پیشبینی تحرک گسل شمال زنجان دور از انتظار نیست/ راهکار مسئولان استانی چیست؟
گروه استانها -استان زنجان علاوه بر داشتن گسلهای فعال، از سوی گسل دیگر استانها نیز تهدید می‌شود و طبق گفته کارشناسان تحرک گسل شمال زنجان در آینده، دور از انتظار نیست. حالا سوال این است مسئولان استانی دقیقا چه زمانی دست به کار می‌شوند؟
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان ، کشور ایران سالانه شاهد وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ و کوچکی است که متأسفانه این زمین لرزه‌ها سبب خسارت‌های جانی و مالی زیادی می‌شود؛ زلزله‌های رودبار و منجیل، بم، اهر ورزقان و هریس و در نهایت کرمانشاه هرکدام حوادث بسیار تلخی را در ذهن و فکر مردم رقم زدند و علی‌رغم متحمل شدن خسارت مالی و جانی، دولت را نیز از این آسیب‌ها بی‌نصیب نگذاشتند. حال زلزله‌های رخ داده قطعا آخرین و مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌های تاریخ کشور نخواهند بود، زیرا بسیاری از استانها بر روی گسلهای خطرناکی قرار گرفته‌اند که اگر کوچک‌ترین حرکتی داشته باشند، پیامد‌های آن سال‌ها دامن‌گیر مردم و دولت خواهد بود.
در استان کوچکی همچون زنجان بنا‌بر اعلام بنیاد مسکن این استان هنوز بیش از نیمی از منازل مسکونی روستایی مقاوم سازی نشده و اگر اندکی گسل‌ها در دل زمین تکان بخورند باید مجددا شاهد تکرار حادثه غم‌بار زلزله 69 منجیل بود که طارم را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داد، که بار غم آن هنوز هم بر دوش عده بسیاری از طارمی‌ها سنگینی می‌کند. حال با تمام این‌ها روز گذشته زلزله‌ای به بزرگی 5.4 ریشتر حوالی آوج مرز استان‌های قزوین و همدان را لرزاند و دو شهرستان زنجان را نیز تحت تأثیر قرار داد و بار دیگر لرزه بر تن مردم انداخت و سبب فعال شدن حس نگرانی در مردم این استان شد.
شاید این نگرانی‌ها در ابتدا بی‌منطق به نظر برسد اما باید گفت این استان توسط گسلهای متعددی تهدید می‌شوند که سه گسل از اصلی‌ترین تهدیدات است، از سویی دیگر گسل آوج، تبریز، شاهین‌دژ، رودبار نیز از جمله دیگر گسل‌ها هستند که می‌توانند در صورت آزاد‌سازی انرژی، اثرات زیان‌باری علاوه بر مرکز وقوع زمین‌لرزه، مستقیما زنجان را نیز متحمل خسارت چشمگیری کنند که حتی تصور آن نیز برای بسیاری‌ها آزار دهنده است.
حال با یک نگاه دیگر حوادث طبیعی همواره در حال رخداد است و نه قابل پیشگیری و نه قابل پیشبینی است و آسیب‌های آن غیر از لحاظ اقتصادی از ابعاد روانی، اجتماعی و زیست محیطی نیز اصلا دور از انتظار نیست. در یک مثال روشن معیار‌های ضعیف ساختمانی، استفاده از مصالح نامرغوب، نبود تأسیسات زیر بنایی مناسب خصوصا در مناطق شهری، فقر نشین و همچنین عدم مقاوم سازی منازل روستایی بیش‌از هر زمان دیگری تهدید زمین لرزه را به مردم و از جمله مسئولان گوش‌زد می‌کند، اما آنچه که نمود کامل دارد این است که نه آنچنان که باید مسئولان به مقاوم سازی منازل بهایی می‌دهند و نه مردم به اهمیت موضوع توجه جدی دارند چراکه قریب به 153 روستای زنجان بر روی گسل قرار گرفته و باید مقاوم سازی به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مسئولان بنیاد مسکن مبدل می‌گشت که متأسفانه تا حال حاضر به این امر آن‌طور که باید پرداخته نشده است و عدم مقاوم سازی نیمی از واحد‌های مسکونی روستایی استان نیز خود گواه این ماجرا است.
