یادداشت| انقلاب امام حسین(ع) از منظر سنتهای اجتماعی قرآن
کتاب «قیام و انقلاب سید الشهدا از دیدگاه فلسفه تاریخ و سنتهای اجتماعی قرآن کریم»، منبع مطالعاتی مفید و ممتازی است که با نگاهی بدیع و مبتنی بر سنتهای الهی حاکم بر جوامع، به مطالعه نهضت عظیم عاشورا پرداخته است.
خبرگزاری تسنیم، احمد ربیعی‌فر:
حاکمیت سنتهای حتمی و تبدیل‌ناپذیر الهی بر جهان خلقت و تاریخ حیات بشر امر مهم و اعتقاد بصیرت آفرینی است که مبتنی بر آن می‌توان با شناخت این سنت‌ها و قواعد و روشنگری در خصوص آنها، هر جامعه‌ای را از انحطاط و درافتادن به وادی هلاکت، رهایی بخشید و جوامع بشری را به سمت رشد و سعادت رهنمون شد.
هرچند دانشمندان و فلاسفه سعی کرده‌اند با تفکر در قواعد تحول‌ساز تاریخ، قوانینی را برای فلسفه تاریخ بیان کنند، اما خداوند متعال در قرآن کریم، سنت‌ها و قواعد متعدد و بسیار مهمی را برای بشر بیان کرده است که بهره‌گیری از این معارف قرآنی، نگرش انسان به تاریخ گذشته و سرنوشت آینده خود را وسعت بخشیده و به نور معرفت و بصیرت روشن می‌سازد.
از طرفی با نگاهی به تاریخ حیات انسان، درمی‌یابیم که قیام الهی و عظیم عاشورا، مقوله بسیار عمیق و مهمی است که تأثیرات بسزایی را در تاریخ بشر داشته و از جایگاه ویژه‌ای در روند رشد انسان و جامعه بشری برخوردار است. به‌طوری‌که با گذشت بیش از 1300 سال از این واقعه و تولید آثار علمی و مذهبی متعدد در خصوص مطالعه جوانب مهم این قیام تحول‌ساز و تأثیرات آن بر جامعه بشری، در دوران معاصر نیز با پیشرفت مبانی فلسفه تاریخ و علوم آلی در مطالعه حوادث جهان، بیش از پیش بر درجات اهمیتِ پرداختن به این نهضت الهی افزوده شده است.
چرا حسین بن‌علی (علیه السلام) که والاترین مخلوق الهی در زمان خود بود، اینگونه توسط جامعه مسلمانان تنها گذاشته شده و مورد ظلم و ستم قرار می‌گیرد؟ کدام سنتهای اجتماعی قرآن کریم و قوانین حاکم بر حوادث جهان است که مقدمات ظهور چنین واقعه‌ای را شکل می‌دهد؟
کتاب ارزنده «قیام و انقلاب سیدالشهدا(ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ و سنتهای اجتماعی قرآن کریم» یکی از معدود آثار عاشورایی است که با نگاهی ویژه، عالمانه و مبتنی بر فلسفه تاریخ و سنتهای اجتماعی الهی قرآن کریم به این مقوله مهم پرداخته است.
هدف اصلی تحقیق و تألیف این اثر در پیش‌گفتار کتاب اینگونه آمده است: «هدف اصلی این کتاب آن است که قیام سیدالشهداء (علیه السلام)را از دیدگاه فلسفه تاریخ و سنتهای اجتماعی قرآن کریم بررسی کند. انسان وقتی بر سنتهای اجتماعی قرآن مسلط شد، می‌تواند با گام‌های استوار خود، جامعه اطراف خود را در مسیر ولی الله و رهبر الهی قرار دهد».
کتاب مذکور را در نگاهی کلی می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش نخست کتاب، در خصوص فلسفه تاریخ و قواعد حاکم بر آن تحقیقات و مباحث ارزنده‌ای را ارائه کرده و به مطالعه و تبیین سنتهای اجتماعی قرآن کریم پرداخته است. پس از بیان قواعد فلسفه تاریخ و احاطه مخاطب به سنت‌ها و قواعد حاکمِ الهی بر حیات بشر، تاریخِ عاشورا از ابتدای بعثت پیامبر(ص) تا حوادث پس از عاشورای حسینی در قالب این قواعد و سنت‌ها به شکلی عالمانه، دقیق و جذاب، بیان شده است.
