بیش از ۴۰ سال کار فرهنگی در بزرگترین گلزار شهدای جهان/ روایت شهید منیف اشمر از رهبر استشهادیون در بهشت زهرا(ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، طی گذشت 40 سال از آغاز دفاع مقدس، همزمان با گذشت فراز و نشیب‌های مقاطع مختلف جنگ تحمیلی، ادارات فعال در حوزه فرهنگ ایثار و شهادت هم امسال 40ساله می‌شوند. در چهل‌سالگی دفاع مقدس نگاهی به نوع و کیفیت فعالیت این ادارات و سازمان‌ها نیز نشان از میزان ترویج فرهنگ مقاومت دارد. گلزارهای شهدا بخشی از این نقش عظیم را در حوزه ایثار و شهادت ایفا می‌کنند، جایی که فراتر از یک آرامستان به بخشی از تاریخ گویای دفاع مقدس و مقاومت تبدیل شده است و در دل آقار منحصر به فرد خود حرف‌های بسیاری از نسل شهدا دارد. میان بیش از 19 هزار گلزار شهدا در سراسر کشور، گلزار شهدای بهشت زهرا(ع) در تهران با داشتن بیش از 30 هزار شهید، بزرگترین گلزار شهدای جهان و بزرگترین آرامستان سربازان جنگ در دنیا محسوب می‌شود. گلزار شهدا نیز بیش از 40 سال روزهایی پرخاطره را از عمر خود سپری کرده است و در این سال‌ها به‌همت تلاش جهادی بسیاری از مسئولین و گروه‌های فرهنگی به یک مرکز فرهنگی تبدیل شده است. گلزار شهدای بهشت زهرا وابسته به بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ است. علیرضا اکبری رئیس اداره امور گلزار شهدای تهران و مسئول خانه شهید در گفتگوی تفصیلی با تسنیم از فعالیت‌های این مرکز می‌گوید. مشروح گفتگوی او در ادامه می‌آید:

* گلزار شهدای بهشت زهرا به‌عنوان بزرگترین آرامستان سربازان جنگ در دنیا از کی شروع به تدفین شهدا کرده است و الآن دارای چند قطعه است؟

در گلزار شهدای بهشت زهرا از شهدای سال 57 به خاک سپرده شده‌اند تا شهدای ترور 58 و این طرف از قطعه 24 که به شهدای دفاع مقدس اختصاص یافته است. مزار 30 هزار شهید انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، مدافعین حرم، شهدای ترور، شهدای گمنام و شهدای مدافع سلامت و... در 11 قطعه بهشت زهرا قرار دارد. در دل این 30 هزار شهید، ما 4 هزار شهید گمنام داریم. به‌غیر از 11 قطعه شهدا، 7 قطعه هم ویژه والدین شهدا با نام قطعه ایثارگران و صالحین تحت پوشش ماست. 250 شهید هم در قطعات متفرقه به خاک سپرده شده‌اند.

*آماری دارید که چند شهید دفاع مقدس آنجا دفن است؟

با توجه به بررسی‌های انجام‌شده که نتایج آن از طریق سامانه گلزار شهدا هم در اختیار عموم مردم است، حدوداً می‌توان گفت در بهشت زهرا 24 هزار و 671 شهید دفاع مقدس به خاک سپرده شده‌اند.

*شهدای مدافع حرم هم طی چند سال اخیر به آمار شهدای گلزار اضافه شده‌اند.

بله؛ افتخار تدفین بیش از 220 شهید مدافع حرم را در گلزار شهدای بهشت زهرا داشته‌ایم. حضور پای تابوت در مراسم این شهدا از خاطرات فراموش‌نشدنی ماست.

* گلزار شهدای تهران فعالیت‌های متنوعی دارد اما ممکن است بسیاری از مردم از بخش‌های مختلف آن اطلاع کمی داشته باشند، از این فعالیت‌ها بگویید.

فعالیت‌های ما در گلزار شهدای بهشت زهرا(ع) به چند بخش تقسیم می‌شود؛ یکی بخش عمرانی است و بخش دیگر مربوط به امور فرهنگی است. در فعالیت عمرانی حفظ و نگهداری مزار شهدا شامل ویترین مزار شهدا و سنگ مزار شهدا رایگان انجام می‌شود. خانواده شهدا به خانه شهید مراجعه می‌کنند و مشکل مزار شهیدشان را مطرح می‌کنند و خدماتی مثل شیشه و قفل و ویترین، رنگ‌آمیزی قبور شهدا و... را با کمک خادمین گلزار شهدا انجام می‌دهیم. بچه‌های گردان حضرت رسول(ص) و گروه‌های دیگر خادمین در بحث ترمیم مزار و از بین بردن جِرم سنگ مزار به خانواده شهدا کمک می‌کنند.

مرمت  و تعویض سنگ مزار و تعمیر تک‌مزارهای شهدا در قطعاتی مثل قطعه 33 و 39 و 18 و 17 در قطعاتی غیر از قطعات شهدا هم به‌عهده ماست، مثلاً شهدای 17 شهریور در قطعه 17 هستند یا برخی مبارزان انقلابی در زمان شاه توسط ساواک به شهادت رسیده و در قطعه 33 دفن شده‌اند یا 4 شهید حماسه 19 دی قم که در قطعات عادی ما دفن هستند و شهید اندرزگو که در قطعه 39 به خاک سپرده شده است.

خدماتی از جمله تدفین توسط خانه شهید انجام می‌گیرد که شامل هماهنگی‌های لازم جهت قطعه‌یابی و فراهم کردن مقدمات کفن و دفن شهدا و جانبازان 70 درصد در قطعات شهدا و خانواده‌های معظم شهدا و جانبازان زیر 70 درصد در قطعه صالحین که با همکاری ویژه سازمان بهشت زهرا صورت می‌گیرد. حدوداً سالی هزار نفر از خانواده شهدا و ایثارگران فوت می‌کنند و این پروسه تدفین برای آن‌ها انجام می‌شود.

*کارهای مرمت و تعمیر و نگهداری مزار شهدا چه‌مدت است که پیگیری می‌شود؟

کار مرمت مزار شهدا تقریباً سه یا چهار سال است که به‌طور جدی انجام می‌شود، در این مدت تلاشمان روی نگهداری ویترین و المان‌های شهدا بوده است. تا آنجایی که می‌توانیم به خانواده شهدا می‌گوییم سنگ مزار شهدایشان را عوض نکنند، می‌گوییم همان سنگی که هست حفظ و نگهداری شود. از خانواده شهدا می‌خواهیم که با مرمت سنگ‌های قدیمی شکل سنتی گلزار شهدا را حفظ کنند.

* تسنیم: فعالیت عمرانی در همین مرمت مزارها خلاصه می‌شود؟

ساخت و نصب المان‌های مختلف در گلزار شهدا مثل یادمان شهدای 72تن، میدان 30هزار شهید، یادمان شهدای حج خونین، یادمان شهدای منا، یادمان شهدای لشکر 27 محمد رسول‌الله(ص) و یادمان شهدای لشکر 10 سیدالشهدا(ع) از جمله فعالیت‌های مشترک بوده است.

زیبایی، خیابان‌بندی، کف‌سازی و روشنایی از جمله مواردی است که در معابر بین قطعات با کمک شهرداری و سازمان بهشت زهرا انجام شده است، مخصوصاً در سالیان اخیر بحث سنگ‌فرش کردن قطعات شهدا اقدام مناسب سازمان بود و مشکل تاریکی قطعات در ساعات غروب با برج‌های نوری که در قطعات زده شده، مرتفع شده است. ایجاد فضای سبز و مبلمان شهری جهت رفاه حال خانواده شهدا نیز در این زمینه انجام شده است.

