گزارش| مکتب نقاشی قزوین چه زمانی شکل گرفت؟/ مکاتب پنج‌گانه‌ای که در دوره قاجار رو به انحطاط و زوال رفت
گروه استانها- این روزها مکتب نقاشی قزوین برای اکثر نقاشان و هنرمندان امروز به ویژه در استان قزوین گمنام و ناآشنا جلوه می‌کند و لازم است برای احیای دوباره آن فعالیت‌های پژوهشی بیشتری صورت بگیرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، یکیاز درخشان‌ترین و شاخص‌ترین مکاتب نقاشی ایرانی یا نقاشی سنتی که از آن به عنوان نگارگری هم یاد می‌شود، مکتب نقاشی قزوین است. مکتبی که با روی کار آمدن شاه طهماسب یکم و انتقال پایتخت صفویان از تبریز به قزوین شکل می‌گیرد و بر مکاتب بعد از خود به ویژه مکتب اصفهان اثر می‌گذارد.
مکتب قزوین اگرچه از مکاتب پیش از خود به ویژه مکاتب هرات و تبریز تاثیر پذیرفته، اما دارای ویژگی‌هایی است که آن را از این مکاتب متمایز می‌کند. با این حال، این روزها مکتب نقاشی قزوین برای اکثر نقاشان و هنرمندان امروز به ویژه در استان قزوین گمنام و ناآشنا جلوه می‌کند و لازم است برای احیای دوباره آن فعالیت‌های پژوهشی بیشتری صورت بگیرد.
نحوه پیدایش و رشد
یک کارشناس ارشد نقاشی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه نقاشی مکتب قزوین تا امروز مهجور واقع شده است، اظهار داشت: نقاشی ایرانی در میانه های قرن دهم هجری قمری و بعد از انتقال پایتخت حکومت صفویان از تبریز به قزوین متحول و دگرگون شد و این انتقال پایتخت بر روند رشد و پیشرفت نگارگری تاثیر زیادی گذاشت.
محمد اسدی با تاکید بر اینکه مکتب نقاشی قزوین حالت مستقل‌تری نسبت به دیگر مکاتب نقاشی دارد، افزود: مکتب نگارگری قزوین در 3 محور تک‌پیکره نگاری، نقاشی دیواری و نقاشی نسخ خطی رشد کرد که این 3 محور در نیمه ابتدایی قرن 11 هجری قمری در مکتب اصفهان به شکل تازه‌ای دنبال شدند.
وی ادامه داد: حمایت اشخاص ثروتمند و تاجران از هنر نگارگری، باعث رقابت هنرمندان نقاش و رشد تک‌پیکره‌نگاری و مرقعات تزیین‌یافته به نقاشی شد. همچنین در این دوره نقاشی دیواری برای تزیین کاخ‌ها رواج پیدا کرد و پرداختن به موضوعات روز در نقاشی‌ها از اهمیت بالایی برخوردار شد و نگارگری در قالب اوراق تک‌برگی برای نخستین بار شکل گرفت.
تاثیر بر مکتب نقاشی عثمانی
این پژوهشگر قزوینی «صادقی بیگ افشار»، «سیاوش بیک گرجستانی»، «علی اکبر کاشی» و «میر زین العابدین نقاش» را از جمله هنرمندان نامدار این مکتب معرفی کرد و گفت: در ضمن رشد و پیشرفت «رضا عباسی» که سال‌ها بعد به یکی از پایه‌گذاران و بزرگان مکتب نقاشی اصفهان بدل می‌شود، از شاگردی نزد نقاشان مکتب قزوین آغاز شد.
اسدی با اشاره به تاثیر نقاشی مکتب قزوین بر شکل گیری مکتب نقاشی و نگارگری عثمانی اضافه کرد: هنرمندانی مانند «شاه قلی نقاش» که از آنها به عنوان نقاشان مکتب استانبول هم یاد می‌شود، با تاثیرپذیری از شیوه مصورسازی نسخه‌های خطی و کتاب‌آرایی در مکتب نقاشی قزوینی نقش مهمی در ایجاد مکتب نقاشی عثمانی (ترکیه) ایفا کردند.
