میزگرد| حلقه مفقوده در مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها / چرا نمایندگان مجلس کمک نمی‌کنند؟ + فیلم
گروه استانها ـ میزگرد تخصصی منابع طبیعی و آتش‌سوزی منابع طبیعی و جنگل‌ها به میزبانی خبرگزاری تسنیم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، « مسئله محیط زیست، مسئله این دولت یا آن دولت، مسئله این شخص یا آن شخص و مسئله این جریان و آن جریان نیست بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن همه دست به دست یکدیگر دهند.
جنگل‌ها و مراتع ریه‌های تنفسی شهرها و عوامل نگهدارنده خاک است، دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه مقابله کنند».این عبارات بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره منابع طبیعی و جنگل‌ها در اسفندماه 93 است. این مسئله علاوه بر اینکه اهمیت حفظ جنگل‌ها را می‌رساند نشان می‌دهد که برای حفظ و نگهداشت جنگل و محیط زیست یک عزم ملی نیاز است.
با وجود اهمیت این مسئله اما هر ساله جنگل‌ها، مراتع و منابع طبیعی در کشور به ویژه استان فارس دچار آتش‌سوزی می‌شود که علاوه بر اینکه سرمایه ملی را از بین می‌برد برای کشور و استان نیز هزینه‌‌های زیادی دارد.
سلسله آتش‌سوزی‌ها در استان فارس از نیمه‌های بهار سبب شد که در یک میزگرد تخصصی این موضوع با حضور مسئولان به بحث و بررسی گذاشته شود.
این میزگرد به میزبانی خبرگزاری تسنیم و با حضور محمدرضا امیری، فرماندار شیراز، رحیم آزادی مدیرکل بحران استانداری فارس، سید کاظم موسوی، فرمانده سابق یگان ویژه امداد طبیعت منابع طبیعی استان فارس، حمید ظهرابی مدیرکل محیط زیست استان فارس، غلامی مدیرکل اسبق منابع طبیعی استان فارس و نمایندگان روستای ظفرآباد شیراز برگزار شد.
قسمت نخست این میزگرد را می‌توانید از اینجابخوانید.
قسمت دوم میزگرد منابع طبیعی و آتش‌سوزی‌های آن:
تسنیم: اعتباراتی که در حوزه منابع طبیعی از سوی مدیریت بحران در نظر گرفته شده و سهم استانی از این منابع طبیعی چقدر است؟
موسوی؛ فرمانده سابق یگان امداد طبیعت منابع طبیعی فارس: برگزاری کارگاه‌های آموزشی حتی برای روستاها نیز انجام شده است. در همه شهرستان‌ها این امر رخ داده است. برای اعضای بحران همه شهرستان‌ها این کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی برگزار شد. به لحاظ آموزش در بحث اطفای حریق هیچ استانی به پای استان فارس نرسیده است.
اعتباری که گفته شد به سازمان جنگل‌ها برای 31 اداره کل اختصاص داده شده که قبل از تخصیص 30 میلیارد تومان بابت بدهی گذشته به سازمان هلی کوپتری وزارت دفاع پرداخت شده بود پس در واقع از این 70 میلیارد 30 میلیارد کم شد.
بخشی هم قرارداد بسته شده بود برای خرید دمنده و تجهیزات که با توجه به تحریم و افزایش قیمت دلار امکان خرید و تامین اعتبارش محقق نشد. از کل اعتبار بخش کوچکی به استان فارس داده شده است.
بالگرد از زمانی که بلند شود تا زمانی که خاموش شود ثانیه‌ای حساب می‌کنند و هزینه زیادی برای ما دارد عمده اعتبارات در این قسمت هزینه می‌شود؛ باید یک بالگرد خاص آتش‌سوزی منابع طبیعی قرار داده شود تا این مشکلات پیش نیاید.
