گزارش| حواشی استعفای یک وزیر در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، استعفای ناگهانی وزیر امور مالی و دارایی و سکان دار اقتصاد کابینه اردوغان، رویداد سیاسی مهمی بود که موجب خشنودی مخالفین حزب حاکم و باعث نگرانی سران حزب عدالت و توسعه شد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

با وجود آن که، استعفای آلبایراک جوان پذیرفته شده و وزیر جدید لطفی الوان هم در محل کار خود حضور پیدا کرده، اما نه رسانه ها و فضای مجازی و نه محافل سیاسی و خبری ترکیه دست بردار نیستند و ده ها مطلب در روزنامه ها و صدها پست در فضای مجازی در این مورد منتشر شده است. به جرات می توان گفت، استعفای داماد ارشد اردوغان از این پست حساس و مهم، یکی از مهم ترین رویدادهای دوران اقتدار حزب عدالت  توسعه بوده است.

از دیدار با اوباما تا دیدار با ترامپ

آلبایراک صرفاً یک وزیر و عضو عادی کابینه نبود. اهمیت او نزد اردوغان در حدی بود که وقتی پرسیدند، چرا آلبایراک را از وزارت انرژی و منابع طبیعی به وزارت اقتصاد می فرستید، گفت: «چه کنم؟ آلبایراک دیگری ندارم.»

زمانی که در سال 2015 میلادی، باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا برای حضور در نشست جی 20 به آنتالیا رفت، اردوغان به جای داود اوغلوی نخست وزیر، داماد خود را به دیدار با اوباما برد و او را کنار سینیرلی اوغلوی وزیر امور خارجه، هاکان فیدان رئیس میت و ابراهیم کالن دستیار نشاند.

این در حالی بود که در آن دوران، آلبایراک، مسئولیتی جز نمایندگی مردم استانبول در پارلمان نداشت و این رفتار اردوغان، در همان زمان مورد انتقاد قرار گرفت و تحلیل گران به این واقعیت پی بردند که قرار است آلبایراک، ظرف مدتی کوتاه، رشد کند.

پارسال هم روزنامه نیویورک تایمز با چاپ این عکس و با انتشار مطلبی با عنوان «معاملات ترامپ و ترکیه، دامادهایی که با قدرت ازدواج کرده اند»، به بررسی این موضوع پرداخت که دونالد ترامپ، داماد خود کوشنر را به قدرت رسانده و اردوغان نیز همین کار را برای آلبایراک انجام داده است.

آلبایراک در دولت و نهاد ریاست جمهوری به جایی رسید که خیلی ها معتقد بودند او حتی از ابراهیم کالن و هاکان فیدان نیز فراتر رفته و ممکن است در آینده، رئیس جمهور شود. اما این خانه کاغذی، زودتر از آن چه تصور می شد، فرو ریخت.

 مشت و لگد در کاخ ریاست جمهوری

برخی از خبرنگاران نزدیک به نهاد ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرده اند که اردوغان، پس از برکناری مدیرعامل بانک مرکزی، ناجی آغبال را به کاخ فراخوانده تا برای سپردن این مسئولیت با او صحبت کند. اما آغبال زمانی به کاخ رسیده که اردوغان حضور نداشته و آلبایراک در آنجا در حین خروج آغبال را دیده است. از آنجایی که آلبایراک قبلاً هم به پدر زن خود اعلام کرده که نمی خواهد با آغبال کار کند، همانجا در دفتر ریاست جمهوری با این اقتصاددان و عضو قدیمی آکپارتی  درگیر شده و کار به مشت و لگدپرانی کشیده است.

پروفسور آلتون از سران حزب خوب نیز این خبر را تایید کرده و گفته است: از یک منبع موثق شنیدم که متاسفانه این نزاع فیزیکی واقعیت داشته و در کاخ ریاست جمهوری چنین چیزی اتفاق افتاده است.

ادبیات عجیب و غیرمعمول

تحلیل گران ترکیه بر این باورند که هم متن استعفای برات آلبایراک و شکل انتشار آن یعنی پخش از طریق اینستاگرام، غیرمعمول و دور از آداب سیاسی بوده و هم پاسخ اردوغان.

27 ساعت طول کشید تا پس از یک سکوت کشدار و نفس گیر، رسانه ها به حرف بیایند و بگویند که آلبایراک استعفا داده و اردوغان در این مورد تصمیم گیری خواهد کرد! اما مساله فقط این نیست.

