گزارش| طریقت‌ها در ترکیه و خطر گروه‌های مسلح پنهانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ظاهراً ماجرای گروه ها، طریقت ها و انجمن های دینی که در ادبیات سیاسی ترکیه از آنها به نام «جماعت» نام برده می شود، تمامی ندارد. بزرگترین جماعت دینی ترکیه به نام «خدمت» و به رهبری فتح الله گولن، در کودتای نافرجام سال 2016 میلادی ترکیه را تا لبه پرتگاه برد.

اما ظاهراً، حتی چنین موضوع امنیتی حساس و بنیادینی، راه بر فعالیت دیگر گروه های دینی نبسته و ظرفیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی طریقت ها و جماعت ها، نه تنها غیرقابل حذف، حتی غیر قابل کنترل به نظر می رسند.

به تازگی یکی از مشهورترین چهره های طریقت های ترکیه اعلام کرده که 2 هزار انجمن و گروه سلفی در این کشور مسلح شده اند و ممکن است در شرایط بحرانی، همه جا را دچار نا آرامی و تنش کنند.

نزاع دین باوران و لائیست ها

همین چند روز پیش بود که خبر دستگیری و زندانی شدن یکی از سران مشهور طریقت عشاقی به اتهام تعرض جنسی علیه یک کودک 12 ساله، همچون بمبی خبری، توجه رسانه ها و افکار عمومی ترکیه را به سوی خود جلب کرد.

دستگیری این فرد که از او به نام شیخ فاتح نورالله و سرسلسله طریقت عشاقی نام برده می شود، موجب آن شد که دو طیف سیاسی و اجتماعی بزرگ، هر کدام به نوعی به دنبال استفاده سیاسی به میدان بیایند.

کمالیست ها و لاییست ها، فرصت را مغتنم شمردند تا یک بار دیگر به تمام دین داران و محافظه کاران بتازند و علاوه بر طریقت ها، تمام جامعه اسلامی و دین باور ترکیه را زیر سوال ببرند و مبانی اعتقادی آنها را به چالش بکشند.

در مقابل، محافظه کاران نیز، یک بار دیگر از این موضوع دفاع کردند که دغدغه کمالیست ها، دفاع از حقوق یک کودک مظلوم نیست و آنان به دنبال آن هستند تا آبرو و اعتبار کل جامعه دین دار را نابود کنند.

برخی از چهره های دانشگاهی نیز که در این وادی دست به تحقیقات گسترده میدانی زده اند، اعلام کردند که 1 میلیون نفر از کودکان ترکیه، عملاً در مدارس، حلقه ها، انجمن ها، آموزشگاه ها و خوابگاه های متعلق به جماعات و طریقت ها، مشغول فراگیری دروس مختلف هستند و قضیه پیچیده تر از آن چیزی است که به نظر می رسد.

شبکه مالی عظیم، کلید نفوذ

اسماعیل سایماز از روزنامه نگاران مشهور ترکی که به تازگی به تحریریه روزنامه سوزجو پیوسته، در یک گزارش میدانی، سراغ مال، اموال، املاک و مستغلات پرشمار شیخ دستگیر شده رفته و اعلام کرد که شیخ فاتح نورالله عشاقی در استانبول، آنکارا، یالووا و ساکاریا، مجموعاً بیش از 16 خانه ویلایی بزرگ، آپارتمان و ساختمان های عظیم دارد و در زیر مجموعه طریقتی که رهبری می کند، چندین شرکت انتشاراتی، گردشگری، عمرانی و شاخه های مختلف وجود دارند که نه تنها در ترکیه، بلکه در فرانسه و آلمان و چند کشور دیگر نیز، مبالغ کلان زکات و فطریه مسلمانان را دریافت می کند و از این راه صاحب درآمد هنگفتی شده است.

سایماز با انتشار عکس یکایک املاک و مستغلات مزبور، نشان داد که دسترسی به اطلاعات مالی سران طریقت ها و جماعات دینی ثروتمند و قدرتمند، کار سختی نیست.

تحلیل ساختار و مکانیسم فعالیت این طریقت ها، کار دشواری نیست و چنین روندی دارد: یک شیخ یا مراد، پس از چند سال وعظ و تبلیغ، مریدانی را گرد خود جمع می کند، سپس برای گسترده کردن حلقه خود، به شهرها و روستاها سفر می کند و ضمن جذب یاران و خانواده های جدید، منابع مالی، زکات و اعانه نیز جمع می کند. سپس با طبقه ثروتمند، متنفذ و صاحبان مقامات اداری و سیاسی رابطه برقرار می کند و با چنگ زدن به ابزارهای دیگری همچون رسانه، ساختار اطلاعاتی و قضایی، شرکت های زنجیره ای و مناقصه ها و مزایده ها، صاحب جایگاه رفیع تری می شود و به این ترتیب، «شبکه» خود را تاسیس می کند.

این شبکه، در تعامل با دولت و احزاب، تلاش می کند مهره های خود را در بدنه ادارات و نهادها تزریق کند و سپس در حوزه برونمرزی نیز دست به تلاش های گسترده تری می زند تا خود را به عنوان یک شبکه قدرتمند و متنفذ، به همگان معرفی کند.

