گزارش| آسیب‌شناسی مداحی در قزوین / فراموشی سبک منحصربهفرد قزوینی‌ها در نوحه / مقتل‌خوانی کار هر مداحی نیست
گروه استانها ـ یکی از آسیب‌های مهم مداحی امروز در قزوین هویت‌زدایی از این هنر و فراموشی سبک منحصربهفرد قزوینی‌ها در این هنر به نام «نوحه دستگاه» است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، هنر مداحی و نوحه‌خوانی از پیشینه‌ای طولانی در قزوین برخوردار است که در درازنای زمان دستخوش برخی آسیب‌ها و مشکلات شده و حل آنها می‌تواند به انتقال بهتر مفاهیم ارزشی و دینی به مردم خطه مینودری کمک کند. یکی از معضل‌هایی که در بعضی از مداحی‌های امروز دیده می‌شود، استفاده از بلندگوهای صوتی پرقدرت به هنگام مداحی است که نه تنها گوش شنونده را آزار می‌دهد، بلکه از اثرگذار بودن کلام مداح تا حد زیادی می‌کاهد. در این بین سبک‌های بومی مداحی در قزوین وجود دارد که اجرای آنها احتیاج چندانی به بلندگو و سامانه‌های صوتی قوی ندارد، به فراموشی سپرده شده است. سبک‌هیی که از بار هنری و معنایی بالایی بهره مند بوده و حاصل تجربیات هنرمندانه نسل‌های متمادی از مداحان این کهن‌شهر هستند.
مداحی امروز تعریف ندارد
یک مداح شناخته شده در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در قزوین با بیان اینکه امروزه تعریف مشخصی از مداحی وجود ندارد، اظهار داشت: همین مساله و نبود چارچوبی معین برای هنر مداحی باعث شده که پای سلیقه بیش از حد به این هنر باز شود و هر مداحی، بر مبنای سلیقه شخصی اش روش و شیوه‌ای انتخاب کند و گاهی این شیوه، او را به بیراهه ببرد.
محمد نبوی خلوت بودن بعضی از هیئت‌های عزاداری را از تبعات این سلیقه‌ای عمل کردن دانست و اضافه کرد: همچنین در این بین، برخی مداحان با تسلط پایینی که به مباحث تاریخ اسلام و به ویژه واقعه عظیم کربلا دارند، ناخواسته در جهت تحریف آنها حرکت می‌کنند که ضرورت دارد در این مورد هوشیاری بیشتری به خرج دهند.
وی استفاده از برخی آهنگ‌ها و ریتم‌های موسیقی پاپ را از مشکلات موجود هنر مداحی عنوان و تصریح کرد: متاسفانه جای خلاقیت و نوآوری در فضای مداحی قزوین به شدت حس می‌شود و بیشتر مداحان ما ترجیح می‌دهند شبیه به مداحان مشهور کشور مدح‌خوانی کنند. در حالی که اگر به سبک شخصی برسند، در زمینه مداحی و نوحه‌خوانی بیش از قبل موفق می‌شوند.
ارائه اشعار سطحی
دیگر مداح باسابقه قزوینی هم احساسی و سطحی بودن برخی اشعار مورد استفاده در مداحی‌ها را یادآور شد و گفت: با توجه به روایات معصومین(ع) و همچنین توصیه‌های علمای دین، مداح مجاز نیست هر شعری را فقط به این خاطر که سوزناک بوده و اشک شنونده را سرازیر می‌کند، در مجالس عزاداری سیدالشهداء(ع) بخواند.
علی‌اصغر ارداقیان افزود: متاسفانه امروز کسانی که اسم خود را شاعر آیینی گذاشته، در قالب غزل شعر عاشورایی می‌سرایند؛ در حالی که ساختار و شکل این قالب با محتوای آیینی و عاشورایی به هیچ وجه همخوانی ندارد.
ارداقیان با تاکید بر ضرورت استفاده از اشعار عاشورایی شاعرانی چون «واعظ قزوینی» بیان کرد: مقتل‌خوانی توسط مداحان کم تجربه که مطالعه کافی ندارند، منجر به ایجاد برخی تحریف‌های تاریخی شده است. ضمن اینکه روضه‌خوانی‌های «باز» که در آن بیش از حد به جزئیات وقایع کربلا پرداخته می‌شود، از اثرگذاری ذکر مصیبت کم می‌کند.
هویت‌زدایی از نوحه‌های بومی
نویسنده کتاب نوحه‌های دستگاهی قزوین هم در گفتوگو با تسنیم در قزوین با ذکر اینکه «نوحه دستگاه» سبک ابداعی و منحصربهفرد مردم قزوین در زمینه مداحی و نوحه‌خوانی است، گفت: این سبک از نوحه‌خوانی در مسجد آقامعصوم قزوین و در دوره قاجار (حدود 150 سال پیش) توسط یک نوحه خوان معروف با نام شیدای ابداع شد که امروز مطرود شده است.
سعید افزونتر با اشاره به فعالیت‌های سمن‌های حافظ میراث فرهنگی قزوین برای ثبت ملی یا جهانی نوحه دستگاه اضافه کرد: متاسفانه این گروه‌ها بدون اینکه به روح و ماهیت چنین میراثی توجه داشته باشند، به دنبال چسباندن اتیکت و برچسب‌های تازه به قزوین هستند تا از این رهگذر، گردشگرانی را جذب کنند؛ در حالی که اقدام فرهنگی مؤثری برای حفظ و احیای سبک‌های هنری قزوین از جمله نوحه دستگاه انجام نمی‌دهند.
کلاس‌های آموزش مداحی
رئیس سازمان بسیج مداحان قزوین در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در قزوین درباره برگزاری دوره‌های آموزش مداحی توسط این سازمان گفت: از حدود 4 سال قبل 40 روز پیش از آغاز ماه محرم کلاس‌های تربیت مداح را با هدف افزایش دانش و مهارت مداحان مینودری برگزار می‌کنیم تا مداحان ما ضمن تسلط بر اصول و قواعد مجلس گردانی، مقتل شناس خوبی هم باشند تا هر چیزی را در مجالس روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی بر زبان نیاورند. البته ارزیابی کیفی حاضران در این کلاس‌ها باید با دقت و ریزبینی خاصی انجام شود.
عقیل محمدی با یادآوری اینکه کلاس‌های مداحی با موضوعات و سرفصل‌های متفاوتی برپا می‌شوند، افزود: آیین روضه‌خوانی، اصول و فنون مداحی، احکام شرعی ویژه مدح، تاریخ اسلام، دستگاه‌های آوازی، سبک‌های سینه‌زنی، شعر و مقتل‌شناسی از جمله بخش‌هایی هستند که در این دوره‌ها به هنرجویان آموخته می‌شوند.
به گزارش تسنیم، هنر مداحی و نوحه‌خوانی با وجود پیشینه درخشان خود در شهر قزوین، در 2 دهه اخیر از هویت قوی خود تهی شده و دنباله روی از مداحان و نوحه خوانان مشهور کشور و تاسی از ترانه‌های عامه پسند چند سالی است مسیر هنر مدح در دیار مینودری را منحرف کرده است. ضمن اینکه اداره کل میراث فرهنگی هم به جز شعار اقدام خاصی برای ثبت میراث نوحه‌های بومی قزوین نکرده و صداوسیمای مرکز قزوین همچنان روی خوشی به سنت‌های مداحی در مینوشهر نشان نمی‌دهد.
گزارش از آرش صالحی
انتهای پیام/ش