تسنیم: تغییر کاربری یکی از بالگردهای پایگاه هوایی به کجا رسید و تکلیف این برنامه به کجا رسیده است؟
موسوی: بخشی از قراردادها در سطح کشوری است و تنها بخشی از آن در سطح استانی است اما آن هلی کوپتر محقق نشد و تا جایی که می‌دانم به این شکل نیز جوابگو نخواهد بود. حتی استفاده از هواپیماهای سم پاش نیز درست نیست چراکه هم ظرفیت کافی ندارد و هم کاری که ما می‌خواهیم را انجام نمی‌دهد.
یکی از موضوعاتی که همواره در آتش‌سوزی‌ها مطرح می‌شود، حضور دیرهنگام دستگاه‌های دولتی مرتبط است که همواره مورد انتقاد مردم و فعالان اجتماعی بوده است. روستای ظفرآباد، یکی از روستاهای اطراف شیراز است که ارتفاعات آن چندین روز درگیر حریق بود و مردم با دست خالی به مقابله با آتش رفته بودند.
این موضوع یکی از موضوعات اصلی در میزگرد تسنیم بود که توسط دو نفر از نمایندگان مردم مطرح شد.
ظفرآبادی نماینده مردم روستای ظفرآباد و عضو شورای این روستا: همان ساعت اولیه نیروهای مردمی با دست خالی شروع به خاموش کردن آتش کردند. یک روز بعد از آتش‌سوزی قرار شد که بالگرد بیاید چون عده‌ای از مردم در محاصره آتش بودند و آب و غذا نداشتند.
تجهیزاتی که برای مهار آتش استفاده می‌شد، همه مردمی بود حتی برخی از مردم پیراهن خود را در آورده بودند و برای خاموش کردن آتش از آنها استفاده می‌کردند. پشت خط نیز مردم در حال آماده کردن تجهیزاتی مثل چراغ قوه و غذا و وسایل جزئی که برای مهار آتش استفاده شود، بودند.
امیری؛ فرماندار شهرستان شیراز: تشکیل میزگرد نشان از دغدغه‌مندی خبرگزاری تسنیم دارد و رسانه‌ها همیشه در صحنه بودند. رسانه‌های ما در این مقاطع بسیار دلسوزانه و هدفمند مشکلات جامعه را بیان و آگاهی‌بخشی می‌کنند.
اگر بی‌توجهی نسبت به منابع طبیعی صورت گرفته مربوط به یک دوره خاص نیست. انباشتی از مشکلات را داریم که ریشه در 40 سال گذشته دارد البته در دوره‌های مختلف افت و خیز داشته و رسیدگی‌ها جایی خوب بوده و جایی ضعیف بوده اما حاصل همه عملکردها است.
درباره منابع طبیعی ما هم اعتقاد داریم که جز انفال و بیت‌المال است که باید دقت و مراقبت زیادی از آن شود و برای نسل‌های آتی نگه داشته شود.
اما این بحث که بی‌توجهی صورت گرفته باید دید با چه شرایط و امکاناتی این موضوع صورت گرفته است. در 2 سال اخیر وضعیت بارندگی از خشکسالی به ترسالی تغییر یافته، طبیعی است که رویش گیاهان علفی بیشتر شده است علاوه بر آن راه‌های دسترسی به محیط زیست و عرصه‌های منابع طبیعی نسبت به 20 سال گذشته بیشتر شده و مردم با سهولت بیشتری به دل طبیعت می‌روند و همین مسئله باعث شده که گاه به دلیل رفتار اشتباه آتش‌سوزی‌هایی نیز رخ دهد.
در روزگار قدیم مردم با منابع طبیعی دوست بودند مردم خودشان را مالک و ذی نفع محیط زیست و منابع طبیعی می‌دانستند، نسبت به منابع طبیعی مراقبت می‌کردند ولی اکنون عده‌ای که ناآگاه هستند و با سهولتی که خودمان برای دسترسی ایجاد کردیم وارد محیط زیست می‌شوند و آتش‌سوزی‌هایی را سبب می‌گردند.
