مرور بخش‌هایی از سبک زندگی امام حسن عسکری (ع)/ چرا مهربانی با مخالف، از صدقه بهتر است
امام حسن عسکری (ع) می‌فرمودند: «کسی که حقوق برادران و اعضای خانواده‌اش را بداند و رعایت کند، نزد خدا ارج و قرب ویژه‌ای پیدا می‌کند.»
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نه تنها زندگی امام حسن عسکری (ع) در بین مردم، بلکه زندگی همه ائمه اطهار علیهم السلام به طریقی می‌تواند راهگشای زندگی ما باشد. اینکه امامان بزرگوارمان با همسر و فرزندانشان چگونه رفتار می‌کردند و با آن‌ها چگونه حرف می‌زدند، می‌تواند بهترین مشاور رفتاری برای هر مسلمانی باشد چراکه این بزرگواران کاری انجام نمی‌دهند که نتیجه آن پشیمانی باشد. از طرفی با الگو گرفتن از آن‌ها می‌توانیم زندگی آرام‌تری داشته باشیم.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نیلی، نویسنده و محقق اسلامی انجام داده، به بررسی بخش‌هایی از سیره و سبک زندگی امام حسن عسکری علیه السلام پرداخته است. آن طور که این کارشناس اسلامی توضیح می‌دهد، ازدواج امام حسن عسکری علیه السلام و رفتار با همسرشان از دو منظر اهمیت دارد: نخست اینکه همسر ایشان از اسرای رومی بود که بعد از جنگ بین مسلمانان و روم به عنوان اسیر وارد سامرا شد. نرجس خاتون که از او در برخی اسناد با نام‌های سوسن یا سلیل هم یاد شده، از نوادگان شمعون بود که امام هادی علیه السلام او را خریدند و به عقد پسرشان درآوردند. امام یازدهم شیعیان با اینکه با یک بانوی اسیر ازدواج کرده بودند اما هیچ‌گاه نسبت به او سخت نگرفتند. حتی از او به پاک‌دامنی و شایستگی تعریف می‌کردند. امام حسن عسکری علیه السلام به قدری در مورد رفتار با خانواده حساس بودند که می‌فرمودند: «با اهالی خانه و مردم با تواضع و فروتنی رفتار کنید. کسی که در مقابل خانواده‌اش متواضع باشد، در آخرت از صدیقین محسوب می‌شود و در زمره شیعیان راستین امیرالمؤمنین علیه السلام قرار می‌گیرد.» آن طور که از این حدیث برمی‌آید امام تواضع و فروتنی نسبت به خانواده و عموم مردم را سیره و روش معصومین علیهم السلام می‌دانستند.
سبک زندگی امام عسکری علیه السلام
زندگی ائمه معصومین علیهم السلام را که ورق بزنیم، هر یک از این بزرگواران به نوعی با سختی‌های بسیاری روبه‌رو بوده‌اند. تنگناها و غربت در زندگی امام حسن عسکری علیه السلام بروز بالایی دارد. با این شرایط، سبک زندگی خانوادگی آن حضرت چگونه بود؟
آن حضرت با اعضای خانواده خود به راحتی ارتباط برقرار می‌کردند و از میان شیعیان فقط با خواص در ارتباط بودند. چراکه محل اقامت دائمی ایشان چهار دیواری زندان بود ولی با تمام این صحبت‌ها هیچ‌گاه از خانواده غافل نمی‌شدند. حضرت با تمام دشواری‌های پیش رو در 22 سالگی ازدواج کردند و ثمره ازدواجشان از نظر علمای شیعه تنها یک فرزند بود. امام یازدهم شیعیان با تنها فرزند خود، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، رفتار سنجیده و دقیقی داشتند.
