بخش دوم گفتگوی تسنیم با استاد و محقق قرآن کریم؛ تخصصی کردن آموزش قرآن در رسانه ملی چه آسیب هایی دارد؟
همه شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی، وارد برنامه‌های قرآنی شوند و فرهنگ قرآن را ترویج دهند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چند سالی می شود که برنامه های قرآنی اعم از مسابقات، تلاوت ها و برنامه های آموزشی در حوزه قرآن کریم به طور اختصاصی از شبکه قرآن تلویزیون پخش می شوند. هرچند که این شبکه تلویزیونی مخاطبان خاص خود را دارد، اما گویا این روند موجب شده که برنامه های قرآنی از سایر برنامه ها جدا شود. این در حالی است که یکی از رمزهای ترویج معارف قرآنی و ایجاد اشتیاق به سوی کلام وحی، آن است که این نوع آموزش ها به طور عمومی در دسترس مردم قرار بگیرد تا تاثیر بیشتری در تربیت قرآنی افراد داشته باشد.
خبرگزاری تسنیم در گفت و گویی که با استاد غلامرضا شاه‌میوه اصفهانی، استاد قرائت قرآن و داور بین‌المللی انجام داده، به تاثیر برنامه ها و فعالیت های قرآنی در سبک زندگی پرداخته است. آن طور که این نویسنده و محقق قرآنی توضیح می دهد، به نظرم در یک مقطع زمانی مرتکب اشتباه استراتژیک شدیم همه فعالیت‌های قرآنی را در یک شبکه گنجاندیم و سایر شبکه‌ها را از این برنامه‌ها دور کردیم. این کار به ترویج فرهنگ قرآنی ضربه‌ای وارد کرد، اما خوشبختانه با حمایت مقام معظم رهبری از تلاوت و قرائت قرآن کریم، روز به روز شاهد گرایش جوانان و نوجوانان بیشتری به عرصه فعالیت‌های قرآنی هستیم. هرچند این گرایش به‌اندازه توقع و انتظاری که از جامعه اسلامی خود داریم، نیست.
برنامه‌های قرآنی در شبکه‌های پربیننده تلویزیونی پخش شوند
گاهی روندی را در برخی رسانه‌ها به‌خصوص شبکه‌های تلویزیونی مشاهده می‌کنیم که مسابقات خوش‌صدایی و آوازخوانی برگزار می‌کنند و در شبکه‌های مختلف و پربیننده‌ای پخش می‌شود. در حالیکه برنامه‌های مسابقات قرآن تنها در شبکه قرآن که مخاطبان به خصوصی دارد، پخش می‌شود. نظر شما در این باره چیست؟ آیا بهتر نیست مسابقات قرآن هم در شبکه‌های پربیننده پخش شود؟
متأسفانه باید اعتراف کنیم که هرچند شبکه سیمای قرآن شبکه تخصصی قرآنی است و وجود آن بسیار مبارک است، در زمانی که تصمیم گرفتند شبکه تخصصی و مستقل قرآنی داشته باشیم، یک اشتباه استراتژیک صورت گرفت که وقتی این شبکه تخصصی تشکیل شد، به نوعی همه شبکه‌های تلویزیونی که بیننده‌های بیشتری داشتند و شبکه‌های ملی ما بودند، خود را از برنامه‌های قرآنی منفک کردند.