وی واقعگرایی مضمونی و توجه بیشتر به موضوع‌های انسانی را از اثرات مکتب قزوین بر مکتب عثمانی دانست و ادامه داد: با وجود اینکه در مکاتب دیگر نقاشی ایرانی به انسان و طبیعت به یک اندازه پرداخته شده، اما در نگاره های مکتب قزوین اولویت با انسان بوده که این موضوع منجر به ساده‌تر شدن مناظر و بناها در مکتب نقاشی قزوین شده؛ موردی که دقیقاً در نقاشی های مکتب عثمانی به چشم می‌خورد.
اسدی درباره نحوه افول هنری مکتب قزوین نیز عنوان کرد: دوران اوج این مکتب با انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان و ورود سبک غربی به نقاشی ایران پایان یافت و هنر نقاشی ایرانی تا حدودی اصالت خود را از دست داد.
ویژگی‌های نگاره‌های مکتب قزوین
کارشناس و مسئول موزه چهلستون قزوین نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین با ذکر اینکه مکتب نقاشی قزوین جزو مکاتب پنج‌گانه نقاشی ایرانی محسوب می‌شود، اظهار داشت: مکاتب هرات، تبریز، قزوین، اصفهان و شیراز مکاتب پنج‌گانه نگارگری یا نقاشی ایرانی هستند که اغلب آنها در دوران صفوی به اوج شکوفایی خود می‌رسند و در دوره قاجار رو به انحطاط و زوال می‌روند.
احمد اصغری با بیان اینکه اغلب آثار نقاشی مکتب قزوین دور از ما و در موزه‌های پایتخت نگهداری می‌شوند، افزود: یک اتاق‌های موزه رضا عباسی در تهران مختص نمایش آثار نقاشی مکتب قزوین است و آثار اصلی یعنی تابلونگاره‌های مکتب قزوین در آنجا به نمایش عمومی گذاشته شده‌اند.
الزامات احیای مکتب قزوین
از سوی دیگر، یک نقاش جوان قزوینی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین با بیان اینکه این مکتب هنری در آستانه فراموش شدن قرار گرفته است، گفت: وقتی از احیای مکتب نقاشی قزوین حرف می‌زنیم، باید متوجه باشیم که قرار نیست آثار به جا مانده از این مکتب را عین به عین کپی و تکثیر کنیم. بلکه باید از فنون و دستاوردهایی که نقاشان این مکتب داشته‌اند، در آثار امروزی بهره بگیریم.
مسعود امامقلی مطالعه نقاشانه نگاره‌های مکتب قزوین را از جمله شروط لازم برای احیای این مکتب نقاشی برشمرد و افزود: لازمه احیای مکتب قزوین این است که نقاشی‌های باقیمانده از این مکتب را در اختیار نقاشان صاحب ذوق و خلاق قرار دهیم تا بتوانند با مطالعه دقیق آنها تابلوهایی را با تاثیر از این مکتب خلق کنند. در صورتی که امروز تعداد اندکی از این نقاشی‌ها در موزه‌های پایتخت نگهداری می‌شوند و نقاشان ما هیچ تصور مشخصی از نقاشی مکتب قزوین ندارند.
به گزارش تسنیم، جدا از بررسی‌های نظری مانند نوشتن مقاله‌های پژوهشی که برای احیا و زنده کردن دوباره مکتب نقاشی قزوین ضروری به نظر می‌رسد، برپایی کارگاه‌های عملی و تولید آثار و تابلوهایی که از شاخصه‌های این مکتب برای آفرینش آنها استفاده شود، می تواند نقش مؤثرتری در نوزایی این مکتب هنری داشته باشد.
انتهای پیام/ش