آژانس «یو‌اس‌ اید» در سوریه؛ به نام بازسازی به کام آمریکا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، [1]- زمانی که بحران سوریه در سال 2011 آغاز شد، بسیاری معتقد بودند که دولت این کشور در ظرف چند ماه سقوط خواهد کرد. این موضوع باعث شد تا دلبستگان محور مقاومت با نگرانی به حوادث دمشق چشم بدوزند. اکنون بعد از نزدیک به یک دهه که غبارهای جنگ فرونشسته و این کشور مرحله بازسازی را آغاز کرده است، آمریکا به دنبال فرصتی است تا چیزی را که در عرصه جنگ نتوانست به دست آورد در میدان بازسازی کسب کند. حضور نیروهای نظامی ایالات متحده، آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده([2]USAID) و قانون سزار مسائلی است که بحران سوریه را عمیقتر می­کند. از این رو نگاه به اقدامات آمریکا در عرصه سوریه می­تواند راه را برای درک اهداف دولت ایالات متحده هموار سازد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

آمریکا و بحران سوریه از 2018 تاکنون

با سکون نسبی میدان­های جنگ از پایان سال 2017 تاکنون، آمریکا با استقرار نیروهای خود در شرق و شمال شرقی سوریه تلاش‌های خود را برای حضور مستقیم در بحران این کشور افزایش داده است. در همین راستا ترامپ با استفاده از سازمان­ USAID، همکاری با کُردهای سوریه و به بهانه حمایت از آنها در برابر ارتش ترکیه[3] توانست زمینه را برای دست اندازی به نفت سوریه با استفاده از نیروهای نظامی فراهم سازد.

در اکتبر 2019 ایالات متحده نیروهای خود را از سوریه خارج کرد، ترامپ تصمیم خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را اولین بار اواخر سال 2018 اعلام کرد؛ تصمیمی که به استعفای «جیمز متیس» وزیر دفاع وقت آمریکا منجر شد[4]. انتقادات از اقدامات ترامپ در آن برهه زمانی از سوی چهره‌­های با نفوذ دموکرات و جمهوری خواه اوج گرفت. ترکیه سرمست از خالی شدن میدان از یک رقیب تازه، خود را یکه تاز در شمال سوریه قلمداد می‌کرد.

در همین دوران نمایندگان مجلس سنای آمریکا در دسامبر 2019  قانون سزار را تصویب کردند و دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده نیز آن را امضا کرد. افراد و سازمان‌های خارجی حامی پیمانکارانی که به نمایندگی از سوریه و کشورهای دوست این کشور فعالیت می‌کنند، مشمول این قانون ‌هستند. این تحریم‌ها علیه کمک کنندگان به سوریه برای تولید نفت، تامین کنندگان نیازهای جنگی و فنی این کشور نیز اعمال می‌شود. درست در همین ایام، دولت آمریکا با کُردهای سوریه قرارداد نفتی امضا می‌کند[5].

در واقع ایالات متحده این بار در ابتدا نه با نیروهای نظامی بلکه با قراردادی نفتی به سوریه وارد شدند؛ مسئله‌­ای که پیش از این با نقاب حقوق بشر و با استفاده از آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده در سوریه و عراق سابقه داشته است. قرارداد شرکت «دلتا کرسنت انرژی» با نیروهای دموکراتیک سوریه که با عنوان مدرن‌سازی استخراج نفت در شمال شرقی سوریه[6] به امضا رسیده است باعث شد تا نیروهای آمریکایی دوباره وارد سوریه شوند و پایگاه‌‌های خود را در میدان نفتی عمر، به عنوان بزرگترین میدان نفتی سوریه در استان‌های دیرالزور و تل بیدر را گسترش دهند[7].  اما آنچه بیش از همه باعث نگرانیها در عرصه میدانی سوریه می‌­شود نه حضور نیروهای نظامی این کشور، که حضور سازمان­ USAID است؛ آژانسی که از ابتدای بحران سوریه در سال 2011 در شمال و شمال شرقی این کشور حضور جدی دارد.

