گزارش| آیا ترکیه مهمان ناخوانده شبه جزیره عربستان خواهد بود؟
ترکیه از آغاز بحران یمن در سایه قدرت نرم خود کم و بیش تحرکاتی از خود در یمن به جا گذاشته که عمدتاً در قالب اقدامات خدماتی و کمک‌رسانی و اعزام مجروحان جنگی به ترکیه به جهت مداوا بوده، اما در همین سطح نیز اماراتی‌ها نارضایتی خود را بروز داده‌اند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یک سال از «توافق ریاض» مبنی بر توافق طرفین اماراتی و سعودی برای تشکیل دولت در یمن گذشت اما همچنان شورای انتقالی جنوب و نیروهای دولت‌مستعفی منصور هادی موفق به ائتلافی که منتج به تشکیل دولت شود، نشدند.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
عدم کارآمدی توافق ریاض با گذشت یک‌سال از آن در سایه اتفاقاتی است که مقامات اماراتی-سعودی را بیش از پیش در مورد آینده یمن نگران می‌کند. پیشروی‌های جبهه انصارلله همچنان ادامه دارد، ایران بدون هیچ نگرانی سفیر خود را به صنعا فرستاده که قطعاً پیام واضحی برای آنها دارد و نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای معادلات منطقه‌ای‌شان مشکل ساز خواهد شد.
در کنار همه این عوامل، اخبار ضد و نقیض حضور ترکیه در یمن به ویژه اماراتی‌ها و جبهه مورد حمایتشان یعنی شورای انتقالی را به شدت نگران کرده است.
ترکیه از آغاز بحران یمن در سایه قدرت نرم خود کم و بیش تحرکاتی از خود در یمن به جا گذاشته که عمدتاً در قالب اقدامات خدماتی و کمک‌رسانی و اعزام مجروحان جنگی به ترکیه به جهت مداوا بوده، اما در همین سطح نیز اماراتی‌ها نارضایتی خود را بروز داده‌اند.
اوایل آغاز درگیری‌های یمن، نیروی دریایی امارات از تخلیه کشتی‌های ترکیه‌ای در سواحل یمن که حامل مواد غذایی-دارویی بودند جلوگیری کردند و این اتفاق بارها تکرار شد. دی‌ماه سال 97 هم نیروی وابسته به امارات در شهر عدن تیم امداد و نجات ترکیه‌ای را بازداشت کرده بودند.
اماراتی‌ها معتقدند اجازه به گسترش حضور ترکیه در یمن پای این کشور را به حوزه‌های سخت و جدی‌تر این بحران خواهد کشاند. آنها در سوریه و لیبی هم در تقابل با محور ترکیه قرار دارند و با توجه به موفقیت نسبی ترک‌ها در لیبی در تقابل با امارات، شیخ‌نشین‌های جنوب خلیج فارس حاضر به تکرار آن در یمن نیستند.
حزب اصلاح یمنی با گرایشات اخوانی خود به عنوان ظرفیت و پل ارتباطی ترکیه برای ورود به یمن نام برده می‌شود. هرچند سران این حزب گرایشاتی به سمت محور سعودی و نیروی تحت حمایت آنها یعنی دولت مستعفی یمن دارند اما وجود شاخه نزدیک به محور ترکی-قطری نگرانی‌هایی را در جبهه جنوبی یمن برانگیخته است.
پایگاه «الخبر الیمنی» به تازگی گزارشی را منتشر کرده که در آن به نقل از یک روزنامه‌نگار اعلام می‌کند صلاح باتیس، رییس حزب اصلاح در منطقه حضرموت یمن به تازگی سفری به ترکیه داشته که محتوای آن مربوط به چگونگی انتقال و استقرار نیروهای تحت حمایت ترکیه در سوریه به جبهه یمن بوده است.
این روزنامه‌نگار همزمانی تخلیه بزرگترین پایگاه ترکیه در سوریه و آماده سازی لیبی در مسیر راه‌حل سیاسی را بی‌ارتباط به این اتفاق نمی‌داند که نیروهای تحت حمایت ترکیه در این دو کشور توسط اخوانی‌های یمن جذب شوند.
پیش از این در بهار امسال نشریه عرب‌ویکلی نزدیک به محور اماراتی مدعی شده بود که گزارشاتی از یمن رسیده که نشان می‌دهد ترکیه با همراهی قطر به وسیله نیروی‌‌های اخوان در یمن قصد حضور در این کشور را دارد.
در این گزارش آمده که ترکیه به صورت پنهانی در سه منطقه یمن یعنی شبوا، سقطری و المخا در استان تعز متمرکز شده است.