از پول تا سلاح

در چند سال اخیر در ترکیه، علاوه بر طریقت های عرفانی که غالباً در حوزه های تربیتی و تبلیغ دینی و اخلاقی مشغول فعالیت هستند و به شکل عینی وارد نزاع های سیاسی نمی شوند، صدها انجمن سلفی نیز در ترکیه شکل گرفته که ساز و کار فعالیت و اهداف و آمال آنان، با طریقت های عرفانی متفاوت است.

این گروه های سلفی، غالباً نیم نگاهی به تاسیس مجدد نظم خلافت دارند و علاوه بر ترکیه، به دیگر مسائل سیاسی و امنیتی منطقه نیز اهمیت می دهند و اصطلاحاً، سیاسی تر و فعال تر از طریقت ها هستند.

احمد محمود اونلو مشهور به جُبه لی هوجا (خواجه جُبه دار) از مشهورترین چهره های رسانه ای طریقت ها در ترکیه است.

او از سران طریقت اسماعیل آقایی (یکی از طریقت های حامی حزب حاکم) به شمار می آید و هر از چندی در مسائل سیاسی نیز ورود و دخالت می کند.

او جدیداً در یک گفتگوی تلویزیونی زنده، اعلام کرد: «در سراسر کشور ما، نزدیک به 2 هزار انجمن هواداران سلفی، خود را مسلح کرده اند. من نشانی و اسامی 150 انجمن را در اختیار دارم و از جزئیات تسلیح آنان اطلاعات روشنی در اختیار دارم. اگر دادستان مرا دعوت کند، حاضرم اطلاعاتم را در اختیار آنها بگذارم تا برخوردهای لازم صورت بگیرد. این انجمن های سلفی، زیرساخت اولیه داعش هستند و در حال حاضر، در استان هایی همچون قونیه، باتمان و آدیامان، تشکیلات اجتماعی و گروه مسلح به وجود آورده اند. آنها جدیداً در قونیه فردی را به نام امرالله به قتل رساندند. امرالله مسئول بخش استخبارات داعش در قونیه بوده و 3 دوست داعشی او چنین حکم داده اند که او از دین خارج شده و باید کشته شود. خود ما نیز در معرض تهدید هستیم و همین چند وقت پیش بود که پلیس به من اطلاع داد، مراقب خودت باش. ممکن است با پهپادهای کوچک به تو حمله کنند.»

مهمت بالجی اوغلو از سران سلفی ترکیه که او را با نام ابو سعید یارپوزلو می شناسند، معتقد است که بسیاری از اتهامات وارد شده از سوی طریقت ها در مورد گروه های سلفی صحت و سقم ندارد و سلفی ها را باید از زبان خود سلفی ها شناخت.

او در سال 2018 میلادی و در اثنای برگزاری انتخابات اعلام کرد:«ما باوری به دموکراسی نداریم اما با این حال، به اردوغان رای می دهیم و بسیاری از اقدامات او را مثبت تلقی می کنیم.»

محمود کار از مبلغین تئوری ضرورت تاسیس نظام خلافت در ترکیه، یکی از افرادی است که در فضای توییتر، به شکل آزادانه از چهره های افراطی حمایت می کند.

چند روز پیش، نیروهای امنیتی ترکیه اعلام کردند که فردی را با کد سازمانی ابو حنظله دستگیر کرده اند که از مهم ترین سران داعش است. اما محمود کار، با انتشار یک عکس عاطفی اعلام کرد که این فرد خالص بایانجوک، شهروند ترکیه است و به ناحق دستگیر و زندانی شده است.

پیداست که محمود کار و افرادی که با او همفکر و همنظر هستند، فعالیت تروریستی افرادی را که به عنوان مجاهد، از ترکیه به سوریه رفته و مرتکب جنایت شده اند، همچون جهاد وصف کرده و این اقدامات را توجیه می کنند.

توجه به دیدگاه ها و نظارت متناقض سران طریقت ها و انجمن های سلفی، نشان دهنده این واقعیت است که مسلح شدن انجمن های سلفی و نفوذ مالی و سیاسی گسترده طریقت ها، یک خطر بالقوه برای ترکیه است و با توجه به شکل گیری فضای دوقطبی شدید بین دین باوران و لائیست ها، چنین چیزی می تواند برای آینده این کشور، یک تهدید جدی باشد.

در پایان باید گفت، نظر به فعالیت تاریخی و ریشه دار طریقت های دینی و عرفانی حقیقی و علمی در ترکیه طی سده های گذشته، قطعاً نمی توان همه آنان را به یک چوب راند.

بین طریقت ها و جماعات دینی، شاخه ها و گروه هایی نیز وجود دارند که دارای دغدغه دین باوری، باورهای معرفتی و تربیت اسلامی هستند. با این حال، تعدد گروه ها و انحراف بسیاری از آنان به سمت مسائل سیاسی، مالی و سوء استفاده از عواطف دینی مردم و نظر داشتن به ماجراجویی های رانتی و اطلاعاتی، واقعیتی غیر قابل انکار است.

انتهای پیام/