چطور وقتی شبکه سه یا شبکه تخصصی ورزش در صداوسیما تشکیل شد، هنوز شاهد پخش برنامه‌های ورزشی از شبکه‌های یک و دو هستیم و شبکه تخصصی هم دارد. اعتقاد من این است، زمانی که مسابقات کشوری یا بین‌المللی برگزار می‌کنیم درست نیست فقط از شبکه قرآن اینها پخش شود، حتی به صورت گزارش‌های کوتاه هم می‌توان در شبکه‌های پربیننده همانند تهران و یک و دو و سه پخش شود که مردم مطلع شوند که در کشور چنین اتفاقی رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: گفتگوی تسنیم با استاد و داور بین‌المللی قرآن کریم؛ چه عواملی موجب موفقیت در عرصه قرائت می‌شود؟
قاری بین‌المللی در گفتگو با تسنیم: خانواده‌ها به اهمیت تربیت قرآنی فرزندان خود توجه کنند
برنامه های قرآنی را عمومی کنیم
به نظر می‌رسد که بهتر است این جو تا اندازه‌ای از بین برود و همه شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی، به این دلیل که رسانه پرمخاطب جمهوری اسلامی ایران هستند، وارد برنامه‌های قرآنی شوند و فرهنگ قرآن را ترویج دهند. همچنان که گاهی شبکه نسیم، مسابقه‌ای طراحی کرد و افراد خوش‌صدا را برای خواندن شعر و ترانه‌هایی دعوت کرد و چون این شبکه تقریباً مخاطب عام دارد، عموم مردم - و نه تنها قشر خاصی- آن را دیدند. البته این کار به این مفهوم نیست که افرادی که در مسابقه آوازخوانی شرکت کردند، با قرآن و قرائت قرآن مشکل و عنادی داشته باشند. در هر حال بهتر است چنین برنامه‌هایی در شبکه‌های عمومی نیز پخش شود تا انس با قرآن در مردم بیشتر شود.
به عبارت دیگر، بنابراین فکر می‌کنم این اشتباه بود که ما کلاً شبکه‌های را از برنامه‌های قرآنی منفک کردیم و تنها تلاوت قرآن را قبل از اذان پخش می‌کنیم. درحالی‌که باید بیشتر به قرآن بپردازیم. برنامه‌های دیگری که تحت عنوان موسیقی پاپ از شبکه‌هایی همانند نسیم پخش می‌شود، بنده مخالفتی ندارم اما وقتی چنین شبکه‌هایی اینگونه مسابقات را برگزار می‌کنند خود به خود بسیاری از خوش‌صداهای کشور انگیزه پیدا می‌کنند تا در این مسابقات حضور داشته باشند و اینها جذب موسیقی پاپ می‌شوند.
در حالیکه بحث تلاوت قرآن هم یک موسیقی بسیار سالم و پرطرفدار است و اگر صداوسیما مسابقاتی به این شکل در شبکه‌هایی غیر از شبکه تخصصی قرآن طراحی کند و وقت خود را اختصاص دهد قطعاً خیلی‌ها در این حوزه حضور می‌یابند. گرچه من مخالفتی ندارم و آن هم هنر است و عده‌ای علاقه‌مند هستند. معتقد هستم که همپای آن باید مسابقات قرآن هم در این گونه شبکه‌ها طراحی شود.
یک اشتباه استراتژیک
با این توضیحات، به اعتقاد شما گنجاندن برنامه‌های قرآنی تنها در یک شبکه تلویزیونی کار اشتباهی بود؟
به نظرم در یک مقطع زمانی مرتکب اشتباه استراتژیک شدیم همه فعالیت‌های قرآنی را در یک شبکه گنجاندیم و سایر شبکه‌ها را از این برنامه‌ها دور کردیم. این کار به ترویج فرهنگ قرآنی ضربه‌ای وارد کرد، اما خوشبختانه با حمایت مقام معظم رهبری از تلاوت و قرائت قرآن کریم، روز به روز شاهد گرایش جوانان و نوجوانان بیشتری به عرصه فعالیت‌های قرآنی هستیم. هرچند این گرایش به‌اندازه توقع و انتظاری که از جامعه اسلامی خود داریم، نیست.
