یادداشت|حج تجلّی‌گاه امت واحد اسلامی
یکى از فلسفههاى مهم اجتماع عظیم از سراسر جهان در این مقام مقدس و مهبط وحى، به هم پیوستن مسلمانان جهان و تحکیم وحدت بین پیروان پیامبر اسلام و پیروان قرآن کریم در مقابل طاغوت‌هاى جهان است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کنگره بزرگ حج، جزء مراسمی است که خدای متعال از آن به عنوان یکی از وظایف مسلمانان یاد می‌کند و می‌فرماید:« وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا [آل عمران/97] و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند.» آنچه بیشتر از همه سبب تمایز حج نسبت به دیگر اعمال و دستورات اسلام شده است، بعد اجتماعی سیاسی حج است، گرچه این موضوع در بیشتر دستورات اسلام دیده می‌شود اما در مراسم حج به خاطر شرایط و ویژگی‌های خاصی که دارد این نکته بیشتر ظهور پیدا کرده است، به گونه‌ای که می‌توان از ایام حج به عنوان الگوی جامعه اسلامی یاد کرد به همین خاطر بسیاری از آیات اجتماعی قرآن در مناسک حج تجلی پیدا می‌کند که در ادامه تلاش می‌کنیم به بخشی از آن اشاره کنیم.
در مراسم حج ابتدا حاجیان که از یک شهر یا منطقه عازم شده‌اند معمولاً در قالب کاروانی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و این کاروان‌ها مانند جویباری که به یکدیگر متصل می‌شوند و رودخانه عظیمی را شکل می‌دهند که در طواف و سعی خودش را نشان می‌دهد اما اوج به هم پیوستگی مسلمانان در این حرکت، در عرفات و مشعر دیده می‌شود که در آن تمام حاجیان در عرصه واحد و زمان و مکان یکسان در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و هم صدا با یکدیگر حول محور توحید جمع می‌شوند، در حقیقت در این زمان شمه‌ای از امت واحد اسلامی برای مدت کوتاه شکل می‌گیرد و آیه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ[آل عمران/103] و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راه‌های متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دل‌های شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید، و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید.» به صورت واقعی در مراسم حج نمایش داده می‌شود.
مسلمانان در مراسم حج موظّف‌اند احکام و دستوراتی را مراعات کنند که در این همبستگی اجتماعی تأثیر زیادی دارد که به عنوان نمونه تمام مسلمانان از هر رنگ و نژادی موظف‌اند لباس‌هایی یک شکل و ساده بپوشند و از نزاع و کشمکش با یکدیگر خودداری کنند تا مسلمانان در این چند روز فارغ از تمام مناسب دنیایی تنها حول محور خدای متعال حرکت کنند. امام خمینی(ره) در تبیین این موضوع می‌فرماید: «یکى از فلسفههاى مهم اجتماع عظیم از سراسر جهان در این مقام مقدس و مهبط وحى، به هم پیوستن مسلمانان جهان و تحکیم وحدت بین پیروان پیامبر اسلام و پیروان قرآن کریم در مقابل طاغوت‌هاى جهان است.»
اگر خداى نخواسته از اعمال بعض زائران در این وحدت خللى واقع شود و تفرقه‌اى ایجاد شود، موجب سخط رسول اللَّه صلى‌اللَّه‌علیه‌وآله و عذاب خداوند قادر خواهد شد. زائران محترم، که در جوار خانه خدا و محل رحمت او هستند، با همه بندگان خدا با رفق و مروت و اخوت اسلامى رفتار کنند؛ و همه را، بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه و محیط، از خود بدانند؛ و همه با هم ید واحده و ملت واحد قرآنى باشند، تا بر دشمنان اسلام و انسانیت چیره شوند.»[1]
همدلی و همراهی مسلمانان با یکدیگر تنها به حضور و ذکر خاتمه پیدا نمی‌کند بلکه در آخرین مراحل حج تمام حاجیان مکلّف‌اند که در یک کارزار بزرگ شرکت و انزجار خویش را نسبت به نماد شیطان آشکار کنند به همین خاطر تمام مسلمانان حاضر در منا باید به رمی جمرات بپردازند که این موضوع نشان دهنده آن است که مسلمانان باید علاوه بر آنکه با یکدیگر همدل و همراه‌اند باید به مقابله با شیاطین عالم نیز بپردازند، شاید فلسفه آن که در سوره حج خدای متعال بعد از سخن گفتن در مورد حج به موضوع جهاد می‌پردازد همین نکته باشد.
با توجه به مطالبی که بیان شد، می‌توان از کنگره بزرگ حج به عنوان تجلی‌گاه آیه «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا [فتح/29] محمّد صلی‌الله علیه‌وآله فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربان‌اند؛ پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می‌بینی در حالی که همواره فضل خدا و رضای او را می‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتی که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پای خود ایستاده است و به قدری نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتی وامی‌دارد؛ این برای آن است که کافران را به خشم آورد (اما) کسانی از آنها را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمی داده است.» یاد کرد زیرا که در مراسم حج، مسلمانان که از شهرهای خویش به مکه می‌آیند مانند جوانه‌هایی هستند که در موسم حج به درختان مستحکمی تبدیل شده که کاخ‌های مستکبران جهان را به لرزه در می‌آورد و قلوب مسلمانان جهان را به یکدیگر نزدیک کرده و ایشان را وادی بنیان مرصوص وارد می‌کند.
* حجت‌الاسلام محمدعلی کمالی‌نسب استاد حوزه علمیه قم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت:
[1]. صحیفه امام، ج19، ص340
انتهای پیام/