امسال پیش آمده که همزمان 4 نقطه شهرستان شیراز با آتش درگیر بودند ولی در 20 سال پیش شرایط متفاوت بود.
نکته دیگری که باید مطرح شود این است که منابع طبیعی را حصار کشیدیم و در بحث واگذاری هم به صاحبان اصلی که عشایر و چوپانان و کسانی که در منابع طبیعی زندگی می‌کنند واگذار نکردیم بلکه به افراد سودجو واگذار شده در نتیجه تعلق خاطر کمتری نسبت به منابع طبیعی ایجاد شده است.
تسنیم: این گلایه وجود دارد که در برخی از آتش‌سوزی‌ها نیروهای فرمانداری و مدیریت بحران در منطقه حضور ندارند.
امیری: اگر می‌گویم در 4 نقطه درگیر بودیم نه اینکه در منطقه بودیم قرار نیست هر اتفاقی که افتاد فرماندار در منطقه حضور داشته باشد این اشتباه است. اشتباه جا افتاده که فلان بحران پیش آمده و فرماندار حضور پیدا نکرده بود.
اگر چه در تمام حوادث گذشته حضور فیزیکی داشته‌ام اما براساس چهارچوب‌های علمی این اشتباه است. این انتظار را رسانه‌ها برای مدیریت بحران ایجاد کرده‌اند که اشتباه است. مدیریت بحران علمی یعنی در یک اتاق بنشینید و مانتیورینگ کنید، فرماندهی کنید و نیروهای عملیاتی را ساماندهی کنید. فرماندار برود آنجا چکار کند.
تسنیم: در اغلب بحران‌های حساس از جمله زلزله بم یا کرمانشاه از نخستین کسانی که در منطقه حضور پیدا کردند و به بررسی وضعیت پرداختند، رهبر معظم انقلاب بود. ایشان در منطقه حضور پیدا کرد بعد از آن ستاد مدیریت بحران تشکیل شد. وقتی مجموعه فرمانداری در منطقه حضور نداشتند، طبق صحبت نمایندگان مردم چگونه می‌خواستند بحران را مدیریت کنند. مدیریت بحران با شیوه‌ای که شما گفتید درست است اما بعد از بررسی میدانی.
امیری: شما انتظار دارید که 24 ساعتی که بحران در حال وقوع است، مدیر آنجا باشد پس بر این اساس مدیریت‌های بحران را باید چگونه انجام دهد؟ مدیریت بحران یعنی مانتیورینگ کنید اما نیاز به بازدید محلی هم است. اینکه سطح حادثه چقدر است، نیز مهم است که اینها را باید متخصصین نظر دهند.
در مدیریت بحران سطح‌بندی داریم. یک وقتی براساس قانون، دهیار هم در مدیریت بحران نقش دارد. قانون مدیریت بحران اگر در سطح روستا باشد در مرحله اول شورا و دهیار و جوامع محلی باید حضور پیدا کنند. بعد که گسترده شد به تشخیص مدیریت بحران بخش، به شهرستان ارجاع می‌شود. در بحث ورود شهرستان هم اینکه فرماندار حضور پیدا کند یا بخشدار این هم یک بحث است.
اگر فرماندار تشخیص دهد که سطح استانی است و از استان باید ورود پیدا کنند تا مناطق همجوار به عنوان نقاط معین وارد شوند، این هم بحثی جدا است. اینها همه تعریف دارد اینگونه نیست که به صورت سطحی و عامیانه گفته شود استاندار یا فرماندار چرا نیامد؟
آزادی: 2 ستاد داریم یکی درون سازمانی و برون سازمانی و یک ستاد میدانی که محوریتش با منابع طبیعی و محیط زیست است و ستاد مرکزی که تمامی دستگاه‌هایی که وظیفه دارند می‌نشینند و تصمیم می‌گیرند. اینها قانون است.
