شروع آتشین نهادهایی که کم کم آب رفتند/ گزارشی از عملکرد متولیان سینمای دفاع مقدس، از فارابی تا امور سینمایی بنیاد مستضعفان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران جنگ تحمیلی هشت ساله خیلی زود آغاز شد. به تعبیر حاج کاظم در فیلم آژانس شیشه‌ای، مردم سرخوش از جشن بودند که این غول به کشور ما حمله کرد.

ایران به علت شرایط اقتصادی و دولتی بودن بیشتر بدنه اقتصادی کشور و همینطور نوپا بودن سینمای بعد از انقلاب، با کمک نظام اقدام به ساخت فیلم‌هایی در زمینه دفاع مقدس کرد. یکی از علل ساخت فیلم توسط دولت و نهادهای دولتی برمی‌گردد به تخصیص نگاتیو و وسائل فیلمبرداری که به خاطر گران بودن و محدودیت‌های تهیه آن تنها توسط دولت امکان خرید آن وجود داشت. از سوی دیگر اختصاص میزهای تدوین و از آن سو تخصیص تسهیلات و وام و البته خرید رایت آثار، منجر به این شده بود که تنها نهادهای دولتی بتوانند کلید فیلم‌های سینمایی دفاع مقدس را بزنند.

در این میان البته تنها وزارت ارشاد نبود که با کمک فارابی اقدام به ساخت فیلم‌های سینمایی کرد بلکه سازمان صداوسیما، حوزه هنری و امور سینمایی بنیاد مستضعفان نیز اقدام به ساخت فیلم‌های مختلفی درباره دفاع از مرزهای ایران اسلامی کردند.

در میان این نهادها برخی آثار برجسته‌تری ساختند که در کل پیکره سینمای دفاع مقدس ما را تا اوایل دهه 1370 دیدنی کرد اما به مرور با تغییر نگاه مدیریتی سازمان سینمایی و حذف برخی از نهادها مانند امور سینمایی بنیاد مستضعفان، سینمای دفاع مقدس کمرنگ شد.

البته امروز نیز که خصوصی‌سازی به عنوان بخش جدیدی از اقتصاد سینمای ایران وارد شده تحول خاصی در زمینه ساخت و تولید سینمای دفاع مقدس رخ نداده است و باز هم سازمان‌های جدیدتری مانند اوج چند فیلم دفاع مقدسی راهی سینما کردند که البته درباره برخی از آنان نیز نقدهایی وارد است.

اینکه چرا بخش خصوصی کمتر به ساخت سریال‌هایی با مضمون دفاع مقدس پرداخته است، برمی‌گردد به بالا بودن هزینه ساخت فیلم‌های جنگی و ریسک عدم برگشت هزینه. برای همین باید گفت که در حال حاضر تنها بخش دولتی و حکومتی است که باید پا به این میدان بگذارد.

در ادامه این گزارش نگاهی می‌اندازیم به کارنامه نهادهای فوق در سال‌های تبلور و آغاز سینمای دفاع مقدس. البته نهادهای دیگری مانند دفتر حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و روایت فتح نیز در زمینه ساخت و تولید فیلم‌های دفاع مقدس نقش داشته‌اند که به گزارش دیگری موکول می‌شود.

بنیاد سینمایی فارابی

بنیاد سینمایی فارابی با توانایی بیشتر به دلیل بهره‌مندی مناسب از نظر اقتصادی و فنی فیلم‌های بیشتر و البته ماندگاری را در زمینه دفاع مقدس ساخت.

فیلم‌هایی مانند افق و پرواز در شب که البته رایت آن خریداری شد و همینطور دیده‌بان به عنوان فیلم‌های اولیه و مهم سینمای جنگ از پروژه‌های مهمی بودند که مخاطب را به سفر پشت خاکریز‌های جنگ می‌برد.

_{پوستر فیلم دیده بان}

علاوه بر این‌ها فیلم‌هایی مانند سجاده آتش که از جمله فیلم‌های بسیار خاطره‌انگیز دفاع مقدس است نیز در کارنامه بنیاد سینمایی فارابی قرار دارد.

