یادداشت| نگاهی به اقتصاد فرهنگ و هنر در دوران پسا کرونا

خبرگزاری تسنیم - فرهنگ و هنر همیشه از دغدغه‌هایی بوده که فکر دولت‌های گذشته تا به امروز را در ابعاد مختلف به خود مشغول کرده است. به همین خاطر دولت‌ها سعی بر این داشته‌اند که در جدول 17  که ردیف بودجه فرهنگی را در خود جای داده است را تقویت کرده تا بشود گره‌ای بیشتر از زمین مانده‌های فرهنگ و هنر کشور را باز کنند.

از سوی دیگر چند سالی است که سازمان مدیریت برنامه و بودجه کشور، برای توزیع درست بودجه و عملکرد بهینه سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، بودجه مورد نظر هر دستگاه را  بر پایه عملکرد دستگاه‌ها محاسبه و تخصیص می‌دهد. این به این معناست که هر دستگاهی خوب عمل کرده باشد، افزایش بودجه داشته و ارگانی هم که عملکرد خوبی ندارد از بودجه آن کاسته شود.

اما مبحث حایز اهمیت اینجاست که سازمان مدیریت برنامه و بودجه  برای تخصیص بودجه‌های فرهنگی و هنری به دستگاه‌های مربوطه، می‌باید به چند نکته اساسی توجه لازم را داشته باشند:

1.  فرهنگ و هنر یکی از حوزه‌هایی است که به سختی می‌توان با عدد و رقم  آن را در ترازوی میزان تخصیص بودجه قرار داد، مگر با حضور کارشناسان مبرز اقتصاد فرهنگ و هنر.
2.  حذف بودجه دستگاه‌های موازی، همگون و هم راستای فرهنگی در یک بررسی کارشناسی و تخصیص آن به صورت متمرکز در اختیار یک یا دو دستگاه که متولی فرهنگ و هنر کشور هستند.
3. بخش‌هایی از  بودجه‌ای که سازمان‌ها، ادارات، موسسات، مراکز دولتی و... تحت عنوان بودجه فرهنگی در اختیار قرار دارند، حذف و در اختیار متولیان اصلی فرهنگ و هنر کشور قرار داده شود.

علاوه بر این می‌باید برای بستر فرهنگ و هنر راهکارهای مدون و کارشناسی تری  را در نظر بگیرند تا  هم در موقع تصویب بودجه و هم در مرحله تخصیص؛ متناسب با انتظارات مراکز و سازمان‌های مربوطه و با گستره کشوری، جغرافیای مکان و جمعیتی، عملکرد درست‌تری را داشته باشند.

با بررسی بودجه سال‌های 97  و 98 درمی‌یابیم که متاسفانه بودجه فرهنگی در لایحه بودجه 97، از 7/0 درصد به 46/0درصد در سال 98 سیر نزولی داشته است. این درحالی است که ذوالقدر سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس دهم از کاهش 98/15 درصدی بودجه فرهنگی سال 99 نسبت به سال 98 خبر می‌دهد.  این درحالی است که  طی سه سال گذشته تا به امروز، از کل بودجه مصوب در ابتدای سال در بهترین شرایط 85 درصد به سازمان‌های فرهنگی هنری اختصاص یافته است و از سوی دیگر متاسفانه بودجه فرهنگ و هنر از اعتبارات کشور  به یک درصد هم نمی‌رسد.

این اتفاق یعنی؛ وضعیت دستگاه‌های فرهنگی در مسیری قرار دارند که  حتی در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خود هم دچار مشکل خواهند شد. با این وجود دیگر نمی‌توان انتظار تولید محصولات یا کالاهای فرهنگی را از این مراکز در سطح جامعه داشت!!

اکنون این مهم پیش می‌آید که با توجه به این که مردم تقریبا نیمی از سال را با مشکلات عدیده‌ای پشت سر گذاشته‌اند، با این مصوبه و شرایط بودجه کنونی، دولت در دوران مواجه با بیماری کرونا در ایجاد نشاط اجتماعی با مبحث فرهنگ و هنر چه تمهیدی را در نظر خواهد گرفت؟!  از سوی دیگر با توجه به تعطیلی مراکز و موسسات مختلف فرهنگی و هنری، همچنین زمین خوردن بستر اقتصاد فرهنگ و هنر، چه راهکار و استراتژی را برای ادامه مسیردر پیش خواهد گرفت؟!  علاوه بر موارد یاد شده  این موضوع،  فرای تورم و فشارهای اقتصادی وارده بر گرده تولیدکنندگان محصولات و کالاهای فرهنگی و هنری هست که قرار است  نمایه تازه‌ای برای مخاطبین تصویر کنند.

چندی پیش جمشید حمزه زاده، دبیر تشکل‌های ملی گردشگری و رییس جامعه هتلداران ایران چنین اظهار کرد: ویروس کرونا فقط در دو ماه اسفند و فروردین(98-99)، حدود 330 میلیون دلار خسارت به صنعت گردشگری وارد کرده است.

با توجه به نظر حمزه زاده؛ رقم مورد نظر منهای سه ماه اردیبهشت، خرداد و تیر ماه  سال جاری است. یعنی به رقم یاد شده، حدود 660 میلیون دلار دیگر باید  به خسارت یاد شده اضافه کرد. این اتفاق در  مجموع  طی 5 ماه گذشته، 825 میلیون دلار خسارت، تنها به بخش صنعت گردشگری وارده کرده است.

