یادداشت|دیپلماسی اسلامی در سیره پیامبر(ص)

خبرگزاری تسنیم- داود عامری|پیامبر(ص) مکرم اسلام پایه‌گذار دینی است که سعادت و کرامت انسان ها را سرلوحه هدایت امت قرار داد و آن حضرت رحمت اللعالمین بود، پیام جهانی اش، اکمال ادیان الهی و وجود نازنینش خاتم رسولان خداوند رحمان بر جامعه انسانی.

رسول گرامی اسلام از اولین روز رسالت، پیام خود را بر دیپلماسی مهر و هدایت همه انسانها به سوی یگانه هستی بنا نهاد و در این راه، انسان اجتماعی مخاطب پیام آسمانی اش بود و در این اجتماع انسانی رنگ ، نژاد، زبان، جایگاه اجتماعی و پست و مقام دنیا هیچ امتیازی به انسانها در برابر هم دیگر نمی داد، بلکه بر اساس آموزه های وحیانی "عند اکرمکم عند الله اتقیکم" تنها معیار فضیلت شمرده می شد. لذا از همان ابتدا هدایت و دیپلماسی نرم بیشتر از هر چیز دیگری در روش آن حضرت جلوه می‌کرد. تاکید بر عدالت برای همگان، مهرورزی برای رشد استعدادهای خدادادی انسانها در سایه توحید، اخوت و برادری انسان ها و پرهیز از خود پرستی و ظلم از آموزه های رسول گرامی اسلام بود.

آن حضرت از ابتدای بعثت، بر دعوت انسان‌ها از طریق منطق حق و عدالت اقدام کردند و در این مسیر به تدریج با گسترش نفوذ خود در بین مردم، دیپلماسی خود را توسعه داده، تا جایی که کاروان هایی که از مناطق مختلف به مکه می آمدند به سوی او شتافته و جذب اخلاق نیکوی او می شدند.

 شاید بتوان ادعا کرد که یکی از بزرگترین عوامل شکل گیری اولیه جامعه مسلمانان و جبهه گیری اشراف مشرک مکه در برابر پیامبر اعظم(ص)، تکیه و تاکید بر این سیره و گسترش عدالت و ایجاد اخوت و برادری میان مسلمانان بود.

در پیشگاه آن حضرت بلال حبشی همان جایگاه را داشت که سلمان فارسی از ایران داشت و همینطور سران قبائل نیز همانند آنها یکسان شمرده می شدند و برادر خطابشان می کرد. این امر به مذاق خودپرستان مغرور و غرق شده در نخوت و کبر جاهلیت خوش نمی آمد، بنابراین راه مقابله و ستیز با پیامبر را پیش می گرفتند و تلاش می کردند از ارتباط گیری رسول الله با مسافران حاضر در مکه جلوگیری کنند و شاید منحرفین و سلاطین امروز جهان هم که ایشان  و سیره انسان سازشان را بر نمی تابند، از گسترش گرایش مردمان جهان به آئین و راه ایشان نگران هستند.

مقاومت، مهرورزی و عدالت راز ماندگاری آموزه های پیامبر اعظم از ابتدای بعثت بود و همین امر انسان‌ها و طوایف تحت ستم را تا امروز به سوی این راه آسمانی روانه می کند.

دیگر محور مهم در دیپلماسی ایشان، ابتنای آموزه های پیامبر اعظم (ص) به ارتباطات مبتنی بر خیر و دوستی با دیگر طوایف و ملل بود. اگر نیک بنگریم، مبنای تشکیل حکومت اسلامی در مدینه نیز از رهگذر همین رویکرد ایجاد شد. در واقع پیامبر اسلام به دعوت دو طایفه بزرگ شهر مدینه و براساس اعتماد و محبت برای ایجاد صلح و برقراری عدالت در بین آن ها دعوت شد و همین دعوت، پایه‌های حکومت اسلامی  را بنا نهاد.

 در قرآن کریم نیز به کرات  بر ایجاد و الزام مسلمانان و جامعه اسلامی به پیروی از این منطق تاکید و تصریح شده است.

روش عملی پیامبر(ص) در مواجهه با اقوام مختلف تاکید بر اصلاح، اقامه عدالت، برادری اجتماعی، صلح و در مقابل مشرکین، کفار و ظالمین مقاومت تا تحقق حق و عدالت بود. در واقع این محورهای اساسی دیپلماسی پیامبر اعظم(ص) را تشکیل می داد و منجر به شکل گیری قدرت نرم و سرمایه عظیم فرهنگی و اجتماعی برای آن حضرت و مسلمانان می شد. پیامبر اسلام(ص) در زمان حیات خود با بسیاری از اقوام پیمان صلح انعقاد کردند. از این رو باید گفت که برخلاف تبلیغات و تلاش‌های برخی مغرضان غربی که تلاش می‌کنند با جعل آموزه های اصیل اسلامی از پیامبر مکرم اسلام، چهره ای دیگر ارائه کنند، آن حضرت، با دو شعار جهانشمول که عبارت بودند ازصلح و عدالت توانست آئین اسلام را جهانی کند. در واقع دشمنان اسلام عدالت را مغایر با منافع خود می‌دانستند و تاب تحمل صلح عادلانه را نداشتند، لذا تلاش می کردند با توسل به زور و شمشیر از تحولات بزرگ اجتماعی آن روز جلوگیری کنند. پس پیامبر هم مقاومت و دفاع در مقابل آنها را واجب می دانست. در دیپلماسی پیامبر (ص) حراست از جان و مال مسلمانان و پیشگیری از تعرض دشمن و اقامه عدالت نیز یک اصل است.