USAID و آینده سوریه

گسترش بحران سوریه، باعث شد تا USAID بتواند با عناوین کمک‌های بشر دوستانه به این مسئله ورود پیدا کند. سرمایه گذاری 12 میلیارد دلاری این سازمان در سوریه نشان از اقدامات پیچیده‌ای دارد که در ذیل اهداف بشردوستانه مطرح می‌شود. این آژانس در 3 حوزه بازسازی، آموزش و تثبیت حضور نیروهای حامی آمریکا در سوریه فعالیت می‌کند. مهمترین اقدامات آژانس توسعه بین‌المللی در سوریه با پوشش حمایت از حقوق بشر است. آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده با جهت دهی کمک‌های بشر دوستانه سعی در ایجاد زمینه‌­های تجزیه این کشور و تشکیل اقلیم کُردی در شرق و شمال شرقی سوریه دارد. با نگاه به سرمایه گذاری و حجم پروژه‌هایی که این سازمان که در دیرالزور و حسکه انجام داده می‌توان جهت دهی این آژانس را در راستای تضعیف حاکمیت سوریه به خوبی مورد تحلیل قرارداد. این آژانس در تلاش است تا با کمک‌های خود در راستای اقناع سازی افکار عمومی سوریه در راستای تثبیت حضور آمریکا در این کشور گام بر می‌دارد.

 USAID با تکیه بر نیازهای دولت سوریه، در تلاش است تا بتواند زمینه­‌های نفوذ دولت ایالات متحده را در دوره بازسازی این کشور فراهم کند. مهمترین اهداف USAID طبق آنچه آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده در ذیل برنامه‌های خود در بحران سوریه به صراحت ذکر می‌کند، کاهش نفوذ ایران، خروج نیروهای محور مقاومت در سوریه و ایجاد یک دادگاه نظامی برای تضعیف ارتش این کشور به شمار می‌رود. این سازمان در برنامه‌های حمایتی خود در سوریه، مناطقی را که دولت این کشور در آن مستقر است و تروریست‌ها را از آن مناطق خارج کرده است، مشمول کمک‌های بشر دوستانه نمی‌داند[8]. آژانس توسعه­ بین‌المللی ایالات متحده از هرگونه کمک‌های بهداشتی، تأمین بودجه بازسازی و آموزشی به مناطقی که تحت حاکمیت دولت سوریه است خودداری می‌­کند و ارائه این خدمات را مشروط به خلع سلاح دولت سوریه در زمینه سلاح‌های کشتار جمعی، توقف حمایت از تروریست­های مورد ادعای غرب و امنیت رژیم صهیونیستی بر می‌شمارد[9].

مجموعه مبالغی که کشورها به USAID برای کمک به مردم در سال های 2019-2020پرداخت شده است[10].

جمع بندی

تصویب قانون سزار، دست اندازی برمنابع نفتی سوریه، حضور مستقیم نظامی و اقدامات آژانس توسعه بین المللی راه­هایی است که آمریکا در دستور خود دارد به اهدافی که در طول این بحران نتوانسته به طور کامل به آن برسد، نائل آید. آمریکا با کاهش سرعت بازسازی توسط دولت سوریه، انحراف جریان­های کمک‌های مالی و نفوذ فرهنگی در میان جامعه این کشور تلاش دارد به علاوه نفوذ ایران را در محور مقاومت کاهش دهد و امنیت رژیم صهیونیستی را نیز با تضعیف حاکمیت سوریه تضمین کند. آمریکا در تلاش است تا با برعهده گرفتن نقش تأثیرگذار در بازسازی سوریه، عملا دولت این کشور را تحت فشار قرار دهد و این کشور را از محور مقاومت خارج کند.

نویسنده: عماد اصلانی مناره بازاری: کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا