مرور گوشه‌هایی از فداکاری‌های بانوی بزرگ اسلام/ چرا حضرت خدیجه(س) ثروت خود را به پیامبر(ص) بخشید؟
حضرت خدیجه(س) ثروت عظیمی داشت که هشتادهزار شتر مال‌التجاره او را حمل می‌کردند و چهارصد غلام و کنیز درخدمت داشت، اما همه را در راه اسلام به پیامبر (ص) بخشید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، احادیث و روایاتی که از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله درباره حضرت خدیجه(س) عنوان شده است، نشان‌دهنده اوج فداکاری، گذشت و ایثار این بانوی مکرم است. به طوری که ایشان ثروت عظیم و گسترده خود را در اختیار رسول خدا صلی‌الله علیه و آله قرار داد تا در راه اسلام خرج کنند. در عین حال دفاع همیشگی و یاری مداوم ایشان در حق نبی مکرم اسلام به اندازه‌ای بود که آن حضرت تا آخر شریفشان قدردان زحمات و فداکاری‌های این بانوی بزرگ بودند.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام محمدصادق فاضل، محقق و کارشناس تاریخ صدر اسلام انجام داده به مرور بخش‌هایی از فداکاری‌ها و ایثار حضرت خدیجه کبری سلام‌الله علیها در راه اسلام پرداخته است. آن طور که این پژوهشگر اسلامی توضیح می دهد، حضرت خدیجه سلام‌الله علیها دارای ثروت و اموال فراوانی بودند. به طوری که کاروان‌های تجاری با دارایی‌های ایشان کار می‌کردند. گفته شده که هشتاد هزار شتر به خدمت گرفته شده بودند تا دارایی‌های تجاری ایشان را جا به جا کنند. در خانه ایشان هم بارگاهی از حریر سبز با ابریشم بر بالای خانه انداخته بودند که مردم در آنجا رفت و آمد می‌کردند. به دستور ایشان به فقرا کمک می‌شد. در عین حال چهارصد غلام و کنیز کارهای اقتصادی و شخصی ایشان را انجام می‌دادند؛ اما این موضوع باعث نمی‌شد که ذره‌ای در کرامت نفس ایشان خلل وارد شود. ایشان شیفته کمالات اخلاقی و سجایای خوش نبی مکرم اسلام شده بود، آن هم در شرایطی که آن حضرت هنوز به رسالت مبعوث نشده بودند. به همین علت در همه حال با ادب و احترام با آن حضرت برخورد می‌کردند و این موضوع را می‌توان در سخنان آن حضرت درباره همسر گرامی خود مشاهده کرد.
ایثار و فداکاری حضرت خدیجه سلام‌الله علیها
بسیار گفته شده که حضرت خدیجه سلام‌الله علیها با دارایی و ثروت خود، اسلام را یاری کردند. اما آیا ایشان غیر از بذل اموال خود در راه اسلام، تلاش دیگری هم داشتند؟
ایثار و فداکاری حضرت خدیجه کبری سلام‌الله علیها تنها به بذل و بخشش دارایی‌ها و ثروت ایشان محدود نمی‌شود. هرچند که از همین مورد هم نباید به آسانی عبور کرد. چون به هر حال ثروت چیزی است که برای افراد خوشایند است و تنها انسان‌های وارسته و پرهیزکار می‌توانند در راه خود از دارایی خود بگذرند و آن را خرج ترویج دین خدا کنند.
فداکاری در راه اسلام در وجود مبارک حضرت خدیجه سلام‌الله علیها ریشه دوانده بود. به طوری که ایشان در برهه‌ها و مقاطع گوناگون از فرصت‌ها برای تبلیغ اسلام استفاده می‌کردند. همه این‌ها به این آن علت بود که این بانوی بزرگوار، ارزش و جایگاه والای پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله را درک کرده بودند و به نور معنویت و اسلام آشنا شده بودند. وقتی ایشان حقیقت انسانی و کمال را در وجود مبارک نبی مکرم اسلام پیدا کردند، با اشتیاق و نه با اکراه و اجبار، راضی شدند که تمام داشته‌های خود را در راه او فدا کنند. به این ترتیب حضرت خدیجه سلام‌الله علیها نه فقط از دارایی‌های خود گذشتند، بلکه حتی موقعیت اجتماعی خود را در این راه فدا کردند.