گلزار شهدا با دستگاه‌های مختلف کارهای مشارکتی زیادی برگزار می‌کند. وزارتخانه‌ها، سپاه، بسیج، نیروی انتظامی، جهاد سازندگی و نهادهای رسمی برای برگزاری برنامه‌های مختلفی مرتبط با شهدا از ظرفیت و پتانسیل گلزار شهدا استفاده می‌کنند و ما هم مجموعه‌های خود را به‌صورت رایگان در اختیارشان قرار می‌دهیم. سالنی با ظرفیت هزار صندلی، سالن کنفرانس، سالن نمایش فیلم با ظرفیت 110 نفر و فضای باز با بحث تأمین صندلی، ابزار صوتی، برق و بنر که در اختیار ارگان‌ها می‌گذاریم.

تیمی از بیمارستان خاتم‌الانبیا(ص) را در مرکزهای فوریت‌های پزشکی در گلزار مستقر کرده‌ایم که با ایجاد یک بهداری در روزهای پایانی هفته به خانواده معظم شهدا و ایثارگران و زائران شهدا خدمات پزشکی ارائه کنند و البته وضعیت‌های حادی برای برخی افراد حاضر در گلزار شهدا به‌وسیله این مرکز درمانی برطرف شده است.

* بخش دیگر عمده فعالیت‌ها که متعلق به کارهای فرهنگی است، در چه قالب‌هایی انجام می‌شود؟

فعالیت‌های فرهنگی زیادی در گلزار شهدا انجام می‌شود، خانه شهید، موزه آثار شهدا، سالن اجتماعات آمفی‌تئاتر از جمله فضاهایی است که در گلزار شهدا برای برگزاری مراسم‌های فرهنگی حوزه ایثار و شهادت ایجاد شده است که همگی این اماکن وابسته به بنیاد شهید است.

در بحث مشارکت‌های مردمی و حضور خانواده شهدا و ایثارگران فعالیت داریم، در توزیع نذوراتشان توسط 10 ایستگاه صلواتی ثابت که فعالین فرهنگی آن را اداره می‌کنند، مشارکت می‌کنیم. مراسم‌های مذهبی مختلفی نیز توسط این ایستگاه‌ها برگزار می‌شود. موضوع هم‌عهدی با شهدا را در سایت گلزار داشته‌ایم به این صورت که هر کسی با یک شهید از طریق سایت هم‌عهد می‌شود و هر موقع به بهشت زهرا مراجعه می‌کند به زیارت او می‌رود و رسیدگی‌های لازم به مزار شهید را انجام می‌دهد و اگر برای مزار مشکلی پیش آمده بود آن را به خانه شهید گزارش می‌دهد.

مشارکت دادن جوانان انقلابی و گروه‌های جهادی در فعالیت‌های فرهنگی گلزار بخشی از وظایف ماست، به این منظور برنامه «هم‌عهدی با شهدا» را میان گروه‌های دانش‌آموزی برگزار کردیم. قبل از کرونا سالانه 40 تا 53هزار دانش‌آموز در طرح هم‌عهدی با شهدا طی یک اردوی یک‌روزه در گلزار شهدای بهشت زهرا با مضامین ایثار و شهادت آشنا می‌شدند. این برنامه با مشارکت سپاه و آموزش و پرورش و شهرداری تهران انجام می‌شود، همچنین بحث اعزام گروه‌های تجدید میثاق با شهدا و روایت‌گری را داشته‌ایم. غرفه‌های فرهنگی ایثار و شهادت با حضور و مشارکت جوانان انقلابی و نیروهای جهادی در مناسبت‌های مختلف برپا می‌شود.

