گزارش| نخجوان و رویای جهانِ ترک
ایجاد یک گذرگاه بین بومِ جدامانده نخجوان و جمهوری آذربایجان، دستاورد مهمی است که بر روابط اقتصادی آنکارا – باکو اثر گذاشته و سرزمین‌های ترکی را به هم متصل می‌کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، توافق نهایی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و امضای سندی که علی اف آن را به مثابه پذیرش شکست از سوی نیکول پاشینیان قلمداد کرده، موجی از شادی را برای مردم جمهوری آذربایجان به دنبال آورد. این موضوع، امروز هم برجسته ترین تیتر روزنامه های چاپ آنکارا بود و علی اف به درستی گفت: «برادران ترک ما آن قدر از این پیروزی خوشحال شدند که گویی خودشان پیروز شده اند.»
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
در روزها و هفته های اخیر، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه و خلوصی آکار وزیر دفاع این کشور، بارها به باکو سفر کردند. آنها همین دو روز پیش و به بهانه تبریک به مناسبت آزادی شوشا به دیدار الهام علی اف رفته بودند. اما دیشب نیز برای عرض تبریک توافق جدید، باز هم راه باکو را در پیش گرفتند. با این تفاوت، که این بار هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت نیز در عکس ها دیده می شد.
علی‌اف از ترکیه بابت حمایت آن از آذربایجان قدردانی کرده و اعلام کرد:«کشور برادرمان ترکیه، در زمان اجرای عملیات 44 روزه، به شکل جدی از ما حمایت کرده است. مناظر زیبایی که در پی امضای توافق آتش‌بس در ترکیه به وجود آمد، موجب خوشحالی ما شد. برادران و خواهران ترک ما، این پیروزی را چنان جشن گرفتند که انگار پیروزی خودشان است.»
مولود چاووش‌اوغلو نیز بر نکته مهمی تاکید کرد که پیش تر نیز آن را بر زبان آورده بود. او قبلاً گفته بود:«قدرت ترک را به جهان نشان دادید». این بار هم گفت:«پیروزی شما، پیروزی ما است. این پیروزی را به شما تبریک می‌گوییم. ارتش آذربایجان به رهبری شما به عنوان فرمانده کل قوا، توانایی خود و نیز قدرت ترک را به دوست و دوشمن نشان داده است.»
یک پیروزی نیمه تمام؟
بسیاری از روزنامه ها و پایگاه های خبری ترکیه، با استفاده از جناس لفظی، وصف «پریشان» را برای «پاشینیان» به کار بردند و با اشاره به شکست سنگین نخست وزیر ارمنستان، ناآرامی های اخیر ایروان و حمله معترضین به ساختمان های دولتی نخست وزیری و پارلمان را برجسته کردند.
اگر چه روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی ترکیه، همگی در حال و هوایی حماسی، پیروزی آذربایجان را به یک جشن ملی تبدیل کردند. اما در این میان، صداهای متفاوتی نیز وجود دارد. روزنامه ینی چاغ، ارگان حزب خوب (از احزاب ملی گرای مخالف حزب حاکم) چنین تیتری به کار برد: «مانع روس در برابر پیروزی».
در توضیح تیتر ینی چاغ آمده است: ارمنستان که آغاز کننده یک جنگ پلید بود، شکست سختی خورد. اما به دلیل دخالت روسیه، پیروزی جمهوری آذربایجان نیمه تمام ماند. چرا که خوجالی و خانکندی آزاد نشدند و الحاق نخجوان به جمهوری آذربایجان نیز، محقق نشد.
رویای از اژه تا چین
همه مانند نویسندگان و تحلیلگران ینی چاغ فکر نمی کنند و هستند کارشناسانی که معتقدند؛ ایجاد یک گذرگاه بین بومِ جدامانده نخجوان و جمهوری آذربایجان، دستاورد مهمی است که بر روابط اقتصادی آنکارا – باکو اثر گذاشته و سرزمین های ترکی را به هم متصل می کند. چنین چیزی به معنی ورود بدون دردسر ترکیه به آسیای میانه است.
روزنامه ترکیه از روزنامه های وابسته به حزب عدالت و توسعه، این مساله را برای آذربایجان و ترکیه، همچون پیروزی قرن توصیف کرده و آن را یک ظفر تاریخی دانست.
مراد اصلان کارشناس امنیتی بنیاد مطالعاتی SETA که از مراکز فکری وابسته به ریاست جمهوری ترکیه است، اتصال مستقیم ترکیه به آذربایجان از طریق نخجوان و گذرگاه جدید را یک دستاورد استراتژیک می داند.
روزنامه تندرو ینی شفق نیز اعلام کرده که نخجوان، ضامن ترکیه و دروازه ترکیه برای ورود به توران زمین است و در صورت اتصال آن به آذربایجان، از اژه تا چین، یک مرز طولانی ترکی شکل خواهد گرفت.