هرچند ادعاهای مطرح شده در این گزارش را نمی‌توان به طور کامل پذیرفت اما واضح است نگرانی اصلی محور اماراتی و حتی سعودی، فعال شدن راهبرد نفوذ ترکیه از طریق اخوانی‌های یمن و دسترسی احتمالی آنها به سواحل مشرف به دریای عرب است. به طوری که برای اتصال ترکیه به دریای سرخ و پایگاه‌های خود و از طرف دیگر اتصال آن به خلیج فارس و پایگاه خود در سواحل قطر یک کمربند ژئوپلیتکی در حومه شبه‌جزیره تشکیل خواهد داد، که یک زنگ خطر جدی برای محور سعودی-اماراتی خواهد بود.
از این رو رفت و آمد‌های مقامات ترکی و یمنی به شدت آنها را نگران کرده و زیر ذره‌بین نیروهای شورای انتقالی جنوب قرار گرفته است.
سال گذشته سفر معاون وزیر کشور ترکیه به عدن که برای اولین بار از آغاز بحران یمن یک هییت عالی رتبه از این کشور وارد یمن می‌شد واکنش‌های منفی را به دنبال داشت.
الجزیره رسانه نزدیک به ترکیه این سفر را سر آغاز تحول در روابط یمن و ترکیه خواند و طبق اعلام همین رسانه هیئت ترکیه‌ای طی این سفر گفت‌و‌گوهایی در مورد آموزش نیروهای امنیتی جنوب یمن توسط ترکیه داشته که با توجه با حضور اماراتی‌ها در این مناطق، واکنش منفی آنها را در پی خواهد داشت. هرچند در گزارش‌های رسمی سفر مقامات ترکی برای بررسی اقدامات بشر دوستانه ترکیه در یمن بوده است.
خانم النا دلوزی، پژوهشگر مسائل خلیج فارس و انرژی در جدیدترین پژوهش خود که در انستیتو واشنگتن منتشر شده به موضوع یمن پرداخته است.
او می گوید که اگر برای سرانجام مسئله یمن نگاه پروژه‌ای داشته باشیم دارای 12 بازیگر اصلی است که چهارتای آن را کشورهای خارجی از جمله عمان، ایران، عربستان و امارات تشکیل می دهند. این پژوهشگر معتقد است که می‌توان یک پروژه کلان‌تر را برای یمن در نظر گرفت که شامل دو بازیگر دیگر خارجی خواهد شد که آن دو قطر و ترکیه هستند که از طریق حزب اصلاح می‌توان شاهد تاثیرگذاری آنها در روند یمن بود.
اگر فرض تصمیم ترکیه برای نقش‌آفرینی جدید در ترکیه را در نظر بگیریم، سه سناریو را می‌توان در نظر گرفت:
- ترکیه به نقش خود در حوزه نفوذ نرم در قالب اقدامات عمدتاً خدماتی و بشردوستانه خواهد افزود. به ویژه اینکه اگر مناطقی از یمن در مسیر بازسازی قرار گیرند.
- تلاش برای تبدیل شدن به بازیگر سیاسی موثر در یمن از طریق حزب اصلاح به منظور نقش آفرینی مذاکرات پیرامون توافق ریاض و پشتیبانی از نیروهای اخوانی به منظور تبدیل آنها به مهره‌های موثر و غیرقابل حذف در صحنه تحولات یمن یا در سطحی بالاتر به عنوان میانجی میان گروه‌های مستقر در جنوب و جبهه انصارلله قصد نقش آفرینی داشته باشد. به ویژه اینکه ظرفیت گفت‌وگو ترکیه و قطر با طرف ایرانی به عنوان جدی‌ترین حامی انصارالله وجود دارد در حالیکه برای عربستان کاملاً منتفی و امارات کمتر است.
- مورد آخر به وقوع پیوستن ادعاهای اماراتی و نقش آفرینی ترکیه در قالب اعزام گروه‌های نظامی و شبه نظامی به جبهه یمن است که این گزاره حساسیت‌های بین‌المللی را به دنبال خواهد داشت و سیاست خارجی دولت اردوغان بیش از پیش مورد انتقاد قرار خواهد گرفت.
اکنون با توجه به اینکه نتیجه انتخابات آمریکا پیروزی جو بایدن را نشان می‌دهد، به دنبال استقرار دولت جدید در کاخ سفید باید منتظر دور جدید کنش‌ها و تنش‌ها و معادله‌سازی‌ها‌ی سیاسی در غرب‌آسیا باشیم که مسئله یمن هم از این قاعده مستثنی نخواهد بود و باید دید در این میان آیا اردوغان به دنبال اقدامات جدیدی در حوزه سیاست خارجی خواهد رفت یا خیر.
سمیرا کریمشاهی/دانشجوی ارشد مطالعات خاورمیانه
انتهای پیام/