 در مجموع با احتساب هر دلار 20  هزار تومان، صنعت گردشگری عددی بالغ بر /000/000/000/500/16 تومان متحمل ضرر در طی 5 ماهه گذشته شده است. این ضرر به صنعتی وارد شده است که 240 هزار نفر به صورت مستقیم و 550 هزار نفر غیرمستقیم در آن مشغول به کار هستند.

 علاوه بر این دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری هزار و 203 میلیارد و 300 میلیون تومان، تأسیسات گردشگری هزار و 800 میلیارد تومان، راهنمایان گردشگری 126 میلیارد تومان و مؤسسات و مراکز آموزشی گردشگری 49میلیارد تومان خسارت دیده‌اند.

از سوی دیگر سینماهای ایران در دوران کرونا هر ماه  25 میلیارد تومان با ضرر مالی روبرو بوده که طی یک حساب سرانگشتی طی 5 ماه شیوع کرونا تا کنون نیز مبلغی حدود 125 میلیارد تومان دستخوش زیان مالی شده است.

 تمامی موارد یاد شده منهای ضرر و زیانهایی است که بخش‌های مختلف دیگر فرهنگی و هنری کشور؛ صنعت نشر، رسانه‌های مکتوب و دیجیتال، تاتر، موسیقی، تجسمی، گالری‌ها، صنایع دستی، حراجی‌ها، کلاس‌های آموزشی و... متحمل شده‌اند.

چندی پیش دکتر جمشید جعفرپوررئیس کمیسیون فرهنگی مجلس دهم،به منظور جلوگیری از ورشکستکی و اخراج کارکنان  در بخش‌های مختلف فرهنگ از وام 75 هزار میلیارد تومانی با سود 12 درصد در نظر گرفته شده برای مجموعه‌های اقتصادی کوچک و فرهنگی هنری یاد کرد.

اگر چه توجه کمیسیون فرهنگی مجلس به مباحث و مشکلات جامعه فرهنگ و هنر کشور جای تشکر و قدردانی دارد اما این مهم وجود دارد که جامعه فرهنگ و هنری به دلیل همه گیری کرونا  در کشور به خودی خود دچار زیان‌های مالی سنگینی شده‌اند. جا دارد که با یک همراهی ماندگار برای حرکت چرخ‌های به گِل نشسته جامعه فرهنگ و هنر، کمک‌های بلاعوض یا حداقل قرض الحسنه در نظر گرفته شود و در مقابل آن اقدام به خرید فعالیت و محصولات تولید شده نمایند.

دولت می‌تواند در مقابل مبالغ تخصیص داده شده به مراکز فرهنگی و هنری متضرر، طی یک شورای کارشناسی اساتید "اقتصاد فرهنگ و هنر" در زمینه‌های مختلف، بخش عمده‌ای از این تولیدات را برای ایجاد نشاط اجتماعی به عنوان یکی از موارد پشتوانه ذخیره ارضی به جای طلا و ارز، خریداری کرده و برای اولین بار در تاریخ ایران، این حرکت ماندگار را  به نام خود برای همیشه ثبت نماید.

این اتفاق باعث داغ شدن بازار فرهنگ و هنر شده و دولت می‌تواند از طریق نمایش آثار خریداری شده در فضاهای مجازی شاکله دوباره بودن در دوران پسا کرونا را در بستر جامعه رقم بزند. بدین شکل نفس تازه‌ای به بستر فرهنگ و هنر دمیده شده و صاحبان تولیدات محصولات فرهنگی و هنری انگیزه‌ای پیدا کرده تا دوباره  نشاط اجتماعی را در مقابل ویروس کرونا به جامعه برگردانند.

از سوی دیگر مجلس در اولین فرصت، پیشنهاد خرید یک دهم درصدی از سرانه بودجه ادارات و سازمان‌ها برای خرید آثار هنری که از سال88 تا به امروز بلاتکلیف بر زمین مانده بود را به عنوان طرح 3 فوریتی در صحن مجلس مطرح و تصویب نماید تا این اجازه به ادارات و سازمان‌ها داده شود که با خرید آثار هنری، یک سرمایه گذاری بزرگ از تولیدات فاخر هنرمندان در گنجینه و موزه‌های هنری خود داشته باشند.

شرایط کنونی جامعه  بی شباهت به وضعیت جنگی نیست و شاید خطرناک تر! اگر دولتمردان جامعه نتوانند به یک استراتژی مناسبی برای مقابله با کرونا در تمامی سطوح و بخش‌های مختلف برسند، بدون شک کشور هر روز با کشته‌های بیشتر روبرو خواهد شد و جامعه روحیه مبارزه و امید خود را از دست خواهد داد. اینجاست که اگر جامعه‌ای روحیه، نشاط و امید خود را در رویارویی با هر مسئله‌ای از دست بدهد، آن جامعه به سمت ناکجاآباد و نابودی حرکت خواهد کرد. راه فرار از ناکجا آباد و راه ایجاد نشاط و امید در جامعه، چیزی جز استفاده از رویدادهای فرهنگی و هنری نیست.

داود یاراحمدی: کارشناس اقتصاد فرهنگ و هنر

انتهای پیام/