شهروز حبیبی: "سلیم مؤذن‌زاده" در تاریخ تکرار نمی‌شود/ ماجرای دانشجوی وهابی که با نماهنگ حضرت علی اصغر شیعه شد+ فیلم
جایگاه مداحی تأثیرگذار است و همه این را می‌دانند، مداح باید در رفتار و گفتارش، رضایت خداوند و امام حسین(ع) را در نظر بگیرد. بزرگی می‌گفت :"ما باید خودمان را خرج امام حسین(ع) کنیم نه امام حسین(ع) را خرج خودمان"، و این خیلی مهم است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ایام سوگواری امام حسین(ع) و یاران باوفای ایشان از راه رسیده است؛ فرصتی که دلهای عاشق را هوایی می‌کند و عاشقان با یکرنگی و بدون ادعا تلاش می‌کنند در این ایام توشهای برای آخرت خود بردارند؛ بر همین اساس خیلیها با حضور در مراسم عزاداری این امام بزرگوار مسیر زندگیشان تغییر می‌کند و با توسل به اهل‌بیت(ع) راهی نو برای زندگی بهتر پیدا می‌کنند؛ این‌گونه است که در روایات و سیره حضرات معصومین(ع) نیز تأکید فراوانی بر عزاداری شده است چراکه این مراسم را رمز بقای تشیع و یکی از جلوه‌های روشن محبت و پیوند مردم با اهل‌بیت پیامبر اسلام(ص) می‌دانند.
در این میان مداحی یک هنر مذهبی است که در فرهنگ شیعه جایگاهی والا و مخاطبانی فراوان دارد و شعر‌های مداحی اگر از محتوای عالی و شیوایی ادبی برخوردار باشد می‌تواند بسیار تأثیرگذار و فرهنگساز باشد؛ چرا که به‌واسطه مداحی دلها متوجه اهل‌بیت(ع) می‌شود و عشقها و احساسها برانگیخته می‌شود؛ از این رهگذر پایههای اعتقادات دینی و باور‌های مردم نیز استحکام پیدا می‌کند و پیوند معنوی و عاطفی شیعیان با خاندان عصمت و طهارت قویتر و عمیقترمیشود.
در ادامه گفت‌وگوی تسنیم با "شهروز حبیبی اردبیلی"، مداح سرشناس اهل‌بیت(ع) را مشاهده می‌کنید.
مؤلفه‌های مداحی آذری/ توجه به مسائل روز در اشعار ترکی
*به‌عنوان سؤال اول بفرمایید؛ اصولاً مداحی آذری چه تفاوتی با مداحی فارسی دارد؟
هر دو سبک، حول محور محبت اهل‌بیت(ع) شکل گرفته‌اند. زبان و گویش در کل اقوامِ ایران، شیرینی و نمکی دارد که اگر بخواهیم راحت‌تر آن را تحلیل کنیم، هر کدام سختی‌های خودش را هم دارد اما به هر حال عزاداری ترکی از چند فاکتور اساسی برخوردار است؛ اولین آن، اخلاص است که مداح باید در همه امور رعایت کند و دومین مؤلفه، داشتن صدای خوب است. یک خاطره در این باره تعریف می‌کنم که به این سؤال شما مربوط است. یکی از آقایان فارسی‌زبان را برای اجرای مراسمی به اردبیل دعوت کردم، گفت: "آیا اجرایم مورد قبول مستمع آذریزبان خواهد بود؟"، گفتم: "این چه حرفی است که می‌زنید؛ شما آنجا طرفدار زیاد دارید". گفت: "مسأله این است که مداح فارسی‌زبان اگر به بالاترین حجم صدایش برسد، گویا تازه به پایین‌ترین حجم صدای یک مداح آذری رسیده است و همین موضوع، انتظارات مستمع آذری را بالا برده است که هرکسی نمی‌تواند مقابل این مستمع بخواند."
مداح ترکی ــ آذری باید این پتانسیل را در حنجره‌اش داشته باشد و همچنین از لحاظ شعر هم سلیقه‌های مداحی ترکی مورد توجه است، برخی از آقایان، شعر را همانند یک خبر می‌خوانند؛ مثلاً استاد مؤذن‌زاده وقتی اشعار را به‌صورت خبر می‌خواند، انگار شما پای یک فیلم سینمایی و یا یک سریال نشسته‌اید، در مداحی فارسی من این را ندیدم. مداحان فارسی‌زبان اغلب روضه و سبک خاصی می‌خوانند و تمام می‌شود اما در مداحی ترکی ــ آذری این‌گونه نیست؛ شما به‌خصوص در مراسمات مهمی همچون طشت‌گذاری باید اشعار ناب و ویژه‌ای بخوانید تا بتوانید از مستمع، اشک بگیرید.