امیری: ما به عنوان کارگزاران جمهوری اسلامی ایران تا جایی که امکان دارد در صحنه‌ها حضور پیدا می‌کنیم درباره فرهنگ‌سازی نیز که پرسش‌هایی مطرح شد، هر چند آتش‌سوزی‌ها اضافه شده اما به این معنا هم نیست که کاری انجام نشده است.
ما قریب به اتفاق روستاهای شیراز که دارای سابقه و زمینه برای آتش‌سوزی بودند، گروه‌های حداقل 15 نفره تشکیل دادیم که همان گروه‌های خودجوش مردمی در راستای این گروه‌ها است که در زمان آتش‌سوزی وارد میدان شدند و می‌شوند.
این گروه‌ها با هماهنگی منابع طبیعی و بخشداری آموزش دیدند، در حوادث ورود می‌کنند. این فرهنگ‌سازی حداقل در شهرستان شیراز از 2 سال پیش اعلام کردیم و منابع طبیعی و بخشداری‌ها هم گفتند که این کار را انجام دادند.
یک بخش از فرهنگ‌سازی نیز در اختیار شما رسانه‌ها است، رسانه‌ها خوب عمل می‌کنند اما انتظار بیشتری است که به مردم بگویند و اطلاع دهند.
20 سال پیش مردم منتظر مسئولان نمی‌ماندند خودشان این کار را انجام می‌دادند. اکنون هم انتظار است که این گونه شود عرصه‌ها متعلق به مردم است و مسئولان هم باید از سرمایه مردم حفاظت کنند. ولی باید اطلاع‌رسانی بیشتری صورت بگیرد.
امروز خبرگزاری تسنیم از روی دغدغه‌مندی این جمع را برای افزایش آگاهی و هشدار به مسئولان آورده است. حتما سیاست خبرگزاری تسنیم با کسانی که حاکمیت را مسبب آتش‌سوزی‌ها می‌دانند فرق دارد. خبرگزاری تسنیم در آن راستا حرکت نمی‌کند اما یک خطی هم هست که عمدی ساماندهی می‌کنند که نظام را مقصر بدانند.
ما اعتقاد داریم مردم دلسوز منابع طبیعی هستند اما براساس مصوبه شورای تامین شهرستان شیراز کسانی که عمدی و سهوی نسبت به آتش‌سوزی اقدام کنند نیروی انتظامی و قوه قضائیه برخورد می‌کنند.
بخشنامه یک طرف و با دلسوزی پای میدان آمدن هم یک طرف است، مردم مسئولانه حضور پیدا کردند.
درباره بحث تجهیزات نیز ما این را در نظر گرفتیم که دهیاری‌ها با اعتبارات خودشان آتش کوب بگیرند یا درست کنند و هیچ منعی هم ندارد.
دهیاری‌ها یک بخش اعتبارات متمرکز و یک بخش اعتبارات محلی دارند؛ اعتبارات محلی کم است اما در اعتباراتی که به صورت متمرکز در اختیارشان قرار می‌دهند، مصوب کردیم که تجهیزات را خریداری کنند.
تسنیم: آیا بیمه‌ای برای نیروهای مردمی که در آتش‌سوزی آسیب دیدند، وجود دارد؟
آزادی: در قانون بحث جبران خدمات کاربران دستگاه‌ها و افرادی که داوطلبانه همکاری کنند، دیده شده و در صورت آسیب یا فوت هزینه‌ها پرداخت می‌شود و مستمری نیز به خانواده‌های آنها تعلق می‌گیرد.
تسنیم: آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های حفاظت شده محیط زیست چقدر بوده است؟
ظهرابی، مدیرکل محیط زیست استان فارس؛ محیط زیست در حفاظت از عرصه‌ها به صورت اجرایی مسئول مناطق 4 گانه است که مساحت آن در استان فارس 10 درصد از عرصه‌های طبیعی استان است.