حتی در تاریخ می‌خوانیم زمانی که ایشان در حال گفت و گو درباره ازدواج با نبی مکرم اسلام بودند، این مطلب را صادقانه مطرح کردند که: «شیفتگی و اشتیاق من نسبت به تو، به خاطر خویشاوندی، بزرگواری و شرافت، امانت‌داری، خوش خلقی و راست‌گویی تو در میان مردم است.»
ثروت بانوی بزرگ اسلام
مگر حضرت خدیجه سلام‌الله علیها چه موقعیت اجتماعی‌ای داشتند که از آن در راه پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله گذشتند؟
ایشان دارای ثروت و اموال فراوانی بودند. به طوری که کاروان‌های تجاری با دارایی‌های ایشان کار می‌کردند. گفته شده که هشتاد هزار شتر به خدمت گرفته شده بودند تا دارایی‌های تجاری ایشان را جا به جا کنند. در خانه ایشان هم بارگاهی از حریر سبز با ابریشم بر بالای خانه انداخته بودند که مردم در آنجا رفت و آمد می‌کردند. به دستور ایشان به فقرا کمک می‌شد. در عین حال چهارصد غلام و کنیز کارهای اقتصادی و شخصی ایشان را انجام می‌دادند.
در آن دوران نگاه عموم مردم به سوی ثروت و دارایی بود و از این نظر، حضرت خدیجه سلام‌الله علیها را دارای شوکت و مقام بالایی می‌دانستند. به همین علت زمانی که خبر ازدواج ایشان با امین مکه در بین مردم منتشر شد، برخی از زنان و مردان بنای عیب‌جویی گذاشتند. آن‌ها تعجب کرده بودند از اینکه آن بانوی ثروتمند با جوانی که یتیم بوده و ثروتی ندارد، ازدواج کرده است.
در این شرایط، واکنش حضرت خدیجه سلام‌الله علیها چه بود؟
ایشان از یک سو خود را از عیب‌جویی‌های مردم دور نگه می‌داشتند. اما برای اینکه با آن‌ها اتمام حجت کرده و کرامت و منزلت همسر خود یعنی رسول خدا صلی‌الله علیه و آله را به همه نشان دهند، مجلس مهمانی برگزار کردند و زنان زیادی را در آن دعوت کردند.
در این مهمانی به آن‌ها گفتند: «ای زنان، شنیده‌ام شوهران شما وخودتان در مورد ازدواج من با محمد صلی‌الله علیه و آله خرده گرفته اید و عیب‌جویی می‌کنید. من از خود شما می‌پرسم آیا در میان شما شخصیتی مثل محمد وجود دارد؟ آیا در گستره مکه و اطراف آن، شخصیتی در فضایل و اخلاق نیک، مانند او سراغ دارید؟ من به خاطر این ویژگی‌ها با او ازدواج کردم و چیزهایی از او دیده‌ام که بسیار عالی است. پس شایسته نیست شما این گونه سخن بگویید و نسبت‌های ناروا به دیگران دهید.» زنان قریش که عیب‌جویی ایشان را کرده بودند، در برابر این مطالب ساکت شدند و به مرور از آن مهمانی رفتند.
یعنی از ایشان دلگیر شدند یا قهر کردند؟
آن‌ها به نوعی با حضرت خدیجه سلام‌الله علیها قهر کردند.