در اسلام اصالت بر صلح، عدالت و مقاومت در برابر ظلم است و جنگ در شرایط معین و در چارچوب های مشروع و موجه امکان اعمال دارد و اساساً عنوان «اسلام» به معنای صلح و صفا و برگرفته از صفات خداوند متعال و بازتاب تقدم اصلاح جوامع است.آموزه‌های نبی گرامی اسلام صلح را برای عدالت و بر محور عدالت مطلوب همه انسان ها می داند و «سلام» پیشگامترین شعار مسلمانان برای جهانیان است.

گفتمان صلح عادلانه در اسلام مبتنی بر منطق عدالت است. ماهیت آموزه های پیامبر اعظم صلی الله با عدالت و صلح گره خوردگی عمیقی دارد و در این میان، تقدم با عدالت است. این عدالت است که توانایی آفرینش صلح واقعی و صادقانه را دارد. اهمیت عدالت تا بدان حد است که تمامی پیامبران الهی یکی از مهمترین اهداف رسالت خود را برقراری عدالت در جوامع انسانی قرار دادند و به تعبیر قرآن کریم "ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند." (سوره مبارکه حدید آیه 25) و این روش روشنی برای توسعه ارتباطات پیامبر اسلام با مردم، دولت های دیگر و حتی دشمنان ساخته بود.  دیپلماسی پیامبر، دیپلماسی صلح و عدالت بر اساس برهان و دلایل وحیانی بود.

از اینرو در اسلام بر خلاف تصورات و تلقی غرب، صلح به معنای نبود جنگ نیست چرا که دفاع مشروع حق هر انسانی است و پذیرش ظلم به اندازه عملکرد ظالمانه تقبیح شده است.

پیامبر اعظم صلی الله در برخورد با سایر دولت‌های وقت و ملت‌ها نیز از در اصلاح امور و اقامه عدالت وارد می شدند. در دیپلماسی آنحضرت تولید قدرت نرم در چارچوب برقراری ارتباطات موثر با محوریت عدالت معنا پیدا می‌کرد. ایشان به صورت مداوم از ظرفیت‌های دیپلماسی و گفتگوی تعاملی برای برقراری ارتباط اثرگذار بهره می‌برد و در نهایت  نامه‌های زیادی برای سران دولت‌های وقت همراه با سفیرانی زبده فرستادند که در آغاز تمامی این نامه ها تاکید می فرمودند: خداوند پاک و منزه، سر منشا رحمت است. در این خصوص نگاه به تجربه گران سنگ جعفر ابن ابیطالب در حبشه و نتایج آن و تحسینی که پیامبر از اقدامات  جعفر ابن ابیطالب کردند، گواه این مدعا است.

تلاش‌ها و کنشگری  جعفر بن ابیطالب در دربار نجاشی، یکی از نمونه‌های عینی دیپلماسی عمومی پیامبر اسلام(ص)، قبل از تشکیل دولت اسلامی بود که می‌تواند به عنوان یک حرکت تاثیرگذار برای توسعه دیپلماسی عمومی اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

و اما باید ابراز تاسف کرد به رغم ابتکارات و تلاش‌های رسول گرامی اسلام برای توسعه گفتگو و دیپلماسی عمومی و رسمی که گواه صادق آن نامه نگاری ها و ارسال سفیران صلح به دربار حاکمان زمان بود، عده ای تلاش می کنند، آموزه های پیامبر رحمت و رأفت را، چیز دیگری معرفی کنند و در این مسیر صهیونیسم بین الملل با تلاش های خود سعی در انحراف افکار جهانیان و حتی سیاستمداران نیز دارد. حال آنکه هر انسان آزاد اندیشی با اندکی مداقه در سیره نبی گرامی اسلام به دروغ بودن تبلیغات دشمنان اسلام پی خواهد برد، چرا که معارف و آموزه‌های آن حضرت، در یک کلمه، احترام به کرامت همه انسان ها است و رسول گرامی اسلام، رسالت بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاقی بیان کرده است. بر همه آزادگان جهان تکلیف است که بر ترویج معارف واقعی پیامبر خاتم بکوشند و توطئه تفرقه افکنانه صهیونیزم را خنثی نمایند.

این روزها جهان نظاره گر سالروز تولد منادی مهر، عدالت، سعادت و کرامت انسان ها است. هم او که تمام عمر خود را به رهنمون سازی بشر برای خروج از جهل و ظلمت گذراند و در این راه، لحظه ای از پا ننشست، به طوری که حضرت حق عزوجل، پیامبر اعظم را رحمت للعالمین و اسوه حسنه برای انسان ها قرار دارد. 17 ربیع الاول بر تمام انسان‌های حق جو، مسلمانان عالم و دوستداران آن حضرت مبارک باد.

انتهای پیام/