در مراسم سیاه‌پوشان فارس‌زبان‌ها مدام دیده‌ام که از اشعار تکراری استفاده می‌کنند اما در مجلس آذری‌ها، مداح موظّف است که یک شعر جدید بخواند، شعری که پیام داشته باشد و به مسائل روز هم بپردازد مثلاً زمانی که داعش در سوریه، جنایت می‌کرد، مداحان آذری در ابتدای اشعارشان به این مسأله می‌پرداختند و به‌شکل نامحسوس که تبحّر شاعر است ماجرا را به ماجرای کربلا پیوند می‌دادند؛ مثلاً در ماجرای شهادت سردار سلیمانی از مظلومیت و رشادت سردار شروع می‌کردند و به سردار کربلا حضرت اباالفضل العباس(ع) می‌رساندند.
*پس به‌نظر شما، مستمع و مخاطبان آذریزبان نسبت به مخاطبان فارسی‌زبان، شعر‌شناس‌ترند؟
بله؛ به این شکل تربیت شده‌اند. فوندانسیون اصلی مداحی، شعر است. شما باید مداحی‌ات سه ویژگی اصلی داشته باشد؛ در وهله اول باید پیام روز داشته باشد، دوم اینکه پیام روز را برساند و سوم اینکه با اقتدار و هیجانی بخواند و اجرایش قوی باشد که مخاطب هم از شعر و هنر مداح لذت ببرد. استاد مؤذن‌زاده مصداق بارز همه آنها بود.
مؤذن‌زاده در تاریخ تکرار نمی‌شود
* حرف از استاد مؤذن‌زاده به‌میان آمد، شما سالیانِ سال، محضر ایشان شاگردی کرده‌اید و از نزدیک از خصوصیات فخرالذاکرین مرحوم مؤذن‌زاده آشنا بودید، کمی از ویژگی‌های رفتاری و فنی ایشان برایمان بگویید.
من بارها این را عرض کرده‌ام که استاد مؤذن‌زاده یک مکتب است؛ واقعاً جای تأسف دارد که به ابعاد مختلف شخصیتی و فنی مرحوم استاد مؤذن‌زاده پرداخته نمی‌شود. چندین سال است که در مناسبت‌های خاص و به‌صورت گذرا به‌سراغ مرحوم مؤذن‌زاده می‌روند. به‌نظرم مرحوم مؤذن‌زاده این ویژگی و پتانسیل را دارد که برنامه‌ای برای شخصیت ایشان تولید شود و کارشناسان درباره ایشان تحلیل کنند. نسل جدید باید استاد مؤذن‌زاده را بشناسد.
استاد مؤذن‌زاده یک ساعت و نیم برنامه اجرا می‌کرد، بدون اینکه تُن صدایش بالا و پایین شود و ذره‌ای فالش بخواند. ادای کلام و تلفیق‌های به‌جا و تلفیق شعر و موسیقی از ویژگی‌های مرحوم مؤذن‌زاده است، واقعاً به رویکرد رسانه‌ها نسبت به معرفی مفاخر دینی انتقاد دارم. من بعضی اوقات می‌بینم هزینه‌هایی می‌کنند مثل برگزاری "جشنواره آش" که از بیت‌المال برای برگزاری آن هزینه می‌شود اما برای معرفی مفاخر دینی و مذهبی هیچ اقبالی نمی‌شود، آقای مؤذن‌زاده در تاریخ تکرار نمی‌شود، تجربه نشان می‌دهد این شخصیت‌ها یک بار به دنیا می‌آیند.
*از چه‌سالی با مرحوم مؤذن‌زاده آشنا شدید؟
مرحوم پدرم از ذاکران امام حسین(ع) بودند، از همان زمان، صوت و فیلم‌های مرحوم استاد را برایم تهیه می‌کردند. جایگاه مرحوم استاد در خانه‌مان ویژه بود. از همان دوران به صدای ایشان علاقه‌مند شدم. شاید شش ــ هفت ساله بودم که کارهایشان را می‌خواندم و آرزو داشتم ایشان را ببینم. موقعی که سال 1371 به تهران آمدیم به‌تدریج با استاد ارتباط گرفتم و به جلساتش رفتم و تا سال 1375 که به اردبیل بازگشتیم، ارتباط بیشتر شد و طوری بود که هر روز به زیارت ایشان می‌رفتم، بسیار حرفه‌ای از تصانیف مختلف در سبک‌هایش استفاده می‌کرد. من خاطره‌ای را برای شما تعریف می‌کنم. شعر مشهور استاد مؤذن‌زاده "زینب، زینب" را که همه شنیده‌اند، من به آقای رضا رویگری گفتم که "می‌دانید این اثر ماندگار برگرفته از "ایران، ایران" شما است"؛ ایشان تعجب کرده بود که چه با ظرافت این سبک را ساخته است که نمی‌توان به‌راحتی تشخیص داد.
