بازنشر یک گفت‌وگو با مرحوم «اکبر عالمی» / فیلم دینی باید با قلب مخاطب ارتباط برقرار کند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خبر درگذشت استاد «اکبر عالمی» منتقد سینما، بخش مهمی از اخبار این روزهای فرهنگ و هنر کشور شده و باعث شده است که رسانه‌ها به مرور گفت‌وگوهایی که با این مستندساز بپردازند.

این مستندساز مطرح کشور، در مقام منتقد سینما و پژوهشگر از سال‌های دهه 1360 تا به امروز در میزگردهای مختلف سینمایی به گفت‌وگو با کارگردانان و هنرمندان مختلف پرداخته بود.

عالمی در دهه 1380 در برنامه «سینماماورا» درباره سینمای فلسفی، معناگرا و دینی به نقد و بررسی فیلم‌های مرتبط با این حوزه پرداخته بود، در گفت‌وگویی کوتاه با ما درباره سینمای دینی به تازگی پرداخته بود که با وجود مختصر بودن این مصاحبه، شامل نکات مهم و عمیقی درباره سینمای دینی بود که می‌تواند مورد توجه سازندگان این آثار قرار گیرد.

ایکاش گفت‌وگوی ما با این منتقد و مدرس سینما بیشتر بود و یا در زمان دیگری امکان دیدار با او حاصل می‌شد اما دست تقدیر او را آسمانی کرد.

در ادامه متن این گفت‌وگو را با مرحوم «اکبر عالمی» می‌خوانید:

مرحوم عالمی در ابتدا درباره علت موفقت سینمای دینی در جهان  بیان کرد: درباره آن دسته از فیلم‌های دینی که درسینما ماورا به نمایش درآمد، در آغاز و پایان فیلم همواره تأکید می‌کردم که لایه بیرونی، میانی و هم پایانی آن فیلم‌ها به هیچ طریقی، هرگز نشان نمی‌داد که من سینمای دینی سفارشی هستم که می‌خواهم پیامم را فریاد بزنم. در حالی که شیوه تبلیغ غیرمستقیم است که بیشترین تأثیر را بر روی ذهن مخاطب برجای می‌گذارد. ضمناً هر فیلمساز تازه‌کاری که فوت و فن کار تبلیغات غیرمستقیم را نمی‌داند قادر به ساختن فیلم‌های تبلیغی نخواهد بود.

وی در ادامه گفت: بهترین پاسخی که بتوام به پرسش شما ارائه دهم آن است که تبلیغات غیر مستقیم از راه هنر ظرافت‌های حیرت‌آوری دارد و هرکسی قادر به انجام آن نیست؛ مگر آنکه تبحر حیرت‌آروی در زمنیه تبلیغ غیرمستقیم داشته باشد. این مطلبی که گفتم من را یاد زمان نوجوانی می‌اندازد، در آن سال‌ها استادان من می‌گفتند که تبلیغ مستقیم شباهت کاملی به نصیحت کردن دارد. در این شیوه از نظر روانشناختی همه آدم‌ها عادت دارند که در برابر نصیحت یک پرده زخیم در گوش و ذهن خودشان آویزان کنند تا به محض اینکه ما را زمانی که مرتکب کار خطایی می‌شدیم نصیحت کنند. در این حالت انسان  به صورت پنهانی حجابی در ذهن ما آویزان می‌شد و سری را به نشانه واکنش تکان می‌دادیم. اما در حقیقت  آن نصیحت‌ها از گوشی به گوش دیگر می‌رفت.

این منتقد سینما گفت که تبلیغ مستقیم هنر چندانی ندارد و هر انسانی می تواند آن را به انجام برساند. اما نصیحت غیرمستقیم کار استادان «تعلیم و تربیت» است. در دوران بچگی اطرافیان ما اگر غیرمستقیم مطلبی را بیان می‌کردند اثرش بیشتر از مستقیم و کاری کاملاً هنری بود. سینمای دینی ما عموماً از اول تا پایان فیلم حرف خود را فریاد می زند و در مقام تشبیه مانند مثل تبلیغ «حکیم فرموده» می‌شود. مثلاً اگر در مذمت نزول‌خواری مطلبی را بخواهد بیان کند خیلی مستقیم حرف می‌زند و این به تعبیر معروف در ذوق مخاطب می‌زند که می‌خواهد گویی حرفش را به زور به او بفهماند.

اما تمام فیلم‌های طراز اول جهان مطلب دینی را از راه غیر مستقیم و از راه دل به مخاطب می‌گوید. به قول سعدی: من ندانستم که کی آمد کی شد؟ بنابراین این شیوه بسیار هنرمدانه است و وادی است که هرکسی نباید در آن وارد شود.

مجری برنامه «سینما ماورا» در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنمی برای معرفی فیلم‌های ایرانی موفق در این زمینه به آثار کمال تبریزی اشاره کرد و گفت که به نظر من کمال تبریزی در این مسیر موفق بوده است. فیلم‌هایی مانند یک تکه نان، لیلی با من است، گاهی به آسمان نگاه کن و... این فیلم‌ها و دیگر آثار مشابه آن جوهره معنا را در راستای تبلیغات دینی به درستی به کار گرفته است. آثار موفق سینمای دینی هنرمندانه دین را دراماتیزه کرده است و به صورتی به مخاطب منتقل کرده است که در جان او بنشیند.

وی همینطور برای شفافیت بیشتر در ارتباط میان بحث سفارشی بودن فیلم‌های دینی و مسأله تبلیغ مستقیم بیان کرد که فیلم‌ دینی موفق فیلمی است که اگر بنابر ضرورت و مشکلات اقتصادی سینمای ایران از سرمایه دولتی بهره‌مند شد، جوهره هنری و معرفتی کارگردان از قلب او برآمده باشد و نه از سفارش‌دهنده. برچسب سفارشی بر تمام آثار سینمای دینی کشور به این معنا که صاحب اثر چیزی از خود نداشته است حرف ناصحیحی است که بر دل کارگردان زخم می‌زند و او را آزده می‌کند.

در سینمای ایران همواره تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار در رأس هرم قرار دارد. سرمایه‌گذار خردمند و دانا کسی است که تسهیلات را برای کارگردان فراهم کند اما در جزئیات دخالت نکند تا اگر از آغاز قرار بوده است یک فیلم دینی و اخلاقی ساخته شود در وادی تبلیغات مسقتیم سقوط نکند.

انتهای پیام/