امام حسن عسکری علیه السلام همواره به فرزندشان احترام می‌گذاشتند و اطرافیانشان را هم به رعایت حال حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سفارش می‌کردند. ایشان در خصوص رفتار با فرزندان مطالب ارزنده‌ای دارند. از جمله روایتی از آن حضرت نقل شده که فرموده‌اند: «با فرزندانتان طوری رفتار نکنید که نسبت به شما جری شوند. حتی با یکدیگر طوری برخورد نکنید که فرزندانتان احساس کنند می‌توانند مقابلتان بایستند. چون در این صورت وقتی به بزرگ‌سالی رسیدند طوری رفتار خواهند کرد که مجبورید آن‌ها را نفرین کنید.»
در حقیقت ایشان در این حدیث تربیت کودک را طوری عنوان می‌کنند که در نهایت پدر و مادر هم مسئول رفتار خود می‌شوند. به عبارت دیگر بازتاب رفتار پدر و مادر نه تنها با فرزند بلکه با همدیگر در آینده فرزند مؤثر است.
مهربان نسبت به همسر
می‌دانیم که همسر امام حسن عسکری علیه السلام بانویی از سرزمین روم بودند. آیا در رابطه نوع رفتار حضرت با همسرشان مطلبی در منابع روایی و تاریخی وجود داد؟
ازدواج امام حسن عسکری علیه السلام و رفتار با همسرشان از دو منظر اهمیت دارد: نخست اینکه همسر ایشان از اسرای رومی بود که بعد از جنگ بین مسلمانان و روم به عنوان اسیر وارد سامرا شد. نرجس خاتون که از او در برخی اسناد با نام‌های سوسن یا سلیل هم یاد شده، از نوادگان شمعون بود که امام هادی علیه السلام او را خریدند و به عقد پسرشان درآوردند.
امام یازدهم شیعیان با اینکه با یک بانوی اسیر ازدواج کرده بودند اما هیچ‌گاه نسبت به او سخت نگرفتند. حتی از او به پاک‌دامنی و شایستگی تعریف می‌کردند.
امام حسن عسکری علیه السلام به قدری در مورد رفتار با خانواده حساس بودند که می‌فرمودند: «با اهالی خانه و مردم با تواضع و فروتنی رفتار کنید. کسی که در مقابل خانواده‌اش متواضع باشد، در آخرت از صدیقین محسوب می‌شود و در زمره شیعیان راستین امیرالمؤمنین علیه السلام قرار می‌گیرد.» آن طور که از این حدیث برمی‌آید امام تواضع و فروتنی نسبت به خانواده و عموم مردم را سیره و روش معصومین علیهم السلام می‌دانستند.
همدرد و همراه مردم
نوع مراودات امام حسن عسکری علیه السلام با مردم چگونه بود؟
زندگی کوتاه 28 یا 29 ساله امام یازدهم شیعیان با تمام دشواری‌ها جنبه‌های متفاوت و گوناگونی به خود دیده. ایشان در خانه‌ای به دنیا آمدند که 3 برادر به نام‌های حسین، جعفر و محمد در آن زندگی می‌کردند. حسین مردی باتقوا و عابد بود که امام به او عشق می‌ورزیدند. امام حسن عسکری علیه السلام نه تنها در مورد او بلکه درباره تمام برادران ایمانی‌شان می‌فرمودند: «کسی که حقوق برادران و اعضای خانواده‌اش را بداند و رعایت کند، نزد خدا ارج و قرب ویژه‌ای پیدا می‌کند.»
امام در تعریف دوست خوب، او را هم‌ردیف برادر دانسته‌اند و فرموده‌اند: «بهترین دوست و برادر کسی است که خطاهای تو را به عهده بگیرد و خود را در آن‌ها مقصر بداند.»