حال سوالی که مطرح می‌شود این است، آیا زمین لرزه رخ داده در آوج می‌تواند گسلهای زنجان را نیز تحت تأثیر قرار دهد و وقوع حوادث بعدی در زنجان را هشدار دهد؟ آیا آرام بودن گسلهای زنجان می‌تواند نشان از آزاد سازی انرژی و زلزله‌ای مهیب‌تر در آینده باشد؟ آیا وجود چشمه آبگرم ونقق می‌تواند دلیلی بر فعالیت گسل شمال زنجان باشد؟
بیشتر بخوانید
عبدالرضا قدس، رئیس دانشکده علوم زمین دانشگاه علوم پایه زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: نوع رانش در کشور ایران با سایر کشور‌های دیگر دارای تفاوت‌هایی است، چراکه در کشوری همچون ژاپن زمین‌لرزه در اعماق 300 کیلومتری عمق دریا رخ می‌دهد، در این راستا دستگاه‌های هشدار زلزله نیز در مکان‌هایی به فاصله کوتاه از دریا نصب می‌شوند، همین عامل سبب می‌شود تا اگر زمین لرزه بیش‌از 1.7 ریشتر باشد به دلیل فاصله چند صد کیلومتری با سطح زمین هشدار زلزله و خرابی‌های آن یک تا دو دقیقه قبل از وقوع توسط دستگاه‌ها اعلام شود. این در حالی است که در کشور ایران زمین لرزه در همان 10 تا 15 ثانیه نخست به سطح زمین رسیده و عملا این دستگاه‌ها نمی‌توانند کارایی چندانی در هشدار وقوع زلزله در کشور داشته باشند.
وی با بیان این‌که اصولا علم زمین‌شناسی نمی‌تواند زمان دقیق وقوع یک زلزله بزرگ را پیشبینی نماید افزود: بزرگی و محل وقوع زلزله‌های بزرگ به کمک علم زلزله شناسی و زمین‌شناسی کاملا قابل پیشبینی است و اگر همکاری‌های لازم توسط مهندسان سازه و عمران انجام گیرد و از قوانین کد‌های ساختمان پیروی شود می‌توان خطرات زلزله را تا حدودی کاهش داد.
رئیس دانشکده علوم زمین دانشگاه علوم پایه زنجان با تأکید بر این که در حال حاضر گسل شمال غرب زنجان به عنوان بزرگ‌ترین تهدید برای این استان است گفت: این گسل از ابتدای بزرگ‌راه به سمت تبریز آغاز شده و تا ارمغانخانه ادامه دارد. با این وجود مطالعات نشان می‌دهد اگر کل توده انرژی گسل به یک‌باره تخلیه گردد در بدترین سناریو زلزله‌ای به بزرگی هفت ریشتر ایجاد می‌کند. از سویی دیگر گسل سلطانیه که در جنوب شهر قرار دارد نیز به عنوان تهدید دیگری برای شهر زنجان محسوب می‌شود اما به دلیل این‌که شیب آن به سمت جنوب شهر است جمعیت کم‌تری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این مسئول در ارتباط با این سوال که آیا چشمه آبگرم ونقق واقع در بخش قره‌پشتلو می‌تواند دلیلی بر فعالیت گسل شمال باشد زنجان عنوان کرد: وجود آب گرم خود دلیل بر فعال بودن گسل است که سبب می‌شود آب مداوم با برگشت به اعماق زمین گرم شده و در نهایت با شکاف موجود در سطح زمین به بیرون سرریز شود. اما باید ذکر کرد هیچ گونه پایش‌های مستمری از درجه حرارت آب این چشمه انجام نگرفته است در حالی که اگر مکرر درجه حرارت مورد بررسی قرار می‌گرفت و به طور ناگهانی تغییر دمای محسوس احساس می‌شد می‌توانست دلیل محکمی برای اتفاقی در دل زمین باشد، اما این امر انجام نمی‌گیرد. چراکه امکان بررسی این موضوع به دلیل نبود امکانات لازم در دسترس نیست.
عبدرالرضا قدس با بیان این‌که اگر گسل‌ها آرام باشند اما لغزشی نداشته باشند این نشان از تجمع انرژی برای آزاد سازی و وقوع حوادثی مهیب‌تر را دارد خاطر نشان کرد: آنچیز که ما نمیدانیم این است که آیا گسل می‌لغزد یا خیر! برای دستیابی به این سوال، دانشکده علوم زمین دانشگاه علوم پایه زنجان شبکه‌ای در اطراف گسلی که چشمه آبگرم وننق قرار دارد کار گذاشته است اما مدت اندازه‌گیری 10 سال است که به دلیل سپری نشدن این زمان، اطلاعات کافی در دست نیست چراکه میزان این لغزش به شدت آرام و یک میلیمتر در سال است و تا رسیدن به اطلاعات و نتیج کافی فعلا زمان نیاز است.