طرح هم‌عهدی با شهدا

یکی از اتفاقات مهم گلزار شهدای بهشت زهرا برگزاری مراسمات ملی و مذهبی است، برنامه‌هایی مثل میهمانی لاله‌ها که در واقع عطرافشانی و گلباران مزار شهدا در دهه فجر و هفته دفاع مقدس است. گرامیداشت روز بزرگداشت شهید همزمان با 22 اسفند، گرامیداشت فتح خرمشهر در سوم خرداد، مراسم شب‌های ماه مبارک رمضان، برنامه تحویل سال نو، برگزاری مراسم دعای عرفه، برگزاری 50 جلسه دعای ندبه در سال با حضور اقشار مختلف مردم از جمله این برنامه‌هاست. ما در دو نوبت طی سال مراسم تعویض پرچم مزار شهدا را برگزار می‌کنیم؛ یکی در هفته دفاع مقدس و  و دیگری در دهه فجر.

مراسم تحویل سال نو و حضور خانواده شهدا در تحویل سال نو و بزرگداشت‌ شهدایشان سر مزار،  بزرگداشت ویژه برای سالگرد شهدای شاخص مثل شهید صیاد شیرازی و آوینی، گردامیداشت شهید ابراهیم هادی و اسکندرپور، گرامیداشت شهید شاه‌آبادی و سیدمجتبی هاشمی و بزرگداشت عملیات کربلای8 از جمله مراسم‌های هرساله گلزار شهداست. مراسم زنگ دانش‌آموز شهید و زنگ ایثار در گلزار شهدای بهشت زهرا با مشارکت ویژه سازمان بهشت زهرا و شهرداری تهران برگزار می‌شود، این مراسم تحت عنوان زنگ ایثار و مقاومت خورده می‌شود و شعاری به‌عنوان دانش‌آموزان دیروز و آموزگاران امروز در آن سرمشق قرار می‌گیرد. سفره‌های احسان و افطاری در گلزار شهدا، برپایی ایستگاه‌های ویژه کودکان، برگزاری محافل قرآنی، ایجاد موزه عبرت کنار موزه شهدا برای معرفی ویژه شهدای انقلاب اسلامی، طرح 30هزار ختم قرآن در ماه مبارک رمضان به‌نیابت از 30هزار شهید گلزار از دیگر فعالیت‌های گلزار شهداست.

در بحث تبلیغات هم ما اینجا پرتابل‌هایی برای نمایش تصاویر شهدا در سالگردشان داریم. چاپ و نصب پیام‌های شهدا در قسمت‌های مختلف از این جمله است. ارائه تصاویر نمایشگاه‌های تخصصی را به مدارس و گروه‌های مردمی داریم که در هفته دفاع مقدس می‌توانند بیایند و تصاویر نمایشگاه‌ها را به‌صورت رایگان دریافت کنند، کارت شناسایی می‌خواهیم حفظ و نگهداری بشود و نمایشگاه بزنند و این نمایشگاه را به ما عودت می‌دهند.

به‌تازگی جا افتاده بود که در 10 روز اول محرم، دسته‌های عزاداری به گلزار شهدا بیایند و سینه‌زنی عزاداری راه بیندازند که امسال با توجه به کرونا این مراسم به‌صورت سال‌های گذشته برگزار نشد ولی یک اتفاق ویژ‌ه‌ای افتاد، 10 روز محرم مراسم ویژه‌ای بر سر مزار شهدای گمنام در قطعه سرداران بی‌پلاک گرفتیم که با استقبال بسیار بسیار خوب جوانان مواجه شد. کاوه علی‌پور مداح بزرگوارمان بی‌ریا آمد و 10 روز کنار مزار شهدا عزاداری کردیم و با پروتکل‌های خاص که خود تلاش کرد اتفاق ویژه‌ای در محرم رقم بزند.