آن حضرت همان طور که با روی گشاده با مؤمنان رفتار می‌کردند، به شیعیان هم می‌فرمودند وظیفه آن‌هاست که با مؤمنان با اخلاق خوب و نیک برخورد کنند. به عبارتی ایشان به مؤمنان تکلیف می‌کنند که با برادران دینی خود با خلق و خوی پسندیده رفتار کنند. حتی به قدری درباره رفتار با مردم حساس بودند که می‌فرمایند: «در غم مردم محزون باشید و در شادی‌هایشان مسرور.» یعنی انسانی که شاد یا غمگین باشد، باید مراعات حال مردم را بکند چراکه در غیر این صورت افراد محزون با رفتار خنده او ناراحت می‌شوند و شادی افراد خوشحال را با غم و غصه‌اش از بین می‌برد.
امام حسن عسکری علیه السلام در سوگ برادرشان عزاداری کردند، در مراسم تشییع او حاضر شدند و معتقد بودند این رفتار از حقوق برادران است نسبت به یکدیگر.
مهربانی با مخالفان
می‌دانیم که امام حسن عسکری علیه السلام در دوران خود با مردمی با عقاید گوناگون مواجه بودند. نوع برخورد حضرت با مخالفان چطور بود؟
امام حسن عسکری علیه السلام در برابر همه مردم رفتار سنجیده‌ای داشتند. حالا فرقی نمی‌کرد آن افراد با ایشان رفتار خوبی داشتند یا بد. جعفر کذاب از برادران امام بود که رفتار درستی با ایشان نداشت اما حضرت همیشه با احترام با او برخورد می‌کردند.
در خصوص رفتار امام با دشمنان، از امام حسن عسکری علیه السلام نقل شده که فرمودند: «سازش و مدارا با مردم نااهل و مخالف بهتر از هر صدقه‌ای است چرا که در این صورت با ملاحظه رفتار مناسب شما ممکن است همان دشمن به دوست تبدیل شود و به اسلام روی آورد.»
امام یازدهم شیعیان که بسیار مراقب زبانشان بودند تا کسی نرنجد و می‌فرمودند: «قلب احمق در دهان اوست و زبان حکیم و عاقل در قلب او.» قلب در اینجا به معنی اندیشه هم به کار می‌رود؛ بدین گونه که احمق قبل از آنکه تفکر کند، حرف می‌زند و آدم عاقل بعد از اندیشه لب به صحبت می‌گشاید. حضرت در ادامه حدیث نکته جالبی را مطرح می‌فرمایند: «دقت در سخن گفتن، نشانه فرد مؤمن است.» البته ایشان با نا اهلان طوری رفتار نمی‌کردند که آن‌ها جری شوند و نسبت به دین و احکامش بی‌احترامی کنند.
رفت‌وآمد با همسایگان
امام یازدهم شیعیان در خصوص رفتار با همسایگان توصیه‌های فراوانی دارند و رعایت حال آنان را می‌کردند. آن حضرت فرمودند: «شما را به تقوای الهی، پرهیزکاری در دین، کوشش برای خدا، راست‌گویی در گفتار، طولانی کردن سجده، معاشرت نیکو با همسایگان و بازگرداندن امانت به کسی که شما را امین قرار داده؛ چه خوب باشد و چه بد سفارش می‌کنم. رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله نیز برای همین‌ها فرستاده شد.»
این امام بزرگوار به هر کسی که می‌رسیدند سلام می‌کردند و می‌فرمودند: «سلام کردن بر هر که با او برخورد می‌کنی از تواضع و فروتنی است.»
همچنین حضرت هر گاه به مجلس و میهمانی دعوت می‌شدند، در جایگاه و مکانی که غیر از شأن ایشان است، می‌نشستند و می‌فرمودند: «هر گاه وارد مجلسی شدید، هر جایی که خالی است بنشینید و دنبال مکان و جایگاه بالایی در مجلس نباشید.» حضرت درباره رفتار با همسایگان هم فرموده‌اند: «کسی که حقوق همنوعش را رعایت نمی‌کند، امکان ندارد حق خدا را که همان تقوای الهی است ادا کند.»
انتهای پیام/