نقاط قوت و ضعف ژئوپولیتیکی ترکیه در پرونده‌های اژه و مدیترانه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، منطقه مدیترانه شرقی همواره برای ابرقدرت‌های دنیا حائز اهمیت بوده به طوری که بسیاری از کشورها در تلاش هستند با غلبه بر کشورهای مدیترانه شرقی به منابع عظیم خدادادی این منطقه دست یابند.

جدیدترین خبرها و تحلیلهای ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

تنشهای مرزی میان ترکیه و یونان در "دریای اژه" گرچه روندی عادی و دارای سابقه است، اما این بار نه بر سر جزیره‌های دریای اژه بلکه به‌خاطر تحولات متغیر مدیترانه شرقی روی می‌دهد که در ماه‌های اخیر سرعت بسیاری به خود گرفته است.

به راستی علت اصلی ماجراجویی آنکارا در مدیترانه چیست و این چه هدفی است که ترکیه را مجبور ساخته یک هفته در لیبی بجنگد، سپس برای مصر خط و نشان بکشد و ماه بعد با یونان درگیر شود و فرانسه را هم تهدید کند؟

محمدپارسا نجفی کارشناس رسانه و امور بین‌الملل در تشریح این سوال به خبرنگار تسنیم گفت: حقیقت این است که بعد از جنگ جهانی اول، اروپا به رهبری انگلیس به گونه‌‌ای مرزهای ترکیه را ترسیم کرد که این کشور با وجود صدها هزار کیلومتر سواحل در آب‌های آزاد اما همواره در یک انزوای ژئواستراتژیک قرار داشته باشد. وضعیتی که به خودی خود تنش ادامه‌داری میان ترکیه و یونان را در دریای اژه و مدیترانه ایجاد می‌کند.

وی افزود: کافیست به نقشه نگاه کنیم تا متوجه شویم مرزهای آبی یونان همانند سدی برای ترکیه خودنمایی می‌کند؛ حال آنکه ترکیه دارای خط ساحلی طولانی در مدیترانه است. در دریای اژه هم جزایر نزدیک سرزمین اصلی ترکیه به یونان تعلق گرفته و در اصل ترک‌ها در سواحل خود محاصره شده‌اند و تنها می‌توانند از خلیج آنتالیا بهره‌مند شوند. با این حال جزیره‌های اژه هدف کنونی ترکیه نیست.

این کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: آنکارا می‌خواهد برای فضای تنفس راهبردی در مدیترانه نقش بازیگر اصلی را داشته باشد. دقیقاً به همین علت در سال 1974 ترکیه به شمال قبرس لشکرکشی کرد و 37 درصد از خاک این جزیره را در حمایت از ترک‌های ساکن آن تصرف کرد. اما این هم مشکل ترکیه را حل نکرد چرا که جمهوری ترک قبرس را هیچ کشوری به رسمیت نشناخت و مشمول تحریم‌های غرب هم قرار گرفت.

وی در ادامه با بیان اینکه ماجراجویی خونین اردوغان در سوریه گام بعدی ترکیه بود که باز هم به نتیجه‌ای نرسید، خاطرنشان کرد: همان قدر که مداخله و نقش مخرب ترکیه در جنگ سوریه ناپسند بود، همراهی یونان با تل‌آویو، مصر و امارات برای محروم کردن مردم ترکیه از حق خود در دریای مدیترانه ناپسند بود.

پارسا نجفی در پاسخ به این سوال که چرا اکنون تحرکات وسیع ترکیه آغاز شده است، گفت: در حال حاضر ترکیه از سمت اروپا رانده شده و از طرف آمریکا نیز تهدید به تحریم می‌شود، اما خیال اردوغان از شمال و شرق راحت است چرا که توانسته با ایران و روسیه به همگرایی یا همکاری‌های محدود دست یابد و درنتیجه بهترین فرصت برای آنکارا فراهم شده تا به بهانه سهیم شدن در خوان نعمت نفتی زیربستر مدیترانه شرقی خودی نشان دهد و آنچه صد سال قبل در جنگ جهانی اول از دست داد را مطالبه کند.
 

رژیم صهیونیستی مشکل اصلی ترکیه در مدیترانه شرقی

وی در ادامه افزود: حضور تاثیرگذار در مدیترانه شرقی ضمن کسب ثروت نفتی می‌تواند سایر راهبردهای ترکیه مبنی بر تبدیل شدن به گذرگاه انرژی میان اروپا و آسیا را برای این کشور تضمین کند. در این میان نه مصر و نه یونان هیچ یک مشکل ترکیه نیستند، بلکه اردوغان باید چالش بزرگتری را از سر راه بردارد و آن رژیم صهیونیستی است که نمی‌خواهد موجودیت خود را در شرق مدیترانه از دست دهد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به اینکه در اصل ترکیه از این واقعیت بیم دارد که خود را در برابر رژیم صهیونیستی ببیند و به همین دلیل هر از چندی در برابر مصر و یونان چنگ و دندان نشان می‌دهد، گفت: حال آنکه آنکارا برای بهره‌مندی از منابع عظیم مدیترانه شرقی ناچار به رویارویی با رژیم صهیونیستی است. تصور اردوغان این است که با تهدید یونان و نیز مداخله در لیبی زمینه فشار به غرب برای مجبور کردن تل آویو به منظور به رسمیت شناختن قدرت ترکیه به عنوان بازیگر اصلی مدیترانه فراهم می‌شود.