لیلی با من است، آژانس شیشه‌ای، چ، 33 روز، کودک و فرشته، گلوگاه شیطان، پایان کودکی و تعداد زیادی فیلم‌های انقلاب اسلامی کارنامه بنیاد سینمای فارابی را شکل می‌دهد. طبق اطلاعات منتشر شده توسط فارابی، این بنیاد سینمایی در مقام صاحب اثر (ارائه کننده محصول) و یا مشارکت‌کننده در تولید، این نهاد از سال 1367 تا 1398 بیش از 70 فیلم در زمینه دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و مقاومت تولید شده است. البته برخی از این آثار از حیث مضمون و موضوع قابل بحث و بررسیند.

_{نمایی از افق}

در تکمیل اطلاعات این را باید اضافه کرد که علی‌اکبر اورعی  مؤسس واحد جنگ بنیاد سینمایی فارابی بود که به پیشنهاد «سیدمحمد بهشتی» مدیرعامل بنیاد، این واحد را با ترسیم راه رسیدن به هدف «ماندگاری دفاع مقدس با زبان هنر» بنا گذاشت و محمدحسین حقیقی و محمدمهدی عسگرپور با او همکاری می‌کردند. او قرار بود در رابطه تنگاتنگ با «عبدالله اسفندیاری» در بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی، به انتخاب فیلمنامه‌های دارای قابلیت در این زمینه بپردازد و با برنامه‌ریزی اجرایی، امور این واحد را پیش ببرد.

امور سینمایی بنیاد مستضعفان

بدون شک یکی از ارکان اقتصادی قوی کشور ما بنیاد مستضعفان است. این بنیاد اقتصادی آنقدر توان مالی دارد که توانست در پروژه 100 میلیاردی محمد رسول الله (ص) شراکت مالی بکند. سید جمال ساداتیان تهیه‌کننده سینمای کشور در یکی از مصاحبه‌های اخیر خود درباره راهکار برون رفت سینمای ایران از شرایط دشوار اقتصادی گفته بود که اگر بنیاد مستضعفان و یا ستاد اجرایی فرمان امام بخواهند می‌توانند با در اختیار گذاشتن مبلغ 150 تا 200 میلیارد تومان برای سرپا نگه داشتن سینما کمک کنند.

از این رو این بنیاد اقتصادی برای رونق سینما و نه تنها سینمای دفاع مقدس در سال‌های آغازین کار خود با راه‌اندازی بخش فرهنگی  و امور سینمایی، به تولید فیلم‌های مختلف دست زد.

طبق اطلاعات سایت سوره سینما این نهاد در دو دهه 1360 و 1370، 16 فیلم سینمایی تولید کرده است. فیلم‌های مانند: حصار، پیکر تراش، هیولای درون، پیک جنگل، پرونده، عملیات کرکوک، حماسه مجنون، بر بال فرشتگان، دایره سرخ و... نمونه فیلم‌های جنگی و انقلابی بنیاد مستضعفان است.

_{نمایی از حماسه مجنون همراه با جواد هاشمی، جعفر دهقان و حسن عباسی}

حسین حق‌گو که در حال حاضر از اعضای شورای پروانه ساخت سازمان سینمایی است از اعضای امور سینمایی این بنیاد است.

امور سینمایی بنیاد چند سال است که عملاً غیر فعال است و حتی سینماهایی که در دست آن بود به حوزه هنری واگذار شده است. پروژه محمد رسول الله (ص) نیز با کمک خود بنیاد ساخته شد و شرکتی که به عنوان تهیه‌کننده در ساخت آن همکاری داشت مؤسسه نور تابان بود.

سازمان سینمایی حوزه هنری

حوزه هنری به عنوان یکی از نهادهای اصلی تولیدکننده آثار هنری البته تنها در زمینه صنعت سینما فعالیت نداشته و موسیقی و هنرهای تجسمی و شعر و ادبیات را نیز پوشش داده است اما بخش سینمایی آن خصوصاً در سال‌های نخست فعالیت و همکاری با چهره‌های فعالی مانند فرج الله سلحشور و مجید مجیدی روزهای پرکاری را تجربه کرده است.

