گزارش تسنیم از حاشیه و متن برگزاری اولین نمایشگاه مجازی کتاب در ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ اعلام تعویق در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در اسفند ماه به دلیل شیوع کرونا موجی از نگرانی را در میان ناشران تا ماه‌های بعد از آن به همراه داشت،‌ تا اینکه معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آب پاکی را روی دست ناشران ریخت و گفت به دلیل شرایط موجود امکان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال 99 وجود ندارد.

از همان ماه‌های ابتدایی سال،‌ بحث برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی نه تنها در ایران بلکه در سراسر دنیا مطرح بود و کشورهایی نیز این تجربه را آزمودند. اما در ایران برگزاری نمایشگاه مجازی موافقان و مخالفانی داشته است. وزارت ارشاد نیز به عنوان متولی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به نظر می‌رسد برنامه‌هایی برای برگزاری آن در نظر داشت.

ماجرا اما زمانی آغاز شد که در پی انتشار اخباری مبنی بر برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب ایران در رسانه‌ها،‌ موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران که مجری برگزاری نمایشگاه کتاب تهران است در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که هیچ مجوزی برای برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی و فیزیکی برگزار نشده است، لذا ناشران در مواجهه با فراخوان‌های منتشر شده در فضای مجازی و سایر رسانه‌ها احتیاط کنند.

اما ماجرا چه بوده است؟

شرکت ایران زوم یک شرکت فروش اینترنتی کالاهای ایرانی در خاورمیانه است که از ابتدای سال جاری به عنوان زیرمجموعه یک شرکت بازرگانی بنام دیریانچی فعالیت خود را آغاز کرده است. حامد ذوالفقاری مدیر این شرکت همان‌طور که در خبرها اعلام کرده است،‌ به منظور برگزاری اولین نمایشگاه کتاب مجازی در ایران با 1500 ناشر مکاتبه کرده است که 500 ناشر برای حضور در این نمایشگاه فرم‌های مربوطه را پر کرده‌اند. این نمایشگاه قرار است از  شنبه 25 مرداد ماه به مدت یک هفته فعالیت خود را آغاز کند.

از آنجا که متولی برگزاری نمایشگاه کتاب در ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و حالا بعد از چندین ماه کشمکش موافقان و مخالفان برگزاری نمایشگاه کتاب دیجیتال یک شرکت خصوصی کمتر شناخته شده در حوزه فرهنگ اقدام به برگزاری نمایشگاه کتاب کرده است، شایعاتی درباره پشت پرده این موضوع نیز در شبکه‌های اجتماعی پیچیده است این شایعات از حضور علی جنتی وزیر اسبق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این ماجرا سخن گفته‌اند موضوعی که جنتی در گفت‌وگو با تسنیم‌ آن را تکذیب کرد.

جنتی ضمن ابراز اطلاع از برگزاری این نکمایشگاه کتاب هر گونه ارتباطی را با شرکت مذکور و بر گزاری این نمایشگاه تکذیب کرد و گفت:‌ من در این حوزه فعالیتی نداشته و ندارم. اما شنیده‌ام که این شرکت بدنبال برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی است.

وی افزود:‌ این اقدام فی‌نفسه اقدام خوبی است،‌ چرا که بخش خصوصی وارد این موضوع شده است،‌ در زمان حضور من در وزرات ارشاد نیز قرار بود به تدریج برگزاری نمایشگاه کتاب به بخش خصوصی واگذار شود و برای شروع بخش‌هایی نیز به اتحادیه ناشران و تشکل‌های نشر واگذار شد.

ورود بخش خصوصی به فعالیت‌ها و اقدامات فرهنگی از جمله نمایشگاه کتاب اقدام خوبی است اما این اقدام زمانی از مطلوبیت کامل برخوردار است که نهادهای صنفی فعال یا مرتبط با حوزه کتاب یا فرهنگ به آن بپردازند. اینکه چرا یک فروشگاه اینترنتی کالا که تاکنون هیچ فعالیتی در حوزه فرهنگ نداشته است،‌ اقدام به برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی می کند را شاید بتوان در تعلل نهادهای متولی و مرتبط با این حوزه دانست.

6 ماه از تصمیم به تعویق در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران می‌گذرد و هنوز دستگاه‌ها و نهادهای متولی حوزه کتاب از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته تا اتحادیه ناشران و سایر تشکل‌های حوزه نشر به عنوان متولی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران هیچ برنامه روشن و مشخصی برای برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی که مورد مطالبه بخشی از بدنه نشر بوده و در کشورهای دیگر نیز آزموده شده است‌، ندارند و یا اگر هم برنامه‌ای وجود دارد،‌ تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده و اقدامی جهت اجرایی شدن آن برداشته نشده است. این انفعال در برابر نمایشگاه کتاب مجازی موجب شده است تا شرکتی بنام ایران زوم که از سابقه تجاری موفقی برخوردار بوده و سرمایه لازم را نیز برای این اقدام در اختیار دارد،‌ وارد عمل شود.

حال باید پرسید آیا اقدام به برگزاری اولین نمایشگاه کتاب مجازی  قانونی است؟ یا نیازمند مجوز از وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است؟,

عادل طالبی فعال حوزه دیجیتال مارکتینگ در این زمینه می‌گوید: من اساسا با برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی مخالف هستم. چرا که نمایشگاه کتاب تهران تنها یک فروشگاه نیست،‌ فرصتی است برای کتاب‌، ناشران و مخاطبان.

وی ادامه می‌دهد: نمایشگاه کتاب تهران یک برند است و متولی آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. برگزاری نمایشگاهی تحت این عنوان قاعدتا نیاز به مجوزهای لازم دارد. اینکه ناشرانی از این طرح استقبال کرده‌اند طبیعی است چرا که وضعیت اقتصادی نامناسب نشر و امکانی که نمایشگاه برای نشر به وجود می‌آورد ایجاب می‌کند که از این طرح‌ها استقبال شود. اما باید دید از نظر قانونی روی این عنوان نمایشگاه مجازی کتاب ایران  ایرادی وجود دارد یا خیر؟

لادن  حیدری دکترای حقوق عمومی و معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که تسنیم که آیا برگزاری نمایشگاهی تحت عنوان اولین نمایشگاه مجازی کتاب ایران نیازمند مجوز از وزارت ارشاد است،‌ اما می‌گوید:‌ برگزاری نمایشگاه کتاب یا هر رویداد فرهنگی که بخواهد محتوایی را عرضه کند‌، در هر فضایی چه فیزیکی و چه مجازی نیازمند مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

قطعا برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی توسط بخش خصوصی مزایای اقتصادی مناسبی برای صنعت نشر گه در سال جاری با مشکلات متعدید روبرو شده است،‌ اقدامی مثبت است، فارغ از اینکه برگزاری کننده این نمایشگاه‌ها چه شرکت‌هایی هستند،‌ زمانی که این گونه نمایشگاه‌ها بدون مجوزهای لازم برگزار می‌شوند‌، این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که اگر از فردا باند بزرگ قاچاقچیان کتاب نیز تحت همین عناوین از جمله نمایشگاه‌های کتاب مجازی اقدام به گسترده‌تر کردن فروش خود کنند چه کسی پاسخگو خواهد بود, وزارت ارشاد و صنف که تنها به انتشار اطلاعیه‌ای در خصوص عدم صدور مجوز بسنده کرده‌اند؟

انتهای پیام/