این مسئول تصریح کرد: با این وجود باید ذکر کرد در طول تاریخ این گسل فعالیتی نداشته است، اما سابقه زمین‌شناسی نشان از این دارد که گسل شمال زنجان بدون شک دارای فعالیت و لغزش بوده که این امر گواه این است که احتمال لغزش در آینده نیز دور از انتظار نخواهد بود.
رئیس دانشکده علوم زمین دانشگاه علوم پایه زنجان با بیان این‌که گسلهای متعددی استان زنجان را تهدید می‌کنند گفت: گسل غرب زنجان، گسل سلطانیه و گسل ایجاد کننده زلزله رودبار و طارم از جمله مهم‌ترین تهدیدات برای استان محسوب می‌شوند، بنابراین احتمال وقوع زلزله شدید در زنجان وجود دارد و بهترین راهکار احداث ساختمان‌های مقاوم با مصالح استاندارد است زیرا ساختمان‌های مقاوم با زلزله‌های که بزرگی آن کم‌تر از هفت است، دچار تخریب و مرگ افراد نخواهند شد.
این مسئول در پاسخ به سوالی که چه نقاطی از شهر زنجان بیشتر در خطر تهدید زلزله قرار دارند بیان کرد: قسمتهای غربی شهر زنجان مانند علی‌آباد، شهرک ثمین دقیقا نزدیک گسل شمال زنجان احداث شده‌اند، از سویی دیگر در برخی از قسمتهای شهر ساختمان‌ها در خاک‌های نرم احداث شده‌اند به خصوص از خیابان سعدی به پایین و شهرک‌هایی که اطراف رودخانه زنجانرود ساخته شده‌اند نیز در معرض آسیب قرار دارند چراکه در این مکان‌ها کیفیت ساخت منازل بسیار پایین است. با تمام این‌ها نتیجه مطالعات در قالب نقشه به استانداری و بنیاد مسکن ارائه شده و خطر آن گسل به این سازمان‌ها اطلاع‌رسانی شده است.
هنوز مقاوم‌سازی به طور مطلوب پیش نرفته
از سویی دیگر، صفی‌الله کرامتی مدیر کل مدیریت بحران استان زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم با بیان این‌که این استان علاوه بر تهدید توسط سه گسل بزرگ توسط گسلهای دیگر نیز در خطر قرار دارد گفت: 40 گسل دیگر از سمت‌های مختلف از جمله گسل تبریز، آوج، شاهین دژ، رودبار استان را تحت تأثیر قرار می‌دهند که حرکت هر یک از آن‌ها بی‌تاثیر بر زنجان هم نخواهد بود.
وی با تاکید بر این که مقاوم سازی منازل مسکونی روستایی در سطح استان به شکل ضعیف بوده است گفت: با وجود قرار گیری 153 روستا بر روی گسل با دارا بودن بیش از 18 هزار واحد مسکونی روستایی هنوز مقاوم‌سازی به طور مطلوب پیش نرفته است.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان این‌که زلزله روبار در سال 1369 غم‌بار‌ترین حادثه را در زنجان نیز رقم زده است عنوان کرد: حتی این استان تحت تأثیر زلزله بویین زهرا در سال 1342 نیز قرار گرفته و عده‌ای از هم استانی‌ها به دلیل شرایط فرسوده منازل خود به کام مرگ فرو رفته‌اند.
این مسئول تصریح کرد: بعد از زلزله رودبار بنا به تصویب دولت "نظام مهندسی ساختمان" تشکیل شده تا بر اساس ضوابط موجود در آن ساخت منازل مسکونی انجام گیرد اما با این وجود گاها مردم برای کاهش هزینه احداث منازل، سعی بر دور زدن قانون دارند.
به گفته مدیر کل مدیریت بحران استان زنجان ساختمان‌های احداث شده در سال 1370 تا 1380 در صورت رخداد زلزله در استان می‌توانند مانع از کشته شدن ساکنان شوند اما منازل احداث شده در طول دهه 90 یقینا در مقابل تخریب مقاومت بیش‌تری خواهند داشت.
این مسئول با بیان این که زلزله رخ داده در آوج قزوین در دو شهرستان استان زنجان نیز احساس شده و این نشان از تحت تأثیر قرار گیری استانمان با گسلهای دیگر استانها گفت: بنا بر بررسی‌های به عمل آمده و رصد‌های انجام گرفته خسارتی در استان اعلام نشده است، اما یقینا مرکز رخداد زلزله نمی‌تواند بدون آسیب باشد.
