سبقت باور ایرانی از S۳۰۰ روسی| مهمترین سامانه پدافندی ایران چه تغییراتی کرده است؟

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم ــ طی روزهای گذشته، رزمایش مشترک پدافند هوایی در گستره‌ای به‌اندازه بیش از نیمی از کشور و با به‌کارگیری یگان‌های نیروی پدافند ارتش جمهوری اسلامی ایران و هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد و طی آن، برخی از مهمترین سامانه‌های دفاع هوایی ساخت ایران مورد تست و ارزیابی قرار گرفت.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

ازجمله تجهیزات حاضر در این رزمایش، سامانه موشکی باور373 بود که توانست یک هدف با سطح مقطع راداری کوچک را در فاصله دور مورد اصابت قرار دهد.

با انجام این رزمایش و انتشار تصاویر جدید از باور373، برخی گمانه‌زنی‌ها درخصوص تغییرات در مهمترین سامانه پدافند موشکی ساخت ایران صورت گرفت و اولین حضور رسمی و عملیاتی این سامانه در یک رزمایش کنار سایر اجزای شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور با تحلیل‌های زیادی روبه‌رو شد.

باور 373 مهمترین و دوربردترین سامانه پدافندی ساخت ایران است که پس از بدقولی روس‌ها در تحویل سامانه موشکی S300 به ایران، در سال 1390 -بدون وجود نمونه مشابه- توسط متخصصان صنایع دفاعی کشور طراحی و پس از 8 سال ساخته و تحویل شد. (روس‌ها بعدها S300 را به ایران تحویل دادند.)

تصاویر اخیر از باور373 و مقایسه آن با تصاویری که در گذشته منتشر شده، نشان می‌داد که لااقل پرتابگر آن با نمونه‌های قبلی -مثلا در رونمایی رسمی سال 1398 و نیز رژه نیروهای مسلح در 31 شهریور سال گذشته- تفاوت‌هایی دارد.

تا پیش از این، پرتابگر مشاهده شده برای سامانه باور از یک کامیون 5 محوره (10 چرخ) «ذوالجناح» حامل 2 یا 4 موشک تشکیل شده بود اما در رزمایش سال 1399 یک پرتابگر 4 محوره متفاوت با 2 موشک دیده شد.

پرتابگر پنج‌محوره (10چرخ) ذوالجناح و حامل 4 موشک صیاد‌ــ4 متعلق به سامانه باور‌373

با دقت در فیلم‌های منتشر شده در مستندهای سامانه باور373 از رسانه ملی، به نظر می‌رسد یکی از عمده تغییرات صورت گرفته در پرتابگر آن، اضافه شدن یک دکل حدوداً 10 متری است که پس از عمود شدن موشک‌ها، قابلیت باز شدن دارد و احتمالا تجهیزات راداری، اپتیکی، ارتباطی یا ترکیبی از این موارد روی آن نصب می‌شود.

تصویر مربوط به یکی از ویدئوهای منتشرشده از سامانه باور373 که در آن یک بخش اضافه قابل مشاهده است

ساختار یک آتشبار سامانه باور373 شامل مرکز فرماندهی، یک رادار کشف، یک رادار ردگیری و 6 پرتابگر 4تایی

در میان نمونه‌های مشابه خارجی، سامانه‌های S300V و S300VM ساخت روسیه، معروف‌ترین نمونه‌های سامانه‌های پدافندهوایی مجهز به دکل باز شونده هستند.

شلیک موشک از سامانه S300V؛ رادار روشن‌کننده هدف روی دکل سمت هدف را نشان می‌دهد

رادار 96L6-AP نصب‌شده روی دکل بازشونده در سامانه S350 ویتیاز

استقرار سامانه‌های ردگیری هدف روی خودروی پرتابگر که سبب ایجاد تلار (TELAR) می‌شود، در بین سامانه‌های پدافند هوایی به مفهومی تثبیت شده تبدیل شده که این امر سبب استقلال عملکرد بسیار بیشتر پرتابگر نسبت به حالت پرتابگر ساده می‌شود.

علاوه بر این، افزایش قابلیت درگیری همزمان با اهداف مختلف با تمرکز روشن سازی هدف توسط رادار نصب شده روی تلار در مقایسه با رادار اصلی که درحال چرخش و اسکن کلی محیط اطراف است و نیز عملکرد پایدارتر سامانه در محیط آلوده به جنگ الکترونیک با امکان فاصله گرفتن پرتابگر مجهز به سامانه ردگیری از رادار مرکزی آتشبار نیز با استفاده از تلار فراهم می‌شود.

عملکرد رادار روشن‌ساز هدف؛ پرتو زردرنگ متعلق به رادار جست‌وجو و پرتو نارنجی مربوط به رادار متمرکزشده روی هدف یا روشن‌کننده هدف است

دکل حامل رادار روی پرتابگر موشک در سامانه S300V

از طرف دیگر، افزایش دید تجهیزات روی دکل نسبت به اطراف، ایجاد امکان استفاده از عوارض اطراف برای مخفی کردن بخشی از خودرو و پرتابگر، امکان جمع کردن تجهیزات روی دکل و جمع و جورتر کردن پرتابگر برای حرکت از جمله مزیت‌هایی است که با استقرار تجهیزات روی دکل به دست می‌آید.