استاد مؤذن‌زاده همواره شاگردان و اطرافیان را توصیه به اخلاص و نماز و به‌ویژه نماز اول وقت می‌کرد، دائماً توصیه می‌کرد که "مداحی مستحب است، شما باید مراقب نماز اول وقت‌تان باشید."، در ماجرای مداحی نیز تأکید داشت که مداح باید ردیفهای آوازی را بداند. قطعاً ایشان می‌توانند یک شخصیت مثال‌زدنی در جهان اسلام و عالم تشیع باشند.
دموکراسی دینی در ایران اسلامی حکم‌فرماست
* به‌نظر شما هیئت‌های مذهبی چه فارسی‌زبان و چه آذریزبان در این روزگار با چه آسیب‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند؟
یک سری اتاق فکرهایی وجود دارد که علیه اسلام کار می‌کنند؛ طبیعتاً هیئت‌ها و تشکیلات مذهبی، جریان‌سازند. انقلاب اسلامی نیز ریشه‌اش در جریان امام حسین(ع) است و امام راحل(ره) هم که فرمود "این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است"، طبیعتاً دشمن یک سال برنامه‌ریزی می‌کند تا این جریان را تضعیف کند. شما ببینید که در بحث عراق و ایران چقدر تفرقه انداخته‌اند تا این دو ملت شیعه را به جان یکدیگر بیندازند، اما بساطِ اربعین نقشه آنها را نقش بر آب کرده و محبت امام حسین(ع) دل این دو ملت و همه ملل اسلامی را با یکدیگر پیوند زده است. دشمن راه به جایی نخواهد برد و هرچقدر هم مخالفت کند، نمی‌تواند این جریان را خاموش کند. بحث اصلی ما اتفاقاً سمت‌وسوی دشمن نیست بلکه کم‌کاری خودمان است، کارهایی که منِ مداح انجام می‌دهم، ضربه‌اش خیلی بیشتر از اتاق فکری است که دشمن ایجاد کرده است. باید خیلی مواظب باشیم، در بیان‌مان خیلی نکته‌سنج باشیم و موشکافانه و با ظرافت به مسائل بپردازیم.
در مواجهه با مسائل مختلف اگر از فرمایشات رهبری پیروی کنیم به سعادت خواهیم رسید، وگرنه فلان کانال ماهواره‌ای به‌ظاهر شیعه چیزهایی پخش می‌کند که فردا جریان داعش از دل آن بیرون می‌آید. اختلافاتی که میان اهل‌سنت و شیعیان گاهی زده می‌شود، ریشه در همین تفکراتی دارد که دشمن هدایتگرش است. ما در کشورمان، دموکراسی دینی را بنا نهاده‌ایم. اهل‌سنت در ایران اسلامی برای خودشان ، اذان اختصاصی دارند و مناسک دینی خود را اجرا می‌کنند. همه این اتفاقات در گروی دموکراسی دینی رقم می‌خورد.
*به‌نظر شما مداحان تا کجا می‌توانند به مسائل مختلف سیاسی، اقتصادی و غیره ورود کنند و حدود و ثغورشان نسبت به مسائل مختلف چقدر است؟
جایگاه مداحی تأثیرگذار است و همه این را می‌دانند، مداح باید در رفتار و گفتارش، رضایت خداوند و امام حسین(ع) را در نظر بگیرد، بزرگی می‌گفت؛ "ما باید خودمان را خرج امام حسین(ع) کنیم نه امام حسین(ع) را خرج خودمان"، و این خیلی مهم است.
*امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا، رویکرد هیئت‌های مذهبی کمی متفاوت شده است و نوع ورودشان به ماجرای عزاداری محرم تغییر خواهد کرد، به‌نظر شما، وظیفه هیئتی‌ها و مداحان در مواجهه با این ویروس و اهتمام به شیوه‌نامه‌های قانونی ستاد ملی کرونا چیست؟
هیئتی‌ها همواره در جریان مواسات و همدلی پیش‌قدم بوده‌اند اما امسال اتفاقی که رقم خورده این است که زحمات آنها نمایانگر شده است. در جریان عزاداری محرم نیز قطعاً باید مطابق با قانون جلو برویم و قانون هرچه تصمیم گرفت ما نیز پیروی کنیم. اگر قرار باشد مراسم عزاداری با حفظ پروتکل‌ها برگزار شود که حرفی نیست اما اگر چنانچه محدودیت‌هایی به‌وجود آمد، کمترین کار این است که همه شهر را سیاه‌پوش کنیم چراکه بالآخره این پیام باید به گوش همگان برسد. محرم فقط هم بحث عزاداری نیست؛ ما پیام مکتب سید‌الشهدا را به گوش عالمیان خواهیم رساند، کنار آن، کمک به مستمندان و طبقات محروم جامعه باید در محرم به اوج خود برسد.
ماجرای دانشجوی وهابی که با نماهنگ حضرت علی اصغر(ع) شیعه شد
*شما سفرهای تبلیغی زیادی به کشورهای خارجی داشته‌اید، کمی از خاطرات این سفرها برایمان بگویید.
سفرهای زیادی به کشورهای اروپایی داشته‌ام که تمام آنها به‌برکت امام حسین(ع) رقم خورده است. تقریباً 10 سال پیش بود که نماهنگی مربوط به حضرت علی اصغر(ع) منتشر شد و سی‌دی آن را برای شیعیان آلمان فرستادم. بازخورد خیلی زیادی میان شیعیان به‌ویژه شیعیان اروپایی داشت. حدود پنجاه میلیون نفر از این نماهنگ بازدید کردند، چند کلیپ از آن ساخته شد. آن موقع فضای رسانه‌ای و امکانات تصویری به این شکل امروز نبود. این اثر برکاتی داشت از جمله اینکه یک دانشجوی وهابی به‌واسطه این نماهنگ، شیعه شد. این دانشجو به‌واسطه یکی از دوستان هم‌کلاسی‌اش، این نماهنگ را مشاهده می‌کند و مجذوب آهنگ و ملودی‌اش می‌شود. از دوست خود درباره شخصیت حضرت علی اصغر(ع) سؤال می‌کند و او درباره مظلومیت ایشان توضیح می‌دهد. دانشجوی وهابی می‌گوید که "یک انسان چطور می‌تواند به حدی از قساوت برسد که به طفل 6ماهه هم رحم نکند؟!"، همین مسئله حالش را دگرگون می‌کند و مکتب شیعه را برای همیشه انتخاب می‌کند.
*بین چهره‌های کربلا به کدام‌یک از شخصیت‌ها علاقه و ارادت بیشتری دارید و با کدام‌یک ارتباط بیشتری برقرار می‌کنید؟
قطعاً ما ترک‌ها و به‌ویژه اردبیلی‌ها به حضرت اباالفضل(ع) ارادت ویژه داریم و شجاعت و قهرمانی حضرت اباالفضل(ع) برای ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دشت کربلا، یک گلستان است؛ آدم به هر طرف که نگاه می‌کند واقعاً شخصیت‌های ویژه‌ای مشاهده می‌کند که هر کدامشان اقیانوسی از معرفت و مقام‌اند. چند شخصیت در کربلا وجود دارند که واقعاً مصائب‌شان دردناک است. روضه طفلان مسلم برای من دردناک است و حضرت رقیه(س) و راه شام نیز مصائب دردناکی دارند.
* گمان شما بر این است که یک مداح الزاماً باید ردیفهای آوازی را بداند و بر اساس آن به اجرای نوحه بپردازد، شما در حوزه موسیقی و آواز هم از امتیازاتی برخوردار بوده‌اید و تسلط کافی نسبت به دستگا‌ها و ردیفهای موسیقی دارید، آیا تا به حال به شما پیشنهاد نداده‌اند در مسیر خوانندگی هم فعالیت کنید؟
من دهه هفتاد کلاس آواز می‌رفتم، خیلی تلاش کردند من را به مسیر خوانندگی بیاورند. خوانندگی هم جایگاه خودش را دارد و خیلی قابل احترام است اما بالآخره پوست و گوشتم با تشکیلات سید‌الشهدا(ع) عجین شده است و اگر خدا بخواهد تا پایان عمرم هم در این مسیر خواهم ماند.
انتهای پیام/+