نویسنده اثر، پس از بیان مفاهیم و کلیات مندرج در تحقیق خود، در فصل اول کتاب، به تبیین فلسفه تاریخ پرداخته و فلسفه نظری تاریخ (علمی که از چیستی تاریخ، اصول حاکم بر تاریخ بشر و نیروی اصلی گرداننده تاریخ، بحث می‌کند) را از منظر توین‌بی، هگل، مارکس و استاد مطهری مورد نقد و بررسی قرار داده است.
نظریات متفکران شهیر معاصر همچون مرحوم شهید صدر، مرحوم علامه طباطبایی و همچنین آیت الله مصباح یزدی نیز در خصوص جامعه و سنتهای حاکم برآن، فلسفه تاریخ و قوانین آن مبتنی بر آیات قرآنی و ادله عقلی در خلال مباحث کتاب، بیان شده است.
در فصل دوم کتاب، نویسنده در ساختاری منظم و دقیق، به دسته‌بندی سنتهای الهی در قرآن کریم مبتنی بر نظریات عالمان و مفسران بزرگ پرداخته است. در این راستا مرحوم علامه طباطبایی، سنتهای الهی حاکم بر حیات بشر را مبتنی بر آیات قرآن، در هجده دسته بیان کرده و سپس نقل نظریات عالمانه و دقیق آیت الله مصباح یزدی، استاد مطهری و شهید صدر نیز در خصوص دسته‌بندی سنتهای الهی در قرآن کریم، غنای علمی و معرفتی این اثر را دوچندان کرده است.
بیان ارتباط میان سنتهای الهی و اختیار انسان و همچنین پرداختن به ویژگی‌های مهم سنتهای الهی مانند: استمرار و ثبات، تبدیل‌ناپذیری، حتمی بودن، دنیوی بودن، عدم تنافی با اصل علیت، معین بودن زمان سنت‌ها و... نشان‌گر جامعیت این اثر در موضوع سنتهای الهی بوده و راه را بر نفوذ شبهات و اشکالات فکری در این مقوله بسته است.
در این کتاب، 20 سنت قرآنی حاکم بر حیات بشر و جوامع بشری ذکر شده است که هرکدام از آنها نقشی مهم در شکل‌گیری نهضت عاشورا ایفا کرده است. سنت‌هایی از قبیل: اختیار، امهال، استخلاف، آزمایش، استبدال، استدراج و... با ذکر مستندات قرآنی معرفی شده و جایگاه آنها در تاریخ نهضت عظیم حسینی بیان شده است.
اوج دقت مطالب کتاب و کاربردی بودن آن، در بخش چهارم کتاب به نمایش گذاشته و نتیجه مطالعات موجود در این کتاب، طی فرایندی علمی، مستند و جذاب در قالب تاریخ عاشورا به نمایش گذاشته شده است. مؤلف در این بخش از کتاب، سیر تاریخ اسلام از بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تا حوادث پس از قیام عاشورا و مبتنی بر این قیام را به گونه‌ای ممتاز به رشته تحریر درآورده و در هر بخش از تاریخ، حوادث تاریخی را ذیل سنتهای الهیِ معرفی شده در کتاب، نقل کرده است. آنچه بر جذابیت این بخش می‌افزاید این است که هرکدام از تحولات تاریخی و نقش شخصیت‌های تحول‌ساز آن به عنوان نمونه‌ها و مصادیقی از سنتهای قرآنی مذکور و ذیل آنها بیان شده است.
سید سعید حسینی در این کتاب ارزشمند، تلاشی پژوهش‌محور و عالمانه را زیر نظر حجت الاسلام و المسلمین میرسپاه و آیت الله اراکی به انجام رسانده و در این مسیر از 173 منبع علمی معتبر و دست اول بهره‌گیری کرده است که نشان‌گر غنای علمی این اثر عاشورایی است.
کتاب «قیام و انقلاب سید الشهدا از دیدگاه فلسفه تاریخ و سنتهای اجتماعی قرآن کریم»، منبع مطالعاتی مفید و ممتازی است که با نگاهی بدیع و مبتنی بر سنتهای الهی حاکم بر جوامع، به مطالعه نهضت عظیم عاشورا پرداخته است؛ از این‌رو، مطالعه این اثر برای عموم فرهیختگان از جمله طلاب علوم دینی و دانشجویان ارجمند دستاوردهای علمی و معرفتی ارزنده‌ای را به‌همراه دارد و دریچه‌های تازه‌ای را جهت مطالعه و بصیرت‌یابی از قیام حسینی، پیش‌روی مخاطبان خود می‌گشاید.
این کتاب به همت نشر معارف در 427 صفحه به زیور طبع آراسته شده و در اختیار محققان و علاقه‌مندان به مطالعه نهضت حسینی قرار گرفته است.
انتهای پیام/