وی گفت: ترکیه در لیبی نیمی از موفقیت را به دست آورد و برخلاف اشتباه در سوریه در آنجا به خوبی توانست امارات و عربستان را از نیمی از لیبی بیرون براند و سپس با روسیه به توافق دست یابد.

با این حال بخش اصلی چالش ترکیه نه در یونان بلکه کنار زدن رژیم صهیونیستی است. در اصل آمریکا یا اروپا هیچ فشاری به تل آویو اعمال نخواهند کرد و ترکیه خود باید حق خویش را از رژیم صهیونیستی بگیرد.

حتی حمایت از حماس در ساحل مدیترانه و نیز ماجرای کشتی مرمره برای کمک به غزه که به درگیری لفظی با تل آویو منجر شد در همین راستا قابل بررسی است که با عقب نشینی اردوغان خاتمه یافت و ضعف ترکیه را نشان داد.

پارسا نجفی با تأکید بر اینکه غرب همواره تلاش کرده تا به وسیله اقتصاد، ترکیه را به خود وابسته نگه دارد، گفت: غرب سعی دارد از بازتولید درگیری قدیمی میان این کشور با اروپا جلوگیری کند.  

اروپا از این بیم دارد که قدرتی در ترکیه دوباره ظهور کند و حقوق از دست رفته ترک‌ها را در قاره سبز جستجو کند. ترک‌ها و مسلمانانی که در بلغارستان و رومانی به شدت آسیب دیدند و موج‌هایی از مهاجرت اجباری و اخراج از این دو کشور به سمت ترکیه در قرن بیستم انجام شد.

در آن زمان به دلیل وابستگی این دو کشور در پیمان ورشو و ترس آنکارا از قدرت شوروی سابق فقط سیاست صبر غیر راهبردی دنبال شد و اکنون خشم انباشته آن را می‌توان به نظاره نشست.
تغییر استراتژیک ترکیه از شرق به غرب

وی در ادامه به تغییر استراتژیک ترکیه اشاره کرد و گفت: تا دو دهه قبل، آمریکا و انگلیس سعی داشتند با تقویت اندیشه نئوعثمانی‌گری در ترکیه این کشور را به عنوان تهدیدی راهبردی به سمت ایران، روسیه و تنش‌زایی در عراق و سوریه سوق دهند، ولی در حال حاضر آنکارا مجبور است برای خروج از تنگنای راهبردی در برابر اروپا و آمریکا صف‌آرایی کند؛ چه اردوغان در قدرت باشد چه نباشد. 

راهبرد نگاران ترکیه این نکته را به خوبی دریافته‌اند و از خط مشی اشتباهی که درگیر شدن با ایران و روسیه بود، پرهیز کرده و فشار خود را به اروپا متمرکز کرده‌اند.  منابع انرژی مدیترانه شرقی و توافق با دولت طرابلس در لیبی بهترین فرصت برای ترکیه است تا با رقابت با تل‌آویو و آتن به نیابت اروپا و آمریکا، خود را از انزوای ژئواستراتژیک برهاند.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در پایان تأکید کرد: اگر آنکارا تروریست‌های مسلح را کاملاً  از ادلب و حلب سوریه به لیبی منتقل کند و از سوریه خارج شود، سپس نیروی خود را بر مدیترانه شرقی و نیز اعمال فشار به اروپا از طریق یونان متمرکز کند، سپس با حمایت از مقاومت فلسطین و رویارویی جدی با رژیم صهیونیستی در غزه به تل آویو هشدار جدی دهد شاید بتواند به اهداف خود دست یابد، اما در صورتی که همانند گذشته از مقابله با رژیم صهیونیستی بگریزد قطعاً از منافع خود گریخته و بعید است تا زمانی که تل‌آویو خود را مالک مدیترانه می‌‌داند، ترکیه بتواند به سهم خود دست یابد. در این مقابله ترکیه می‌تواند از حمایت ضمنی مسلمانان به ویژه محور مقاومت نیز برخوردار باشد.
 
اهداف ماجراجویی‌های ترکیه در مدیترانه را می‌توان به صورت خلاصه چنین بیان کرد:

- واکنش به بی اعتنایی بروکسل برای پاسخ منفی به تقاضای چهل ساله آنکارا برای عضویت در اتحادیه اروپا
- خروج از تنگنای ژئواستراتژیک در غرب و جنوب و بهره مندی از حقوق خود در دریای اژه و مدیترانه
سهیم شدن در منابع انرژی مدیترانه
-  پذیرفته شدن به عنوان کریدور (راهگذر) انرژی در بالکان
- مقابله با دخالتهای غرب به ویژه آمریکا در امور داخلی ترکیه و داشتن برگ برنده برای سرکوب کردها در شرق و جنوب این کشور
- فرافکنی افکار عمومی از ناکارآمدیهای موجود در اقتصاد این کشور و تأمین خوراک رسانهای برای ملی گرا نشان دادن حزب حاکم (تبدیل ایاصوفیه از موزه به مسجد که خشم اروپا و جهان مسیحیت را برانگیخت در همین راستا قابل تعریف است).

انتهای پیام/