مناطقی داریم مثل پارک ملی بمو که بیش از 50 سال است که حفاظت می‌شود و بخش‌هایی از آن حتی چرای دام در آن اتفاق نیفتاده است، این منطقه حفاظت شده به دلیل حفاظت و قرق از نظر پوشش گیاهی با بسیاری از نقاط استان قابل قیاس نیستند بنابراین استعداد وقوع حریق و حریق‌های ویرانگر در آنها خیلی زیاد است اما اداره کل محیط زیست استان فارس از بهمن ماه سال گذشته برنامه‌ها را برای پیشگیری و حریق انجام داد و نقشه‌های مناطق حساس و نقشه‌های دسترسی به آنها تهیه شد. مناطقی که باید با اقدامات پیشگیرانه مثل آتش بُر انجام می‌شد، 1100 کیلومتر آتش‌بُر احداث کردیم در نقاط حساس که امکان وقوع حریق وجود داشت پیگیری کردیم و با همکاری دیگر دستگاه‌ها پاکسازی‌هایی صورت گرفت.
عرصه‌هایی مانند چشمه‌ها و جاهایی که مردم برای تفریح در آنجا حضور پیدا می‌کنند و می‌دانیم که ممکن است حریق در آنها رخ دهد شناسایی کردیم و اقداماتی انجام دادیم که مهار شود. فعالیت آموزشی برای مردم و کارگاه برای محیط‌بانان و فعالیت‌های آموزشی برای داوطلبان انجام شد.
200 تابلو هشداردهنده در نقاط مختلف نصب شده و امکانات و تجهیزات را آماده‌سازی کردیم. تعدادی دمنده و 300 آتش کوب خریداری شده است.
از ظرفیت سمن‌ها و گروه‌های مردم نهاد استفاده کردیم؛ یک گروه آتش‌نشان ویژه از گروه کوهنوردی که 300 عضو دارد و به صورت شبانه‌روزی با ما در ارتباط هستند تشکیل شده که هر جایی اعلام کنیم حریق است حضور پیدا می‌کنند.
مجموعه این اقدامات سبب شد حریق‌هایی که در سطح استان در مناطق محیط زیست انجام شده خیلی زود مهار شود به طور مثال 30 مورد حریق در مناطق تحت مدیریت محیط زیست داشتیم که در مدت زمان اندک مهار شده است.
بزرگترین آن در منطقه میانجنگل فسا رخ داد که در یک منطقه خیلی عالی از نظر پوشش گیاهی بود اما در یک نصف روز مهار شد به این دلیل که نیروهای مردمی همکاری خوبی داشتند. اقدامات پیشگیرانه خوبی رخ داده بود به گونه‌ای که می‌توانیم بگوییم در مناطق حفاظت شده تاکنون اتفاقی که ویرانگر باشد، نبوده اما به نسبت سالهای قبل به دلیل پوشش گیاهی تعداد حریق‌های ما و مناطقی که دچار حریق شدند، افزایش یافته‌اند.
تسنیم: دلیل این افزایش چه بوده است؟
ظهرابی: پوشش گیاهی و بارندگی سالیانه؛ میانگین بارش سالیانه امسال نسبت به میانگین دراز مدت 30 ساله نزدیک 60 درصد افزایش داشته است. بارندگی سبب شده که پوشش علوفه‌ای و گیاهی حجیم شده به ویژه در مناطق تحت حفاظت که چرای دام در آن رخ نمی‌دهد و بهره‌برداران در آن نیستند و پوشش گیاهی ظرفیت بیشتری برای ایجاد حریق دارد.
هر جایی که آتش‌سوزی اتفاق می‌افتد حتما زیست گاه بخشی از جانوران است منتهی گونه‌هایی آسیب می‌بینند که خیلی قدرت تحرک و جابه‌جایی ندارند یا زیستگاهشان درخت است و درخت آسیب می‌بیند. بنابراین این اتفاق می‌افتد اما صدمه بیشتر به تنوع زیستی وارد می‌شود چراکه بر اثر حریق تکاملی که مرتع و جنگل در طول هزاران سال پیدا کرده به نقطه صفر می‌رسد.
