دیگر استفاده ابزاری از اقتصاد در سیاست های آمریکا، چین نیازمند به نفت را واداشته تا شریکی مطمئن و خارج از نفوذ غرب برای خود دست و پا کند تا از این طریق بتواند اقتصاد رو به رشد خود را مصون از حربه تحریم فروش نفت نگه دارد.

3- ارزانی نفت و مازاد عرضه آن در بازار، برای طرف چینی یک امتیاز و برد محسوب می شود که در این شرایط بهتر می‌تواند با فروشنده بزرگی مثل ایران که می تواند امنیت انرژی آن را تضمین کند، به توافق طولانی‌مدت برسد و برای طرف ایرانی نیز در این بازار بی رونق و شرایط تحریم، یافتن بازاری مطمئن و دائمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بنابراین با توجه به شرایط موجود، قرارداد راهبردی 25 ساله در این حوزه برای هر دو طرف دارای امتیازات مثبت و با ارزشی است.

4-هویت و فرهنگ در مراودات انقلاب اسلامی یک عنصر تعیین کننده است. بخش مهمی از چالش‌های ایران اسلامی و غرب به مسائل و نگاه فرهنگی ما برمی‌گردد، از این رو در حوزه توسعه ارتباطات با چین، نگرانی فرهنگی برای ملت ایران کمتر است، چراکه فرهنگ چینی به علت یک سری ویژگی ها، فرهنگ مهاجم محسوب نمی شود و فعلاً تهدید نیست، اگرچه تفاوت های فرهنگی را نباید نادیده گرفت.  در تعاملات فرهنگی نیز، به سبب سابقه تاریخی و جذابیت های فرهنگی، ایران اسلامی جایگاه مناسبی در تعاملات دارد و شاید دوباره شاهد آواز خوانی دسته جمعی ملوانان چینی به زبان فارسی و با شعر سعدی باشیم.

چین فعلاً در فکر بسته بندی های زیبای فرهنگ نژاد زرد برای جهانیان و اختصاصاً برای ما ایرانیان نیست. بنابراین در مراودات اقتصادی با چین، هزینه های فرهنگی فعلاً به ما تحمیل نخواهد شد.اما این امر ما را نباید از هوشیاری فرهنگی باز دارد.

5- از لحاظ سیاسی، کشورها همیشه در مراودات خود، تغییرات را متناسب با منافع ملی خود در پیش می گیرند. به عنوان مثال، روسیه زمان یلتسین با نگاه به غرب، اقتصاد خود را تا مرحله فروپاشی کشاند ، اما بعد از روی کار آمدن پوتین، سیاستمداران این کشور نگاه به شرق را در اولویت قرار دادند و از طریق همکاری های سیاسی و اقتصادی با اقتصاد های بزرگی مثل چین و هند، اقتصاد روسیه توانست سر و سامان پیدا کند و در واقع از این طریق قدرت سیاسی و اقتصادی روسیه احیا شد و یا کشور ترکیه پس از سال‌ها تلاش برای عضویت در اتحادیه اروپایی، نه تنها قسمت عمده ای از فرهنگ ملی خود را در معرض تهدید و تغییر قرار داد، سرانجام نیز موفق به عضویت در اتحادیه اروپایی نشد. ضمن آنکه نشان داد غرب یک باور و پیمان نانوشته در خصوص نظریه برخورد تمدن ها دارد، وهیچ کشور اسلامی را عضو آن نخواهد کرد، لذا تلاش برای عضویت در اتحادیه اروپا و روند طیشده از سوی ترکیه ،آثار زیانباری بر منافع ملی ترکیه برجای گذاشت.

حال آن که پس از روی کار آمدن اسلام گرایان و گرایش بیشتر به شرق در ترکیه، نه تنها این کشور توانست جایگاه تاثیرگذاری خود را در منطقه و جهان افزایش دهد، از نظر اقتصادی نیز به رشد قابل ملاحظه‌ای دست پیدا کرد که در تمام دوران تلاش این کشور برای نزدیکی به غرب، غیر قابل تصور می نمود.

6-متاسفانه در کشور ما به جهت برخی تبلیغات منفی، قبل از آنکه قرارداد راهبردی ایران و چین به نتیجه نهایی برسد و نخبگان و کارشناسان این حوزه، مثبت یا منفی، نظرات خود را در مورد مزایا و احیاناً مضرات آن اعلام کنند، یک جو منفی با استفاده از فضای مجازی، علیه این قرارداد به راه انداختند. صرف نظر از انگیزه این افراد و شیطنت آمریکا، صهیونیست ها و نظام رسانه ای وابسته به آنها، آنچه در این بین دیده نمی شود، توجه به مفاد کلی آن و منافع اقتصادی و راهبردی آن بر کشور است.

و باز باید گفت که متاسفانه در طی سالهای اخیر، موضع گیری ها در کشور ما به جای توجه به منافع ملی، متاثر از گرایش و نگاه جناحی بوده است و خدا کند در این قضیه از نگاه جناحی عبور کرده باشیم و آن را  با لحاظ منافع ملی مورد  نقد و نظر قرار دهیم.

در خصوص قرارداد راهبردی ایران و چین ، صرف نظر از مفاد آن، چرخش نگاه مسئولین کشور از غرب به شرق جای خوشحالی دارد و باید آن را مثبت تلقی کرد. البته اگر همه مفاد قرارداد با چین از نظر کارشناسان مثبت ارزیابی شود و یک ضرورت تلقی گردد، باز هم نباید با چشم بسته آنرا پذیرفت. اول آنکه کارگزاران و مسئولین این پرونده باید پیرامون مفاد آن برای ملت به خصوص نخبگان با رویکرد اقنایی توضیح دهند و مردم و کارشناسان نیز باید با دقت و منصفانه مطالبه گر حفظ منافع ملی باشند تا با ایجاد یک روند خردورزانه بتوانیم از منافع ملی خود صیانت کنیم.

انتهای پیام/