همان‌طور که اشاره شد حوزه هنری تنها در سینمای دفاع مقدس محصول نداشت و سینمای انقلاب و همین‌طور درام‌های معناگرایی مانند مرگ دیگری محمدرضا هنرمند نیز محصول آن بودند. حوزه بیشتر تلاش داشت تا نگاه معنوی و عاطفی در جنگ را نمایان کند. نگاهی که عواطف انسانی درگیر جنگ را به چالش بکشد. البته این به معنای ساخت فیلم‌هایی که از حیث فنی و یا قدرت سینمایی ضعیف باشد نیست بلکه فیلم‌های موفقی را روانه پرده سینما کرد که عموماً از فروش خوب و موفیقت در جذب مخاطب برخوردار بود.

_{نمایی از بلمی به سوی ساحل}

فیلم‌هایی مانند گذرگاه، بحران، برج مینو، حصار، ردپایی بر شن، چشم شیشه‌ای، هراس، بلمی به سوی ساحل، وصل نیکان، سجاده آتش، حمله به اچ3، باشگاه سری، خداحافظ رفیق و... نمونه‌های متعدد فیلم‌های جنگی و انقلابی حوزه هنری در سال‌های فعالیت خود است.

نکته مهمی که باید درباره کارنامه سینمایی حوزه بیان کرد این است که حوزه در سال‌های دهه 1360 تا 1380 اگرچه با اختلافاتی در میزان و کمّ و کیف تولید فیلم‌ها همراه بود اما فعالیت پرباری داشت. اما این نهاد فرهنگی در سال‌های دهه 1390 کم‌کارتر از سال‌های قبل شد. حداقل در ساخت آثار دفاع مقدس و انقلابی کارنامه حوزه لاغرتر شد اما فیلم‌های اجتماعی و درام دچار فراموشی نشدند.  این‌طور که سایت سوره سینما متعلق به حوزه هنری گزارش می‌دهد 62 فیلم سینمایی محصول حوزه هنری است که از ابتدای سال 1360 تا 1397 تولید کرده است.

_{پوستر سجاده آتش}

البته باشگاه فیلم سوره حوزه هنری نیز که در ساخت سریال و فیلم‌های کوتاه فعالیت دارد چندسالی است که دست به تولید فیلم‌های سینمایی زده است که شامل فضای دفاع مقدس نشده است.

سازمان‌ها و نهادهای دیگری مانند سازمان اوج و صداوسیما نیز در شکل دادن سینمای دفاع مقدس فعالیت داشته‌اند. این گزارش بیشتر به فعالیت سازمان‌ها و نهادهای قدیمی ساخت و تولید فیلم‌های دفاع مقدس پرداخته است و امیدواریم که در سال‌های بعدی با بیشتر شدن آثار تولیدی سازمان اوج و دیگر نهادهای فرهنگی گزارشی پربارتر از حال حاضر داشته باشیم.

در جمع بندی این گزارش باید گفت که بنیاد سینمایی فارابی چه در تعداد کل آثار سینمایی و چه در آثار دفاع مقدس و انقلاب اسلامی از دیگر نهادهای فرهنگی پرکارتر بوده است که البته با توجه به توان اقتصادی آن و حمایت دولت‌های مختلف طبیعتاً باید چنین انتظاری را از این بنیاد سینمایی داشت.

میزان آثار ارزشی فارابی طبق اعلام گزارش سایت این بنیاد 71 فیلم است که مشخصاً از کل تعداد آثار سینمایی حوزه هنری به میزان 62 اثر و امور سینمایی بنیاد مستضعفان به تعداد 16 فیلم سینمایی بیشتر است.

نهادهای متولی فیلمسازی دفاع مقدس، اگرچه شروع آتشینی را در سال‌های دهه 1360 تا میانه 1370 داشتند، رفته رفته چه از نظر میزان ساخت و کمیت و چه خصوصا از نظر کیفیت فیلم‌ها دچار پس رفت شدند و آب رفتند.

 امروز کار به جایی رسیده است که آنچه که در سینمای دفاع مقدس دیده می‌شود پیکره‌ای لاغر و نحیف از این سینمای درخشان است. نه تنها آثار چندان زیادی در دهه پنجم انقلاب برای ارائه نداریم که کیفیت و زیبایی چشم نوازی بر سینمای دفاع مقدس ایران دیده نمی‌شود. امری که باید نهادهای مذکور پاسخگوی آن باشند.

انتهای پیام/