رادار 5N63 فلپ‌لید نصب‌شده روی دکل در یکی از گونه‌های سامانه S300

بررسی تصاویر مستندهای پخش شده در سال گذشته از سامانه باور 373 نشان می‌دهد، این تغییرات از ماه‌ها قبل مد نظر طراحان و سازندگان این سامانه در صنایع دفاع بوده که احتمالاً این پرتابگر در کنار پرتابگرهای قبلی حامل 4 موشک در هر آتشبار سامانه باور عمل خواهد کرد.

البته امکان تجهیز پرتابگر جدید به 4 موشک یا طراحی دکل باز شونده برای پرتابگر قبلی 5 محوره ذوالجناح نیز منتفی نیست.

تصاویری از مراحل ساخت پرتابگر دوفروندی جدید در مستندهای پخش‌شده از سامانه باور در رسانه ملی که دکل و شیء مشابه آنتن در آن مشهود است

امیر علیرضا صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش در جریان رزمایش اخیر، طی سخنانی اظهار داشت که سامانه ایرانی باور373 در برخی زمینه‌ها از برتری نسبت به سامانه روسی S300 برخوردار است.

در عین حال، امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده سابق قرارگاه پدافند هوایی ارتش و از مشاورین عالی فرمانده کل ارتش نیز پیش از این گفته بود که سامانه باور373 در معرض بهسازی‌های مهمی قرار دارد که آن را از برتری بر S300 به سامانه ای قابل مقایسه با S400 روسی تبدیل می‌کند.

این گفته نشان می‌دهد که روند ارتقاء در شاخصه‌های اصلی این سامانه به سرعت درحال پیگیری است؛ قابلیتی که در مورد هر سامانه بومی و ساخت داخل در گذشته نیز وجود داشته و در آینده نیز وجود خواهد داشت. همانطور که پیشتر، رادار ردگیری هدف سامانه باور در نمونه تحویلی در سال 1398 با نمونه توسعه‌ای نمایش داده شده در سال 1395 متفاوت بوده و این نشان از توسعه دائمی اجزای مختلف این سامانه دارد.

رادار ردگیری هدف در سامانه باور؛ تصاویر بالا مربوط به مرداد 1395 و تصاویر پایین مربوط به تحویل در مرداد 1398

این شاخصه‌ها به طور کلی در 2 مورد بهبود قابلیت‌های موشک و بهبود قابلیت‌های سامانه در مقابله با تعداد بیشتری از اهداف قابل دسته بندی است که اینها از مؤلفه‌های مهم سامانه اس-400 روسی هستند.

نکته مهم اینجاست که طبق تصاویر منتشر شده از آزمایش‌های باور373 تاکنون، برای ناظران و تحلیلگران مشخص شده است که این سامانه همین الان حداقل یک موشک برد بلند دیگر در رده صیاد4 مجهز شده که از نظر ظاهری، تفاوتهایی در شکل بال‌های خود با نمونه فعلی صیاد4 دارد.

مشخص نیست که این موشک از نظر برد و ارتفاع پروازی نسبت به صیاد4 برتری قابل توجهی دارد یا صرفاً با ترکیب متفاوت و شکل گرین (هندسه داخلی موتور سوخت جامد) برای مقابله مؤثرتر با طیف خاصی از اهداف مثلاً موشک های بالستیک آماده شده است؟

بال‌های موشک فعلی صیاد4 دهانه کمتری نسبت به دهانه بالک‌ها دارند اما در نمونه دیگر صیاد4 که رسماً معرفی نشده، بال‌ها طول کمتری نسبت به بال موشک فعلی داشته ولی دهانه بیشتری نسبت به بالک های کنترلی دارند. تفاوتی نیز در انحنای دماغه موشک به چشم می‌خورد.

موشک صیاد4 فعلی (بالا) و موشک متفاوت صیاد4 با بال‌های بزرگتر (پایین)

لازم به ذکر است که صیاد4 موشکی با پیشران سوخت جامد و شیوه هدایت فرمانی در ابتدای مسیر، فرمانی و اینرسی در میانه مسیر و راداری در انتهای مسیر است. شیوه کنترل این موشک نیز در ابتدای پرواز از نوع کنترل بردار رانش (TVC) با جت وین و در ادامه مسیر بالک های آیرودینامیکی است که در انتهای بدنه نصب شده است.

عملکرد سامانه کنترل بردار رانش به‌عنوان روش کنترل (که توسط برخی اشتباهاً روش هدایت نامیده می‌شود) در این تصویر مشخص است

محل محور دوران بالک‌های سامانه کنترل بردار رانش نصب‌شونده در خروجی موتور موشک صیاد‌ــ‌4 در این تصویر در کادرهای زردرنگ مشخص شده است؛ بالک‌های قرمزرنگ نیز قابلیت تحرک دارند که پس از سرعت‌گرفتن موشک به‌اندازه کافی، قابلیت تأثیرگذاری پیدا می‌کنند

انتهای پیام/