نخجوان، فقط با ایران و ترکیه ورودی گمرکی دارد و پیش از این، به خاطر اختلافاتی که بین ترکیه و ارمنستان، امکان آن نبود که ترکیه، محموله های خود را مستقیماً از راه نخجوان وارد ارمنستان و از آنجا وارد جمهوری آذربایجان کند و ناچار بود که کالاهای خود را ابتدا به داخل ایران بیاورد و سپس از طریق مرز زمینی طولانی ایران و جمهوری آذربایجان، آن را وارد باکو کند.
اما حالا این مانع از میان برداشته شده و با احداث یک گذرگاه زمینی، ترکیه از نخجوان و ارمنستان و از مسیری کوتاه تر، وارد جمهوری آذربایجان می شود و از آنجا با کشورهای آسیای میانه، ارتباط راحت تری برقرار می کند.
تکه جدا افتاده نخجوان، در دهه های اخیر، مشکلات بزرگی را از سر گذرانده است. بدون شک اگر کمک های ایران و ترکیه نبود، نخجوان با شرایط بحرانی روبرو می شد. چرا که غیر از مرز ایران و ترکیه، مجرای تنفسی دیگری ندارد.
البته در این میان، ایران، در سالیان دشوار پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، خیلی بیشتر از ترکیه به داد مردم نخجوان رسید. حالا نخجوان در شرایطی قرار گرفته که می تواند با استفاده از گذرگاه جدید، ملزومات خود را با هزینه و زمان کمتری دریافت کند و در حوزه گردشگری نیز، رشد و توسعه بیشتری را به خود ببیند.
ترکیه نیز امیدوار است با استفاده از این شرایط، امتیازات ویژه ای در اختیار بگیرد. اما این همه ماجرا نیست. واقعیت این است که نقش روسیه در این معادله از اهمیتی حیاتی برخوردار است و چنین نیست که روسیه راضی شود بدون هیچ شرط و شروط و کسب امتیازات خاص، چنین امکان بزرگی را در اختیار ترکیه بگذارد.
بنابراین، چند و چون تحرکات جدید ترکیه و استفاده از گذرگاه مزبور، هم به کیفیت روابط آنکارا - مسکو مرتبط می شود و هم این که امتیازات جدید، چانه زنی های جدیدی را به دنبال خواهد آورد.
موضوع نخجوان، در تحولات و درگیری های اخیر، برای نخستین بار، از سوی دولت باغچلی شریک راست افراطی اردوغان در ائتلاف جمهور و رهبر حزب حرکت ملی مورد توجه قرار گرفت.
باغچلی در همان روزهای نخست اعلام کرد: «مساله اورژانسی، تاریخی و مهم، این است که نخجوان به آذربایجان ملحق شود.»
آن دسته از روزنامه نگاران و کاربران فضای مجازی که از وضعیت مرزی نخجوان اطلاع نداشتند و نمی دانستند که این تکه از جغرافیای جمهوری آذربایجان، عملاً تک و تنها افتاده، سخنان باغچلی را همچون گاف تعبیر کرده و او را مورد تمسخر قرار داده و گفتند: «نخجوان همین حالا هم بخشی از آذربایجان است. الحاق چه معنایی دارد؟»
اما حالا این رسانه ها دریافته اند که دولت باغچلی به عنوان مهمترین لیدر و چهره تفکر سیاسی و فرهنگی پان ترکیسم، اتصال ترکیه به گستره جغرافیایی موسوم به «جهان ترک» را بسیار مهم و حیاتی می داند.
با تفنگ، یا بی تفنگ؟ مساله این است
یکی از ابعاد مهم توافق جدید جمهوری آذربایجان و ارمنستان، این است که علی اف اعلام کرده که نیروهای نظامی ترکیه در کنار نظامیان جمهوری آذربایجان، امنیت مناطق آزاد شده را تامین خواهند کرد. اما ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، به سرعت چنین چیزی را رد کرد.
حالا روزنامه ینی شفق و برخی دیگر از رسانه ها و چهره های تندرو ترکیه به دولت فشار آورده اند که حتماً یگان های نظامی خود را به خوجالی بفرستد و تلاش های لازم برای تاسیس پایگاه نظامی بزرگ در نخجوان، صورت بگیرد.
با توجه به فضای سیاسی و فکری حاکم بر پارلمان ترکیه، اردوغان برای صدور مجوز اعزام نیرو به جمهوری آذربایجان و قره باغ، به سهولت به نتیجه می رسد و هیچ مانع و مشکل داخلی خاصی ندارد. اما باید دید آیا روسیه در برابر این تعامل نظامی بین باکو - آنکارا، با تساهل و تسامح برخورد می کند یا با گرو گرفتن موضوع مهمی همچون گذرگاه نخجوان به آذربایجان، با آن مقابله خواهد کرد.
انتهای پیام/