در نامه اردوغان در معرفی وزیر جدید، دو نکته مهم وجود دارد: اول این که او برخلاف روال معمول از زحمات وزیر پیشین تشکر نکرد. دوم این که در این نامه، گفته شده که برات آلبایراک خواسته که او را از ادامه کار «معذور» بدارند.

این در حالی است که آلبایراک، از واژه معذوریت و عفو برای پایان کار استفاده نکرده و گفته بود که به خاطر مشکلات جسمی این منصب را کنار می گذارد. البته روزنامه نگاران قدیمی و باتجربه هم گفته اند: اردوغان، در متن معرفی وزیر جدید، با عدم تشکر از وزیر قبلی، خشم و دلشکستگی خود را به نمایش گذاشته و در عین حال با استفاده از اصطلاح طلب عفو و معذوریت در مورد ادامه کار، مصالح خانوادگی را در نظر گرفته است تا احیاناً، همسر، دختر و نوه هایش، آزرده خاطر نشوند.

من مسئول اقتصادم نه شما

ابراهیم قهوه جی تحلیل گر اقتصادی روزنامه قرار بر این باور است:«اقتصاد ترکیه به حال و روزی افتاده که وقتی صندلی خالی می شود و یک مقام، پست خود را ترک می کند، وضع بازار، بهتر می شود. من فکر می کنم پیام روشن آلبایراک به اردوغان این بود: نباید بدون هماهنگی با من، مدیر عامل بانک مرکزی را برکنار کنید. من مسئول اقتصادم نه شما.»

روزنامه های دیگر نیز گفته اند، حتی منتقدین اردوغان نیز، انتخاب جدید او را تحسین کرده و معتقدند که لطفی الوان، گزینه خوبی برای وزارت امور مالی و دارایی است. نکته مشترک لطفی الوان و جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا، این است که هر دو از دانشگاه دلاور یعنی در زادگاه بایدن، فارغ التحصیل شده اند.

عصبانیت آلبایراک در حدی است که برخلاف سنت معمول، حاضر نشد با اهدای دسته گل در مراسم تودیع و معارفه حضور پیدا کند و لطفی الوان بدون برگزاری هر گونه مراسم، پشت میز وزارت نشست.

کنایه شطرنجی کلیچدار اوغلو به داماد و پدرزن

ائتلاف ملت، بزرگترین ائتلاف مخالف حزب حاکم است که توسط کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق و مرال آکشنر رهبر حزب خوب، هدایت و رهبری می شود. این دو، در ادبیات معمول و سخنرانی های خود، همواره برای وزیر اقتصاد، از لفظ کنایی داماد استفاده می کردند و حالا هم در شرایطی که استعفای وزیر، ترکیه را با شوک بزرگی مواجه کرده، کلیچدار اوغلو نشان داده که در استفاده کنایی از واژگان، دست کمی از خود اردوغان ندارد. او اقتصاد ترکیه را به شطرنج تشبیه کرده و در مورد استعفای آلبایراک، این تشبیه کنایی را به کار برد: «وزیر را می دهید که شاه را نجات دهید؟ اشتباه می کنید. نمی توانید او را نجات دهید.»

من استعفا می دهم شما قبول نکن!

یکی دیگر از تحلیل های جالب در مورد استعفای داماد ارشد اردوغان، مطلبی است که فاتح آلتایلی روزنامه نگار مشهور ترکیه منتشر کرده است.

او در روزنامه خبرترک چنین نوشته است: «یکی از جزییاتی که از طریق صحبت با مطلعین دستگیرم شد، این بود که برات آلبایراک استعفا داده اما بعد از آن، چند واسطه و پیک نزد اردوغان فرستاده و چنین پیامی داده است: مخالفت شما با استعفای من، به نفع کشور خواهد بود!»

سلدا گونَی سو از تحلیل گران روزنامه جمهوریت هم نوشته است: استعفای آلبایراک، به عنوان وزیر مالی و دارایی و داماد ارشد خانواده اردوغان، نه تنها معضل سیاسی و اجرایی ایجاد کرد، بلکه در جمع خانواده اردوغان هم، مشکل به وجود آورد.

اردوغان در نخستین لحظات، در مورد آلبایراک گفته است: «چنین رفتاری، غیرجدی است.» ذکر این نکته ضروری است که این اصطلاح با همین لفظ «غیرجدی»، در زبان ترکی، برخلاف زبان فارسی، بار منفی و شماتت بار دارد. آلبایراک نیز به پدرزن خود چنین پیامی داده است: «تو نمی توانی مرا برکنار کنی. من استعفا می دهم.»