بیشترین منازل فرسوده در منطقه 3
این در حالی است که، مهدی طالب، معاون فنی و توسعه شهری منطقه 3 شهرداری زنجان نیز پیش از این در گفت‌و‌گو با تسنیم با بیان این که 90 درصد بافت منطقه 3 شهرستان زنجان فرسوده است گفته بود: به جز ضلع شمالی خیابان سعدی شمالی تقریبا باقی منازل موجود در این منطقه فرسوده است و نیازمند بازسازی است و علاوه بر آن بیشترین منازل فرسوده این شهرستان در منطقه 3 شهرداری قرار گرفته است. با این‌که شهرداری تلاش خود را در نوسازی این مناطق انجام می‌دهد اما علاوه بر عدم توانایی مالی ساکنان در ساخت موانع دیگری نیز وجود دارد که مانع روند بازسازی و نوسازی منازل در این مناطق می‌شود، از سویی دیگر نظام مهندسی ساختمان به شکل رایگان اقدامی انجام نمی‌دهد و متأسفانه اگر تخفیفی نیز در نظر گرفته می‌شد بسیار جزئی بوده است.
به گفته معاون فنی و توسعه شهری منطقه سه شهرداری زنجان، بنا به قانون شهرداری موظف است ارگان‌هایی همچون بیمه، آموزش و پرورش و تأیید ساخت و ساز را در این مناطق انجام دهند اما این ارگان‌ها نیز هیچ گونه تخفیفی برای این افراد در نظر نمی‌گیرند، بنابراین با گرانی افسار گسیخته قیمت تمام مصالح دیگر عملا امکان تخریب و نوسازی از این قشر سلب شده است.
با این حال هر بار که زمین لرزه‌ای رخ می‌دهد روز‌ها سرگرم این موضوع می‌شویم که آیا محل زندگی ما نیز امکان تهدید با زلزله را دارد یا خیر؛ بنابراین این موضوع تا مدت‌ها در عمق جان رخنه می‌کند و انگار کانون زلزله همان فکر و ذهن ما است که در اثر این امر مهیب تبدیل به ویرانه شده است، در این بین برخی از ارگان‌ها برای لحظاتی که شده طرح‌هایی ارائه می‌دهند که حتی با گذشت سال‌ها هم به ثمر نمی‌رسد، با این وجود کم کم کانون زلزله که اعماق ذهن فراموش کار ما است این بحران را بدون دریافت پاسخ درست پشت سر می‌گذارد و سرگرم موضوعی دیگر و قصه‌ای دیگر می‌شود، بدون این‌که بداند چه عواقبی می‌تواند در آینده با وقوع یک رخداد زندگی را زیر رو کند.
پیشگیری بهتر از درمان است
با تمام این اوصاف، بنا بر گفته مسئولان ذیربط در استان زنجان نیز، کاملا مشخص است که خطر زلزله جدی است و انگار وقوع زمین لرزه در سایر استانها که این استان را نیز بی‌نصیب از اثرات خود نمی‌گذارد نشان از وقوع این حادثه طبیعی در استان دارد، چراکه زنجان در حال تهدید توسط گسلهای بزرگ و کوچکی است که آزاد سازی انرژی گسلهای بزرگی همچون گسل شمال زنجان می‌تواند حوادث غم‌باری را رقم بزند که حتی میزان سهمگین بودن آن نیز قابل تصور نباشد.
اما باید از مسئولان امر استان زنجان پرسید؛ چرا با وجود این‌که این استان همواره مورد تهدید زلزله قرار دارد و تهدید آن هشدار داده می‌شود، اقدامات کارسازی در ارتباط با مقاوم سازی منازل مسکونی انجام نمی‌گیرد؟ مسئولانی که در اطلاع کامل از عواقب زلزله در برخی نقاط استان هستند، آیا تمهیدی برای کاهش خسارت احتمالی زمین لرزه خواهند اندیشید؟ با وجود این‌که اذعان می‌شود نتیجه مطالعات به استانداری و بنیاد مسکن ارائه شده تا حال حاضر چه راهکاری برای کاهش خطرات احتمالی استفاده شده است؟ آیا بعد از وقوع حادثه باید به دنبال راهکار حل بحران بود؟ و بسیاری از سوالات دیگر که بهتر است مسئولان امر که در ارتباط با این موضوع قرار دارند پاسخ قانع‌کننده را به رسانه‌ها اعلام کنند تا به آگاهی عموم مردم برسد.
انتهای پیام/