* در فعالیت‌های فرهنگی کار مرتبط با فضای مجازی و استفاده اینترنتی از اطلاعات گلزار را هم دارید؟

بله؛ دو سامانه راه‌اندازی کرده‌ایم؛ سامانه بانک اطلاعات جامع شهدا و ایثارگران که تقریباً 6 سال است شبانه‌روز روی تکمیل آن کار می‌کنیم و کارهای مربوط به آن به‌صورت کاملاً جهادی صورت گرفته یعنی ریالی از بیت‌المال برایش هزینه نکرده‌ایم، از طریق آن همه مردم می‌توانند به آمار و اطلاعات شهدای گلزار بهشت زهرا دسترسی داشته باشند. بیوگرافی شهدا، تصاویر و اطلاعات مزار به‌صورت یک دایرة المعارف در اختیار نسل جوان خواهد بود.

این سامانه به آن دلیل راه‌اندازی شد که پیش از این هیچ اطلاعات جامعی از شهدای گلزار در دست نبود، مثلاً اگر فردی از تعداد شهدای سادات یا تعداد شهدای یک عملیات خاص از ما پرسشی داشت، برای پاسخ به آنان اطلاعات کافی در دست نبود اما طی یک طرح جهادی از یک به یک سنگ‌های شهدا عکس‌برداری کردیم و اطلاعات مربوط به آن را ثبت و ذخیره کردیم تا در فضای مجازی خیلی راحت در دسترس مردم قرار بگیرد.

این سامانه قابلیت جست‌وجوی پیشرفته دارد، نقشه مزار را نشان می‌دهد، موقعیت مزار شهید و جزئیات شهادت او را نشان می‌دهد. قابلیت تغییر برخی از اطلاعات توسط خانواده شهید هم در این سامانه امکان‌پذیر است، همچنین می‌‌‌‌توانید خاطره درمورد شهید را نیز به اشتراک بگذارید. اطلاعات مربوط به 36هزار شهید در سطح تهران و کرج در استان البرز را به همین صورت جمع‌آوری کرده‌ایم.

این اطلاعات به‌خصوص برای شهدایی مثل شهدای خارجی دفاع مقدس که کمتر بستگانی در کشور دارند و عموم نزدیکانشان در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند، خیلی ارزشمند است، به‌عنوان مثال برادر شهید کمال قزل‌کایا (شهید اهل ترکیه) در ترکیه زندگی می‌کند و با دستیابی مجازی به اطلاعات برادرش خیلی از این اتفاق خوشحال شده بود، این موضوع باعث صمیمیت و ایجاد ارتباط دوسویه با خانواده شهدایی است که کمتر می‌توانند به گلزار سر بزنند، این افراد می‌توانند خاطره، عکس و وصیت‌نامه شهید خود را برای ما ارسال کنند و با ما ارتباط بگیرند.

خواهر و برادر شهید قزل‌کایا (شهید ترک دفاع مقدس)

سایت دیگری با نام سایت «یا شهید» داریم که اطلاع‌رسانی در مورد مراسم‌ها، بزرگداشت‌ها، اخبار شهدا و فوت والدین شهدا را در آن اطلاع‌رسانی می‌کنیم که البته این سایت هم به‌صورت جهادی فعالیت می‌کند. اپلیکیشن گلزار شهدا نیز تهیه شده و قابل استفاده به‌روی گوشی‌های همراه است. این اپلیکیشن برای دانلود در نرم‌‌افزار بازار موجود است.

*زائران و بازدیدکنندگان خارجی گلزار شهدای تهران چگونه با این محیط آشنا شده‌اند؟

میان گروه‌های خارجی که از گلزار شهدای بهشت زهرا دیدن می‌کنند، زائرینی از کشورهای عربی داریم که عموماً تعدادشان زیاد است، مثلاً دوهزار نفر از بحرین آمدند و ویژه‌برنامه‌هایی در مورد شهدا برایشان برگزار کردیم و به این وسیله جوانان انقلابی ما را شناختند و با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا شدند. مشابه این برنامه برای مسافران یمن، عراق و کشورهای اطراف ما اتفاق می‌افتد.

