گزارش| سیاهچاله فرآوری محصولات کشاورزان در سایه بی‌تدبیری/ کشاورزان زنجانی نقره‌داغ شدند
گروه استانها- استان زنجان با تولید سالانه ۳ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جمله زیتون، انگور، سیب‌زمینی و گوجه به دلیل نبودن صنایع تبدیلی تنها ۴۰ درصد از محصول وارد فاز فرآوری می‌شود و به همین دلیل ضایعات بالاست.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان ، یکی از اساسی‌ترین راهکار‌های رسیدن به جهش تولید خصوصا در بخش کشاورزی وارد ساختن محصولات تولیدی به چرخه فرآوری است که این امر در نهایت می‌تواند سبب کاهش ضایعات کشاورزی شده و سود آوری بیش‌تری برای تولید کننده داشته باشد.
این در حالی است که با توجه به شرایط اقلیمی کشور و ظرفیت‌های موجود در بخش کشاورزی امکان تولید انواع محصولات کشاورزی وجود دارد در این راستا استان زنجان نیز از این امر مستثنی نبوده و محصولات کشاورزی متنوعی تولید می‌شود که این استان را از لحاظ تولید برخی اقلام همچون زیتون، کشمش، سیب‌زمینی، گوجه فرنگی، سیر و جو سرآمد کشور کرده است.
بنابراین با حجم بالای تولید محصولات کشاورزی این استان، فرآوری تولیدات امری اجتناب ناپذیر است چراکه علاوه بر کاستن ضایعات محصولات سبب ارزش افزوده بالا، افزایش درآمد‌های ارزی، افزایش اشتغال، بهره‌بری بالا، تأمین نیاز‌های اساسی، پیوند بخش‌های اقتصادی، کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای و در نهایت بهبود شرایط معیشتی کشاورزان خواهد شد.
با تمام این‌ها با اینکه استان زنجان سالانه قریب به 3 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی را تولید می‌کند اما آن‌چیزی که نمود کامل دارد این است حتی از کمتر نصف این حجم از تولیدات نیز به مرحله فرآوری نمی‌رسد و حجمی از آن به مرحله تازه‌خوری خوری رسیده اما با کمال تأسف حجم عظیمی از آن نیز تبدیل به ضایعات شده و از دسترس خارج می‌شود و نمود کامل این امر نیز در رها سازی گوجه بر سر مزارع کشاورزی و عدم برداشت آن کاملا مشخص است و این داستانی است که هر ساله تکرار می‌شود و مختص زمان خاصی نیست.
شاید این مسئله در ارتباط با تمام محصولات کشاورزی همچون زیتون یا انگور صادق نباشد اما باید گفت فرآوری این دو محصول نیز همواره با مشکلاتی مواجه بوده و مسائلی را برای فعالان ایجاد کرده است چراکه در شهرستان طارم تا حال حاضر تنها دو واحد صنعتی توانسته مجوز زیست محیطی فرآوری زیتون را دریافت کند. از سویی دیگر شهرک صنعتی این شهرستان با گذشت سال‌ها مجهز به واحد تصفیه مرکزی نشده است.
اما نکته تأسف بار دیگر این است این شهرستان یکی از قطب‌های تولید گوجه نیز محسوب می‌شود و در سال جاری قریب به دو هزار هکتار از مزارع زیر کشت گوجه رفته بود اما تنها کارخانه فرآوری گوجه این شهرستان حتی یک کیلوگرم گوجه از کشاورزان خرید نکرد و کشاورزان همانند هر ساله با سناریوی تکراری معضل گوجه بر روی دست مانده رو به رو شدند.
با این حال مشکل فرآوری تنها مختص این دو محصول مذکور نیست در طول هفته‌های اخیر کشاورزان ابهری نیز به دلیل پایین بودن کیفیت مواد تیزابی انگور در فرآوری به مشکل برخوردند و تنها ضرر و زیان عاید کشاورزان شد در حالی اگر از روش‌های صنعتی فرآوری استفاده می‌شود این احتمال وجود داشت خسارت چندان چشمگیر نباشد.