سلدا گونَی معتقد است که ترک قدرت از سوی آلبایراک، استعفاهای دیگری هم به دنبال خواهد داشت.

استعفای تاکتیکی و ناز سیاسی

چند ماه پیش، سلیمان سویلو وزیر کشور که به عنوان محبوب ترین و قدرتمندترین وزیر کابینه اردوغان شناخته می شود، به خاطر فشار مخالفین استعفا داد. اما اردوغان استعفای او را نپذیرفت و سویلو با قدرت و حمایت بیشتری به کار خود ادامه داد.

ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که به باور بسیاری از تحلیل گران آشنا به محیط سیاسی داخلی آکپارتی و دولت، بین سویلو و آلبایراک، رقابت عجیبی در جریان بود و حتی کار به جایی رسید که آلبایراک برای رو کم کنی سویلو، در برابر چشم باز دوربین رسانه ها به او تنه زد.

اما سویلوی سیاستمدار و زیرک، پس از اعلام استعفای آلبایراک، توییتی منتشر کرده و ضمن تشکر از زحمات 5 ساله آلبایراک، او را دوست و رفیق خود خواند. این در حالی است که در ادبیات معمول و مرسوم سران آکپارتی و سیاستمداران محافظه کار، از لفظ برادر یا «کارداش» استفاده می شود و نه دوست یا «آرکاداش». همچنین استفاده از کلمه «جناب» نیز در این موارد، معمولاً مقصود و هدفی معادل فاصله گذاری و عدم ارتباط دوستانه و نزدیک را به نمایش می گذارد.

حالا تحلیلگران بر این باورند که سلیمان سویلو، بیش از هر زمان دیگری در دولت، قدرتمند شده است. چرا که قبلاً، نه تنها مقامات پایتخت، بلکه بسیاری از مدیرکل ها و فرماندهان پلیس در استانهای دیگر ترکیه، از گماشتگان و افراد نزدیک به آلبایراک بودند و گفته می شد که داماد ارشد، حتی در ریزترین مسائل کاخ ریاست جمهوری، دخالت می کرد.

نیش شاگردان اردوغان

حزب اسلامگرای سعادت که توسط جمعی از شاگردان قدیمی مرحوم نجم الدین اربکان اداره می شود، با اقدامی کنایی، به استعفای آلبایراک واکنش نشان داد.

از آنجایی که آلبایراک، استعفای خود را به شکل غیرمعمول و از طریق اینستاگرام اعلام کرد و بر خدمت 5 ساله خود برای اقتصاد ترکیه تاکید کرده بود، حزب سعادت نیز در اینستاگرام خود، چنین متنی به کار گرفته است: از آنجایی فعالیت 5 ساله وزیر سابق یعنی برات آلبایراک پایان یافته، استعفای او را به نفع اقتصاد کشور می دانیم و از این اقدام، استقبال می کنیم.»

شوخی جالب با وزیر بهداشت

یکی از شوخی های جالبی که در روزهای گذشته در فضای مجازی دست به دست شد و بسیاری از کاربران اینستاگرام و توییتر آن را تحسین کردند، این بود: «بازار به استعفای آلبایراک وزیر مالی و دارایی روی خوش نشان داد و نرخ دلار پایین آمد. اگر فخرالدین کوجا وزیر بهداشت هم استعفا دهد، آمار ابتلا به کرونا پایین خواهد آمد؟ عصبانی نشو عمو فخرالدین!»

البته هنوز مشخص نیست که آلبایراک در ادامه حیات سیاسی و اقتصادی خود دقیقاً چه خواهد کرد. اما دورموش ییلماز مدیرعامل اسبق بانک مرزی ترکیه که حالا به عنوان معاون رهبر حزب خوب فعالیت می کند، در یک توییت گفته است: اگر آلبایراک واقعاً به خاطر بیماری استعفا داده، آیا نباید پست معاونت صندوق ملی ترکیه را هم ترک کند؟ معاونت صندوقی که 33 میلیارد دلار سرمایه دارد، شوخی بردار نیست.

حالا باید دید در شرایطی که هنوز تکلیف انتخابات آمریکا روشن نشده و روابط آنکارا – واشنگتن در هاله ای از بلاتکلیفی و ابهام قرار گرفته و شیوع کرونا، فشار اقتصادی بر دولت اردوغان را چند برابر کرده، وزیر جدید چه برنامه ای دارد و ترکیه با مشکلاتی همچون کمبود منابع ارزی و افزایش تورم و بیکاری، چگونه مقابله خواهد کرد.

انتهای پیام/