قبلاً وقتی گروه‌های خارجی از انگلیس و هلند به‌عنوان گروه‌های توریستی به ایران می‌آمدند تا با شرکت‌هایی برای  ایرانگردی قرارداد بندند. ما با این شرکت‌ها رایزنی می‌کردیم که غیر از قم و مشهد و حرم امام، یک ساعت هم در گلزار شهدا حضور داشته باشند تا بدانند اینجا کجاست و چه اتفاق‌هایی در آن افتاده است، به دیدن گلزار می‌آمد و با فضای آن آشنا می‌شدند. ما هم بحث شهیدشناسی و بهشت‌گردی را برای این افراد داریم.

* خاطره‌ای هم از حضور این زائران خارجی در گلزار به‌خاطر دارید؟

هیچ وقت یادم نمی‌رود شهید محمد منیف اشمر برادر شهید علی منیف اشمر به گلزار شهدای بهشت زهرا رفت‌وآمد داشت، یک ماه قبل از شهادتش به گلزار آمده بود، با محمد خیلی عیاق شده بودم، وقتی با هم در گلزار راه می‌رفتیم و شهدا را به او نشان می‌دادم، حواسم نبود و پایم روی سنگ مزار شهدا رفت، محمد به من گفت که: «علی مراقب باش پایت روی مزار شهدا نرود.»، یک روز کامل هم با منیف بودیم، وقتی سر مزار شهدا با هم می‌رفتیم، می‌گفت «این شهدا رهبران ما هستند.»، می‌گفت: «اولین عملیات استشهادی را حسین فهمیده انجام داد و او به ما عملیات استشهادی را یاد داد.»، قبل از پیروزی حزب‌الله در جنگ 33روزه بود.

جالب اینجا بود که محمد خیلی نوربالا می‌زد و هیچ‌وقت یادم نمی‌رود، به او گفتم: «محمد، خیلی نوربالا می‌زنی، حواست به خودت باشد.»، به من گفت: «تو چندمین نفر هستی که این روزها این حرف را به من می‌زنند. از دیشب که من این انگشتری را از حضرت آقا گرفتم این چندمین نفری هستی که می‌گویی "نوربالا می‌زنی."، در اصطلاح شما نوربالا یعنی چه؟»، گفتم «یعنی شهید می‌شوی». 21 روز بعد از آن روز ما خبر شهادت محمد منیف اشمر را در درگیری تن‌به‌تن با اسرائیلی‌ها شنیدیم. محمد هم مثل برادرش علی، جزو استشهادیون به درجه رفیع شهادت رسید.

خیلی‌ها به گلزار شهدا آمدند و در توسل به شهدا حاجت گرفتند و رفتند. خیلی از بچه‌های مدافع حرم به گلزار می‌آمدند و به من می‌گفتند: «من را اینجا دفن کن.»، یکی از دلایل پراکندگی مزار شهدای مدافع حرم در گلزار هم به همین است، مثلاً شهید رسول خلیلی آمد و به من گفت: «اگر شهید شدم من را بالاسر شهید محمد ترک دفن کنید». شهید مهدی عزیزی هفته آخر در کانکس مادران شهدا نشسته بود و رفتاری داشت که انگار می‌دانست شهید می‌شود. شهید مجید قربان‌خانی کنار عموی شهیدش دفن شد، گاهی وصیت‌هایی برای دفن در محل خاص یا در جوار شهدا را دارند.

*رهبر معظم انقلاب چند بار در گلزار شهدای تهران حضور پیدا کرده‌اند؟

حضرت آقا هر سال یک بار به‌صورت رسمی در گلزار شهدا حضور پیدا می‌کنند و چند باری هم به‌صورت غیررسمی برای زیارت شهدا راهی می‌شوند. بیانات و توجه ایشان نشان از اهمیتشان برای وضعیت گلزار شهدا خبر می‌دهد و خاطرات حضورشان در گلزار از بهترین خاطرات ماست.

انتهای پیام/+