جنگل‌ها در طول سال‌ها آرام آرام به سمت تکامل حرکت می‌کنند و در این سیر تکاملی تنوع زیستی گیاهی و جانوری بهترین حالت خود را پیدا می‌کند و سیستم پایدار می‌شود اما وقتی آتش‌سوزی رخ می‌دهد دوباره این به نقطه صفر باز می‌گردد.
تسنیم: بر اثر آتش‌سوزی جایی بوده که گونه جانوری در معرض انقراض آسیب ببیند؟
ظهرابی: در مناطقی که آتش‌سوزی داشتیم جایی که گونه‌های در حال انقراض زندگی کنند تاکنون موردی نداشتیم که اسیب ببیند. برای این جاها تمهیدات ویژه اندیشیده شده است.
تسنیم: جمع‌بندی میزگرد را در چند سطر بیان کنید؟
غلامی: ساختار منابع طبیعی باید تغییر کند. نمایندگان مجلس هم پتانسیل و ظرفیت خوبی دارند که با قوانین خوبی که در مجلس تصویب می‌کنند منابع طبیعی را ارتقا دهند.
اگر می‌خواهیم منابع طبیعی استان حفظ شود و در شهرستان‌ها دائم فرماندار و بخشدار زیر سوال نروند راهش این است که منابع طبیعی ارتقا پیدا کند.
باید منابع طبیعی به عنوان یک مدیریت مستقل مطرح شود تا افراد سودجو نتوانند به آن نفوذ کنند. در بحث آتش‌سوزی نیز باید اقدامات پیشگیرانه را افزایش دهیم مثلا ما در منابع طبیعی طرح ملی نهضت سبز داریم که شامل قبل و بعد از آتش‌سوزی می‌شود.
باید مشخص شود در حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی چه کار کرده‌ایم. طرح تعادل دام و مرتع را مورد توجه قرار دهیم. با یک هماهنگی درون دستگاهی دام را ورود بدهیم به عرصه تا این علف‌هایی که دائما به عنوان تهدید یاد می‌شود استفاده شود و به نقاط مطلوب برسیم.
اگر می‌خواهیم در یک منطقه دزدی و سرقت رخ ندهد کلانتری‌ها را تقویت می‌کنیم در منابع طبیعی نیز توجه به یگان حفاظت و پاسداری از منابع طبیعی باید ویژه باشد. پاسگاه‌های منابع طبیعی قوانین محکمی هم دارد اما استفاده نمی‌شود. منابع طبیعی براساس قانون و ضابطه قضایی می‌تواند با متخلف برخورد کند.
مسئولان باید به صورت میدانی حضور داشته باشند حتی اگر هیچ کاری نمی‌کند اما افکار عمومی را برای حادثه‌ای که رخ داده است، تهییج می‌کند.
امیری: دغدغه‌مندی‌ها درست است. دلسوزان هم اعتقاد دارند که ساختار منابع طبیعی و امکانات موجود پاسخگوی نیازهای امروز جامعه نیست. این نکات را مورد نظر ما نیز است اما در شیراز از اعتبارات محدود دولتی یک اعتبار ویژه به منابع طبیعی در جهت به کارگیری قرق‌بانان فصلی در نظر گرفته شده است.
آزادی: در سفر آقای رئیسی نیز مطالبی مطرح و منجر به تشکیل جلسه با دادستان شد و به تمامی دادستان‌ها ابلاغ شده که کسانی به جرم سهوی یا عمدی آتش‌سوزی که بگیرند ابتدا برخورد جدی شود و سپس در صورت امکان مجازات آنان خرید تجهیزات مرتبط با منابع طبیعی و اطفای حریق باشد.
انتهای پیام/424/ش