گزارش| سمت و سوی ناآرامی و تحولات قرقیزستان و موضع ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در روزهای اخیر، کشور قرقیزستان در آسیای میانه، شرایط سخت و ناامنی را از سر گذراند و در تظاهرات مردمی اعتراض به نتایج انتخابات، بیش از 700 نفر مجروح شده و علاوه بر تخریب بخش مهمی از ساختمانهای دولتی، شرایط به سمتی رفت که سورونبای جینبکوف رئیس جمهور قرقیزستان، ناچار شد از پست خود کناره گیری کند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

مردم قرقیزستان با سازماندهی احزاب مخالف دولت بیشکک، پس از اعلام نتایج انتخابات چهارم اکتبر، به خیابانها آمدند و ضمن اعتراض به عملکرد دولت جین بیکف، تمامی مقامات بلندپایه در حاکمیت بیشکک را کنار زده و افراد جدیدی را جایگزین کردند.

البته تمام این تغییرات ناگهانی در عرصه قدرت سیاسی، تنها به بهانه تقلب در نتایج انتخابات صورت گرفت. صادر جباروف که پس از خروج از زندان، کرسی نخست وزیری را در اختیار گرفته، متعاقب استعفای رئیس جمهور، اختیارات او را نیز در دست گرفته است.

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که اقدام رئیس جمهور قرقیزستان در یک بزنگاه حساس، مانع از تعمیق بحران و ناامنی شد. با این حال، تا زمانی که انتخابات مجدد برگزار نشود و احزاب به اجماع نظر نرسند، این کشور رنگ ثبات نخواهد دید.

نزاع بر سر نتایج انتخابات

پارلمان قرقیزستان 120 کرسی دارد و 16 حزب برای ورود به پارلمان در انتخابات روز یکشنبه رقابت کردند. کمیسیون مرکزی انتخابات قرقیزستان تا آخر وقت یکشنبه کار شمارش آرای ماخوذه را به پایان رساند و مشخص شد که میزان مشارکت مردمی در انتخابات نزدیک به 2 میلیون نفر معادل 55.65 درصد از واجدان شرایط بوده است.

بر اساس نتایج اعلام شده، احزاب بیریمدیک با کسب 25 درصد آراء معادل 46 کرسی، مکنیم قرقیزستان با کسب  24 درصد آراء معادل 45 کرسی، حزب قرقیزستان با کسب 9 درصد آراء معادل 16 کرسی و حزب بوتون قرقیزستان با کسب 8 درصد آراء معادل 13 کرسی موفق به ورود به پارلمان شدند.

سایر احزاب حاضر در انتخابات حد نصاب 7 درصد آراء برای ورود به پارلمان را کسب نکردند و از رود به پارلمان، بازماندند. در نتیجه احزابی که حد نصاب را به دست نیاوردند، سلامت انتخابات و مشروعیت نتایج را زیر سوال بردند.

قرقیزستان و وابستگی به روسیه

نام قرقیزستان، از واژه ترکی «قرق» به معنی چهل میآید و قرقیز، به این معنی است: «ما چهل هستیم». این در واقع اشاره به ساختار چهل قبیلهای تاریخ دور این سرزمین است که در پرچم آن نیز، بازتاب یافته است.

با آن که قرقیزستان، با جمعیتی نزدیک به 7 میلیون نفر، دارای منابع ارزشمندی همچون طلا است، اما حجم و شیوه استخراج این منابع به شکلی نبوده که این کشور را صاحب یک اقتصاد قدرتمند کند. در نتیجه در اغلب حوزههای اقتصادی، نظامی و دفاعی، قرقیزستان تا حد قابل توجهی به روسیه وابسته است.

هرج و مرج، اعتراض یا مداخله؟

برخی از تحلیلگران سیاسی تمایل دارند که دلیل ناآرامی و بحران سیاسی در قرقیزستان را به مداخله خارجی ربط دهند. اما گروهی نیز بر این باورند که ساختار قبیلهای قرقیزستان در شکل گرفتن بحران کنونی، نقش به سزایی داشته و موازنه از میان رفته است.