با تمام این‌ها شهرستان‌های خدابنده، سلطانیه و همچنین طارم نیز در زمینه تولید سیب‌زمینی در استان فعالیت دارد و اما متأسفانه مشکل نبود زیر ساخت‌های لازم برای فرآوری سیب‌زمینی را نیز دامن گیر کرده است و حتی یک کارخانه فرآوری این محصول در استان موجود نیست، همین عامل سبب شده تا کشاورز در زمان برداشت محصول به اجبار تولیدات را وارد بازار تازه خوری نمایند و به دلیل عدم کشش بازار قیمت محصول شدید افت یافته و چیزی عاید کشاورز نشود.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است؛ چرا محصولات کشاورزی استان به طور مطلوب وارد فاز فرآوری نمی‌شوند؟ چه مسائلی سبب می‌گردد تا حتی کمتر از نصف محصولات کشاورزی در استان فرآوری نگردد؟
حسین عامری، مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفتوگو با تسنیم اظهار داشت: در سال جاری 7هزار و 170 هکتار از مزارع استان با تولید 266 هزار تن سیب‌زمینی زیر کشت رفته بود. محصول گوجه فرنگی نیز با سطح زیر کشت 5 هزار هکتاری سبب شد تا قریب به 280 هزار تن محصول برداشت گردد.
وی افزود: کشاورزان بر مبنای بازار سال گذشته برای کشت برنامه‌ریزی می‌کنند که این امر سبب می‌شود تا در برخی از فصول تولید محصولات کشاورزی به قدری افزایش یابد که دیگر نه بازار کشش آن را داشته باشد و نه صنایع فرآوری بتواند این حجم از محصول تولیدی را ساماندهی کند.
مظفر یوسفی‌پور مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز در گفتوگو با تسنیم با اشاره به اینکه سالانه 220 هزار تا 240 هزار تن انگور در سطح استان تولید می‌شود اظهار داشت: در سال جاری بیشترین میزان برداشت انگور را تجربه می‌کنیم، این میزان محصول برداشتی از 16 هزار هکتار سطح زیر کشت انگور استان برداشت شد.
وی افزود: 11 هزار هکتار از سطح باغات انگور در شهرستان‌های ابهر و خرمدره قرار گرفته است و 150 هزار تن محصول از سطح باغات این دو شهرستان برداشت گردید. با این حال علاوه بر مصرف تازه خوری انگور، قریب به 90 درصد محصول تولیدی این دو شهرستان به شکل سنتی به روش تیزابی به کشمش فرآوری می‌شود.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با ابراز تأسف از اینکه امسال بهره‌برداران ابهر و خرمدره در فرآوری انگور به کشمش با مشکلاتی رو به رو شدند گفت: این مشکل دو دلیل داشت، نخست اینکه در تابستان جاری به دلیل خنکی هوا و عملکرد بالای محصول، انگور تولیدی رسیدگی نرمالی نداشت و به نوعی سبز با درصد قند پایین بود که همین امر می‌تواند دلیلی بر پایین بودن کیفیت فرآوری و بالا بودن مدت فرآوری محصول به کشمش باشد.
این مسئول تصریح کرد: دلیل دوم نیز در ارتباط با موادی بود که انگور را به شکل تیزاب به کشمش تبدیل می‌کرد، چراکه مواد تیزاب شامل روغن سبزه و کربنات پتاسیم است که در حالت استاندارد باید این مواد با نسبت یک به سه مخلوط شوند، اما به دلیل این که هر دو مواد وارداتی و گران است، قیمت فرآوری یک تن انگور تقریبا به 200 هزار تومان می‌رسد بنابراین باغداران برای کم‌کردن هزینه‌ها نسبت را یک به دو یا یک به دو و نیم می‌گیرند و همین امر سبب می‌شود تا انگور دیرتر از موعد خشک شده و کیفیت کشمش فرآوری شده پایین‌تر آید.
با این حال مهدی عباسی، رئیس شورای ملی زیتون ایران نیز در گفتوگو با تسنیم اظهار داشت: بیشترین میزان تولید زیتون کشور از سطح باغات شهرستان طارم زنجان برداشت می‌شود به طوری که میزان برداشت سالانه این محصول قریب به 45 هزار تن است اما در سال جاری بنا به دلایلی میزان محصول تولیدی دچار افت چند ده درصدی شده و میزان برداشت بر اساس پیش‌بینی‌ها کاهش خواهد یافت.