مفاهیم قرآنی در قالب فیلم و نمایش ارائه شوند
در کنار موضوع مسابقات حفظ و قرائت قرآن، از نظر محتوایی هم مفاهیم بزرگ و عمیق و البته بسیار گسترده در حوزه قرآن داریم. نظر شما در این باره چیست که فیلم‌ها و سریال‌هایی با محتوای مفاهیم قرآنی ساخته شود؟
باید در رسانه پرمخاطب تلویزیون و حتی سایر رسانه‌ها، حلقه مفقوده را پیدا کنیم. ما می‌دانیم که سریال‌هایی ازجمله سریال حضرت یوسف علیه‌السلام و یا سریال مردان آنجلس – که به زندگینامه اصحاب کهف می‌پرداخت - با مخاطبان زیادی مواجه شد و حتی مردم درخواست بازپخش این سریال‌ها را داشتند. این برنامه‌های تلویزیونی، بستر قرآنی و دینی داشت و از آنجایی که شیوه پرداخت به آن به‌خوبی انجام شده بود و در قابل فیلم درآمد، مردم زیادی از آن استقبال کردند.
این دستاورد خوبی است تا مفاهیم و ارزش‌های دینی را در قالب فیلم و سریال بسازیم تا فرهنگ قرآنی در جامعه نشر پیدا کند. بسیاری از مردم با مفاهیمی مثل نیکی به پدر و مادر، صداقت و امانت‌داری آشنا هستند، اما در این باره چه فیلم‌هایی ساخته شده است؟ چه اندازه در این زمینه فرهنگ‌سازی کرده‌ایم؟ شبکه‌های تلویزیونی، رادیو و سینما ظرفیت عظیمی برای این کار دارند، درحالی‌که به‌ندرت در این مسائل ورود پیدا کرده‌اند.
به نظر می‌رسد مبالغی که صرف برگزاری مسابقات می‌شود، جمع شود و برای ساخت آثار فاخر تلویزیونی هزینه شود، بهتر و بیشتر از برگزاری برخی مسابقات اثرگذار خواهد بود. در حالیکه تعداد زیادی از مسابقات قرآنی در ارگان‌ها و نهادهای مختلف برگزار می‌شود و مبالغ زیادی هزینه می‌شود، اما بازخورد و تأثیر فرهنگی چندانی در جامعه ندارد و چه‌بسا اصلاً مردم عادی از این مسابقات باخبر نشوند، چه رسد به اینکه به سمت حفظ و تلاوت قرآن تشویق شده یا با قرآن مأنوس شوند.
در این راستا به مغز متفکر طراحی نیاز داریم تا همه برنامه‌های رسانه صداوسیما و حتی سازمان‌ها و نهادهای گوناگونی که در بحث قرآن ورود پیدا کرده‌اند، جهت‌دهی کند تا مشکلات در این زمینه مرتفع شود.
ضرورت استفاده از ابزار هنر و رسانه
نظر من این است که اگر خواستیم فرهنگ قرآن وارد زندگی عمومی مردم شود، راه آن استفاده از ابزار هنر و رسانه است. این امر با کثرت مسابقات قرآن امکان‌پذیر نیست. هزاران مسابقه قرآن هم طراحی کنیم، الزاماً به این مفهوم نیست که فرهنگ قرآنی وارد زندگی مردم می‌شود. تنها راه این است که شما از ابزار هنر، انیمیشن، سریال، فیلم‌های سینمایی با موضوعات قرآنی و پیام‌های غیرمستقیم استفاده کنید.
اگر پیام‌ها مستقیم باشد خیلی تأثیرگذار نیست. مثال هم سریال یوسف و مردان آنجلس بود که به نظر من بسیار موفق بود و پیام‌های قرآنی را به شکل غیرمستقیم به مردم منتقل کرد. این تنها راهی است که می‌توانیم فرهنگ قرآنی را با فرهنگ عمومی مردم پیوند دهیم.