الکساندر کنیازف کارشناس مسائل سیاسی و امنیتی آسیای مرکزی در این مورد گفته است: «جامعه قبیلهای قرقیزستان و گروههای شمالی و جنوبی، نقش مهمی دارند. از پائیز سال 2017 میلادی به این سو، در قرقیزستان سورنبای جین بیک‌اف در رأس قدرت بود که صرفاً به عنوان نماینده جنوبیها شناخته میشد.

حذف و به حاشیه راندن احزاب شمالی، باعث شد که انگیزه سهم خواهی را نزد آنان بیشتر کند.» برخی از نهادهای امنیتی قرقیزستان طی چند ماه گذشته، احزاب غربگرای کشور را به دریافت پول از آمریکا و انگلیس متهم کرده بودند. اما در هر صورت، واقعیت این است که سرعت تحولات، خشم مردم و اعتراض به مکانیسم انتخاباتی که مبتنی بر حد نصاب 7 درصدی است، کاری کرد که در مدت زمانی کوتاه، امنیت و ثبات قرقیزستان، به طور کامل به خطر بیفتد.

نگاه ترکیه به تحولات اخیر قرقیزستان

پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی و استقلال قرقیزستان، ترکیه نخستین کشوری بود که استقلال این کشور آسیای میانه را به رسمیت شناخت و در سال 1992 میلادی، ترکیه و قرقیزستان به طور متقابل، در بیشکک و آنکارا، سفارت باز کردند.

در سال 1997 میلادی، روسای جمهور ترکیه و قرقیزستان، پیمان دوستی و مودت و همکاری ابدی امضا کردند و در سال 2011 میلادی نیز، روابط از دید دو کشور به سطح شراکت استراتژیک رسیده و کمیته عالی همکاریهای متقابل، آغاز به کار کرد.

سورونبای جینبکوف رئیس جمهور مستعفی قرقیزستان، در دوران مسئولیت خود، چندین بار به ترکیه سفر کرد و اردوغان نیز در پرونده شورای کشورهای ترک، جایگاه ویژهای برای او قائل بود.

با این همه، اظهارات مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در مورد ناآرامیهای اخیر، در نوع خود جالب توجه بود.

وزیر امور خارجه ترکیه دیروز به مناسبت آغار سال تحصیلی دانشگاه ترک – قزاق احمد یسوی، به قزاقستان سفر کرد و در سخنرانی خود گفت: هم اکنون کشور برادر شما قرقیزستان، دچار بحران سیاسی شده است. اسناد و اطلاعات ما نشان می­دهد که شاگردان فتح لله گولن در این ماجرا نقش دارند.

وی در ادامه افزود: جنبش گولن یا فتو، به شکل یک شبکه تروریستی و مسلح و کاملاً مخوف عمل می­کند و همه ما باید دست به دست هم دهیم تا در این منطقه از جهان و در کشورهای دیگر، این شبکه تروریستی را از هم بپاشیم.

سخنان چاووش اوغلو، نشان دهنده این است که از دید آنکارا، هنوز هم امکان فعالیت گروه گولن در قرقیزستان، برای تیم اردوغان از اهمیت بالایی برخوردار است و احتمالاً ترکیه، به خاطر فقیر بودن قرقیزستان و وابستگی کامل این کشور به روسیه، انتظارات چندانی ندارد و همین که در شورای ترک، نقش مثبتی ایفا کند، کفایت میکند.

به عبارتی دیگر، وزن قرقیزستان در سیاست خارجی ترکیه در آسیای میانه، به هیچ وجه با قزاقستان قابل مقایسه نیست. در نتیجه، طبیعی است که به عنوان مثال، وقتی که در کشور آفریقایی مالی، کودتا روی میدهد، ترکیه فوراً طرف خود را مشخص کرده و رئیس دستگاه دیپلماسی را به دیدار فرماندهان کودتاگر بفرستد، اما در مور قرقیزستان، چنین شتابی ندارد و میخواهد از دور نظاره گر باشد.

انتهای پیام/