چرا؟
چون نمی‌توانستند معرفت ایشان را درک کنند. برای آن‌ها پول و ثروت ملاک بود و می‌توانستند ارزش واقعی و والای محمد امین را بفهمند. شدت تعصب آن‌ها به اندازه‌ای بود که در تاریخ نوشته شده زنانی که تا قبل از این ازدواج مبارک، با حضرت خدیجه سلام‌الله علیها رفت و آمد داشتند، بعد از آن حتی به ایشان سلام نمی‌کردند. این رفتار تا وقتی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها به دنیا آمدند، ادامه داشت.
حضور زنان بهشتی در زمان میلاد حضرت زهرا سلام‌الله علیها
به این ترتیب حضرت خدیجه سلام‌الله علیها در زمان وضع حمل حضرت زهرا سلام‌الله علیها تنها بودند؟
بله. به علت همین کینه‌توزی‌ها و تعصب‌ها بود که هیچ زنی در زمان وضع حمل حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها به کنار حضرت خدیجه سلام‌الله علیها نیامد و ایشان را تنها گذاشتند. البته اراده الهی بر این قرار گرفت که در زمان این تولد مبارک، فرشتگان و زنان بهشتی در کنار آن بانوی مکرم باشند.
در این شرایط و در زمان میلاد پر خیر و برکت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، چهار زن بهشتی یعنی حضرت مریم، ساره، آسیه و صفورا دختر حضرت شعیب علیه السلام در کنار حضرت خدیجه سلام‌الله علیها بودند.
اشاره کردید که تعصب میان مردم به اندازه‌ای بود که حضرت خدیجه سلام‌الله علیها سرزنش می‌کردند که چرا همسر حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله شده‌اند. در این اوضاع جاهلی، برخورد این بانوی مکرم با رسول خدا صلی‌الله علیه و آله چگونه بود؟
درست است که حضرت خدیجه صاحب اموال بسیاری بود و افراد زیادی در خدمت او بودند، اما این موضوع باعث نمی‌شد که ذره‌ای در کرامت نفس ایشان خلل وارد شود. ایشان شیفته کمالات اخلاقی و سجایای خوش نبی مکرم اسلام شده بود، آن هم در شرایطی که آن حضرت هنوز به رسالت مبعوث نشده بودند. به همین علت در همه حال با ادب و احترام با آن حضرت برخورد می‌کردند و این موضوع را می‌توان در سخنان آن حضرت درباره همسر گرامی خود مشاهده کرد.
آن طور که در منابع معتبر نوشته شده حضرت خدیجه سلام‌الله علیها هیچ نوع رفتار و برخوردی با نبی مکرم اسلام نداشتند که نشان از برتری‌جویی ایشان باشد. حتی نوشته شده وقتی مراسم عقد و ازدواج این دو بزرگوار انجام شد، نبی مکرم اسلام می‌خواستند به خانه عموی خود یعنی جناب ابوطالب علیه السلام بروند. اما حضرت خدیجه سلام‌الله علیها آن حضرت را مورد خطاب قرار دادند که: «به خانه خودتان وارد شوید. خانه من، خانۀ شماست و من کنیز شما هستم.» این مطلب بزرگی از سوی آن بانوی مکرم است که کمال ادب و تواضع ایشان را می‌رساند و نشان می دهد که شخصیت والای نبی مکرم اسلام را شناخته بودند.
بخشش بزرگ در راه اسلام
حضرت خدیجه سلام‌الله علیها عمویی داشت که او را به درستکاری می‌شناخت. ورقه بن نوفل کسی بود که مورد وثوق و مشاور آن بانوی مکرم محسوب می‌شد. به همین علت حضرت خدیجه سلام‌الله علیها به او اموال زیادی را داد و سفارش کرد که آن‌ها را برای حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله ببرد و به او هدیه کند. در عین حال پیغام داد که هر اندازه غلام و کنیز و ثروت و دارایی دارم، همه را به احترامش به او می‌بخشم.