رسانه، مسئول نهادینه کردن فرهنگ دینی در طول سال است
ماه مبارک رمضان، فرصت مناسبی برای انس با قرآن کریم است و برنامه‌های قرآنی متنوعی در سطح کشور برگزار می‌شود. چه کنیم تا این برنامه‌ها همچنان در طول سال ادامه پیدا کند و تنها به‌صورت مقطعی نباشد؟
به هر حال حدیث معتبری داریم مبنی بر اینکه «برای هر چیز بهاری است و بهار قرآن، رمضان است». همین که مردم همیشه در ماه مبارک بیشتر از سایر ایام و ماه‌های سال به استقبال قرآن کریم می‌روند، نشانه‌ای از بهار قرآن بودن این ماه مبارک است. چون تأکید شده که عبادت در این ماه ثواب بیشتری دارد، عموم مردم وقت بیشتری را با قرآن می‌گذرانند.
از زمانی هم که نهضت جزءخوانی در ماه مبارک رمضان در تمام استان‌های کشور برگزار می‌شود، شاهد هستیم که مردم زیادی در این جلسات شرکت می‌کنند که خوشبختانه این مراسم در مساجد و حسینیه‌های بزرگی برگزار می‌شود که جمعیت زیادی را در خود جای می‌دهد؛ حضور قاریان توانا در این جلسات نیز به استقبال مردم افزوده است. حتی در ماه مبارک در برخی شهرها ده‌ها برنامه قرآنی برگزار می‌شود که موجب انس بیشتر مردم با قرآن می‌شود.
به این صورت می‌توان برنامه‌هایی به‌طور سالانه طراحی کرد که مورد استقبال مردم قرار بگیرد. به‌عنوان مثال طرح قرآنی «تلاوت نور» که هر روز بعد از نمازهای یومیه که به جماعت در مساجد برگزار می‌شود، یک صفحه از قرآن کریم تلاوت می‌شود که مردم را با قرآن مأنوس کرده است. به این صورت می‌توان مسابقات قرآنی را طراحی کرد که شرکت‌کننده‌های آن، عموم مردم باشند و نه‌تنها قشر خاصی و یا مسابقه صحیح خوانی نماز برگزار شود تا از این طریق اشکالات برخی مردم در زمینه اقامه نماز و تلاوت ذکرهای آن مرتفع شود. یا برنامه‌هایی که صداوسیما اجرا می‌کند مانند برنامه سمت خدا که مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد. چنین تمهیداتی مؤثر است اما باز من اعتقاد دارم رسانه نقش بسیار زیادی در این دارد که این جو را کماکان بعد از رمضان هم زنده نگه دارد تا ارتباط مردم با قرآن بعد از رمضان قطع نشود.
خطای کوچک از انسان بزرگ بسیار خطیرتر از خطای بزرگ از انسان کوچک است
افراد اثرگذار در زندگی خود را پدر و مادر و اساتید عنوان کردید. شما هم شاگردان زیادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم تربیت کرده‌اید؛ از برنامه‌هایی که در رسانه‌ها دارید و کتاب‌هایی که چاپ کردید تا شاگردانی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم تربیت می‌کنید. در مجموع فکر می‌کنید چقدر در زندگی قرآنی دیگران اثرگذار بودید؟
این مطلب باید مورد قضاوت شاگردان و اساتید قرار بگیرد ولی من سعی کرده‌ام در عمر قرآنی خود با صداقت رفتار کنم، چه در بحث آموزش و اینکه هر چه خدا به من لطف کرده و از اساتید و مطالعات خود یاد گرفتم، در اختیار دیگران قرار دهم. گاهی در این سال‌ها که این کتاب‌ها را می‌نوشتم یا تدریس‌هایی که حرفه‌ای‌تر و تخصصی‌تر بود، برخی از اساتید به من می‌گفتند همه چیز را در اختیار افراد قرار ندهید و فوت کوزه‌گری را در اختیار خود نگه‌دارید.
من اعتقادی به این مسئله ندارم که در حوزه قرآن این‌چنین فکر کنم. به نظرم این‌چنین تفکری در حوزه قرآن خطا است. خداوند متعال هم لطف کرده و من صادقانه هر چه در توان داشتم برای افراد گذاشتم، عزت و آبروی من روزبه‌روز بیشتر شده و مشکل خاصی نداشتم.