وی افزود: بیش از 50 درصد از زیتون تولیدی شهرستان طارم وارد فاز فرآوری به شکل کنسرو شده و کمتر از نیمی دیگر برای استحصال روغن زیتون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رئیس شورای ملی زیتون ایران با ابراز تأسف از اینکه واحد‌های روغن‌کشی زیتون پساب تولیدی را که دارای آلودگی بالایی است در طبیعت رها می‌کنند تأکید کرد: دولت باید تسهیل‌گری‌های لازم در این زمینه را انجام دهد اما علی‌رغم این موضوع هیچ اقدامی انجام نمی‌گیرد و مشکل پساب واحد‌های فرآوری سال‌ها است که همچنان با قدرت پا برجا است.
از سویی دیگر بهاره دادلویی، مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفتوگو با تسنیم اظهار داشت: سالانه قریب به 3 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی زیتون، انگور، سیب‌زمینی، سیر، جو و غلات در سطح استان تولید می‌گردد که 40 درصد از حجم محصول تولیدی وارد فاز فرآوری می‌شود.
به گفته وی، مجوز فرآوری 500 هزار تن از محصولات کشاورزی استان از طریق سازمان جهاد کشاورزی صادر شده است و میزان محصولی که طبق الگوی کشت مورد برداشت قرار گیرد وارد فاز فرآوری می‌شود، با این حال جواز تأسیس چهار واحد فرآوری صادر شده اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است و امیدوارم در طول دو سال آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
این مسئول افزود: با اینکه واحد فرآوری سیب‌زمینی در استان موجود است اما به علت عدم نقدینگی با مشکل مواجه بوده و فعالیتی ندارد چراکه آغاز فعالیت هر واحد فرآوری به طور متوسط نیازمند هزینه 3 میلیارد تومانی است که در شرایط اقتصادی حاضر تأمین این هزینه گاها برای فعالان غیر ممکن شده است.
مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه بیشترین محصول تولیدی استان زیتون و کشمش بوده و سیب‌زمینی و گوجه در رتبه‌های بعدی تولید قرار دارند گفت: سیب‌زمینی از جمله محصولاتی است که مورد ذخیره‌سازی قرار می‌گیرد و انبار و سرد‌خانه‌های مجهزی برای این محصول وجود دارد. با این حال تنها واحد فرآوری سیب‌زمینی استان که در شهرستان ابهر مستقر است با مشکل نقدینگی مواجه شده و فعالیتی ندارد.
وی خاطر نشان کرد: کشاورزانی که در بحث انبارداری سیب‌زمینی در استان فعالیت دارند از کشاورزان نمونه محسوب می‌شوند، این امر بدین معنی است که خود کشاورزان نیز می‌توانند در بحث فرآوری و انبارداری محصولات تولیدی وارد عمل شوند و از ایجاد ضایعات و هدر رفتن محصولات کشاورزی ممانعت کنند.
با تمام تفاسیر موجود، اگر به گفته‌های مسئولان مربوطه پرداخته شود کاملا مشخص می‌گردد که در مسیر فرآوری هر یک از محصولات تولیدی استان مشکلات و موانع متفاوتی وجود دارد که سبب می‌گردد تا از 100 درصد تولید محصولات کشاورزی تنها 40 درصد وارد فاز فرآوری شود و 60 درصد مابقی به شکل تازه‌خوری و اغلب ضایعات از دسترس خارج شده و دسترنج کشاورز بر باد رود، این در حالی است که تولید این حجم از محصولات کشاورزی برای دولت نیز تحمیل هزینه کرده است و هر چه میزان ضایعات کمتر شود قطعا به سود دولت بوده و در مرحله بعد کشاورز نیز منتفع خواهد شد.
اما با این وجود در استان زنجان صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری محصولات کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای رو به رو است که برطرف شدن هر یک از آن‌ها همت هر چه بیشتر مسئولان امر را می‌طلبد، با این حال امید است تا در آینده‌ای نه چندان دور مشکلات فرآوری محصولاتی از قبیل زیتون به دلیل نبودن شرایط تصفیه مرکزی پساب حاصل، سیب‌زمینی به دلیل نبود حمایت لازم از سرمایه‌گذار، فرآوری گوجه و سایر محصولات کشاورزی حل شود و در سال زراعی پیش رو کشاورزان حداقل با رفع این معضل و با یک دغدغه کمتر پا به عرصه تولید محصول بگذارند.
گزارش از زهرا بیات
انتهای پیام/ی