ورقه بن نوفل هم طبق خواسته حضرت خدیجه سلام‌الله علیها به کنار کعبه رفت و بین مقام ابراهیم و زمزم ایستاد. در همان محل با صدای بلند گفت: ای مردم خدیجه شما را شاهد می‌گیرد که خودش و تمام ثروتش را از مهریه، غلام‌ها، کنیزها، دارایی‌ها و املاکش را به محمد صلی‌الله علیه و آله بخشیده است. این‌ها همه هدیه است و محمد صلی‌الله علیه و آله هم آن را قبول کرده است و این کار خدیجه سلام‌الله علیها بر اساس مهر و محبتی است که به همسر خود دارد. شما در این مورد شاهد باشید.
البته این نوع بخشش‌های حضرت خدیجه سلام‌الله علیها فقط به دوران ابتدایی ازدواج ایشان با رسول خدا صلی‌الله علیه و آله مربوط نبود. بلکه در زمان محاصره اقتصادی مسلمانان در شعب ابی‌طالب هم ثروت خود را در اختیار نبی مکرم اسلام قرار داد و در راه اسلام خرج کرد. به طوری که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در خصوص ماجرای شعب ابی‌طالب و سختی‌ها آن فرمودند: «در آن زمان هیچ ثروتی مثل ثروت خدیجه به من سود نرساند.»
آرامش رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در کنار حضرت خدیجه سلام‌الله علیها
به هر حال می‌دانیم که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله عمر خود را صرف عبادت خدا و هدایت مردم می‌کردند. نوع برخورد حضرت خدیجه سلام‌الله علیها با این خصوصیات و عملکرد آن حضرت چطور بود؟
حضرت خدیجه سلام‌الله علیها با روحیات و منش نبی مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله آشنا بود و همیشه مراقب بود تا زحمت و سختی برای ایشان ایجاد نکند. بلکه آسایش و آرامش را برای ایشان فراهم می‌کرد تا به راز و نیاز با خدا بپردازد. حتی در دوران قبل از بعثت هم ایشان این گونه رفتار می‌کرد.
عنوان شده که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در دوران قبل از بعثت بارها به غار حرا در کوه نور می رفتند و از آنجا با خدای یکتا مناجات می‌کردند. در این مدت بارها حضرت خدیجه سلام‌الله علیها از طریق امام علی علیه السلام، غذای آن حضرت را می‌فرستادند و حتی گاهی خودشان هم برای بردن غذا اقدام می‌کردند.
به طوری که در برخی از منابع نوشته شده زمانی که در ماه رمضان قرآن کریم برای نخستین بار بر قلب مبارک پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله وارد شد، حضرت خدیجه و امام علی علیهماالسلام در کنار ایشان بودند. این موضوع مشخص می‌کند که حضرت خدیجه سلام‌الله علیها هیچ گاه همسر خود را تنها نگذاشتند و همواره ایشان را یاری می‌کردند.
با این توضیحات پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله از همسر خود، حضرت خدیجه سلام‌الله علیها، راضی بودند.
همین طور است. شاهد این مطلب در احادیث آن حضرت وجود دارد. نمونه‌اش مطلبی است با این مضمون که وقتی حضرت خدیجه سلام‌الله علیها در بستر بیماری بوده و روزهای آخر عمر خود را می‌گذراند، از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله طلب حلالیت کرد. اما آن حضرت فرمودند: «هیچ زمانی از تو تقصیری ندیدم و تو نهایت تلاش خود را به کار بردی و در خانه من بسیار خسته شدی.» درواقع آن حضرت از بانوی مکرم خود رضایت کامل داشته است.
بر همین اساس همیشه از ایشان به نیکی یاد کرده‌اند. از جمله بارها از آن حضرت شنیده می‌شد که می‌فرمودند: «خدیجه و أینَ مِثلُ خَدیجه؟» درواقع هیچ کسی را مانند او همسر، یار و همراه خود نمی‌دانستند. چراکه ایشان در دورانی نبی مکرم اسلام را یاری کرد که بسیاری از خویشان آن حضرت به آن حضرت پشت کرده و حتی اقدام به دشمنی و قتل ایشان کرده بودند. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله هم همیشه قدردان یاری‌های همسر خود بودند.
انتهای پیام/