خطای افراد را تعمیم ندهیم
گاهی اشتباه یک چهره فرهنگی از سوی عده‌ای، به عموم افراد فرهنگی تعمیم داده می‌شود. همانطور که خطای یک چهره قرآنی ـ چه شایعه بوده و چه حقیقت باشد ـ گاهی چنین مشکلاتی ایجاد می‌کند. برای حل این بحران‌ها چه باید کرد؟
یک نکته را نباید فراموش کنیم و آن، این است که مردم در برخورد با اینگونه موارد فرهنگ خود را بالا ببرند. متأستفانه قدری جوزدگی در کشور ما از سال‌ها پیش بوده که به معضل فرهنگی تبدیل شده که همیشه نسبت به وقایع و اتفاقات، احساسی عمل کردیم.
به عنوان مثال، فضای مجازی را ببینید؛ در جایی درگیری می‌شود و مشکلی ایجاد می‌شود، آن‌چنان در فضای مجازی بزرگ‌نمایی می‌کنند گویی مردم تمام کار خود را زمین می‌گذارند و تنها به آن موضوع می‌پردازند. این را باید به شکل جدی در کشور حل کنیم. فرهنگ و شخصیت یک ملت به شکلی پیش برود که با این گونه موارد همانند بقیه موارد عادی برخورد کنند.
بالاخره همه می‌دانند در هر صنفی افراد خطاهایی دارند، در روحانیت، جامعه هنرمندان، فوتبالیست‌ها، مداحان و سایر قشرها چنین اتفاقاتی افتاده است و چیزی نیست که اختصاص به جامعه قرآنی داشته باشد. اگر چنین مواردی اتفاق افتاد، باید بفهمند همه را با یک چوب نمی‌توان راند و در واقع باید بپذیریم هر انسانی که در جامعه‌ای خطا کند، نباید خطایش را به هم‌صنفان او تعمیم داد.
از سوی دیگر نباید از یاد ببریم که وقتی هنر و کار ما با مسائل مقدسی همانند قرآن گره خورده است، باید دقت بیشتری در کار و رفتار و روابط خود داشته باشیم. خطای کوچک از انسان بزرگ بسیار خطیرتر از خطای بزرگ از انسان کوچک است. یعنی همه مردم ما را زیر ذره‌بین می‌گذارند که اگر کوچک‌ترین اشتباهی کردیم این را مطرح و بزرگ کنند.
من فکر می‌کنم در قضیه‌ای که اخیراً اتفاق افتاد، چه شایعه باشد و چه حقیقت داشته باشد، دو اشتباه صورت گرفت. یکی اینکه اگر کسی جرمی مرتکب شده است برای هر صنف و طایفه و دسته‌ای است باید عدالت در مورد او اجرا شود و این، یک واقعیت است. اگر مردم احساس کنند عدالت در مورد فردی اجرا نشده است به ساختار بدبین می‌شوند.
از سوی دیگر باید بپذیریم اساتید قرآن و فعالان عرصه قرآنی، باید بتوانند به این گونه موارد رسیدگی کنند. چطور دادگاه ویژه روحانیت داریم و یا دادگاه نظامی داریم، چرا در بحث قرائت قرآن چنین نباشد که هیات منصفه یا مرجعی که از این جماعت به مسائل رسیدگی نکند قبل از اینکه مسائل به سطوح جامعه و عموم کشیده شود؟
جای این دو موضوع از نظر من در برنامه‌های ما خالی است و ان‌شاءالله بقیه کسانی که در حوزه قرآن فعالیت می‌کنند، مراقب رفتار و حرکات و ارتباطات خود باشند. ضربه‌ای که ما در این قضایا خوردیم ضربه‌ای نیست که به این زودی‌ها قابل جبران باشد. اگر باز هم از این وادی ضربه بخوریم فکر می‌کنم کار برای برنامه‌های قرآنی و فعالیت اساتید و قاریان قرآن سخت‌تر می‌شود.
انتهای پیام/