یادداشت|چرا حامیان دولت و اصلاح طلبان از طرح هسته ای مجلس عصبانی هستند

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، سعید آجرلو در تحلیل علل واکنش  منفی مقامات دولتی و حامیان رسانه ای آنها به طرح «اقدام راهبردی برای رفع تحریم ها» نوشت:  حملات چند روز گذشته از ناحیه حامیان دولت به طرح هسته ای مجلس واکنشی احساسی و سیاسی به  شکل گیری زمین بازی جدیدی است که توانایی تغییر زمین ساخته شده توسط اصلاح طلبان و جریان سیاسی دولت را با توجه به محیط های گفتمانی، سیاسی-اجتماعی و بین المللی دارد. به بیان ساده تر زمین بازی جدید از ظرفیت لازم برای قطع کردن چرخه "سیاست خارجی-اقتصاد- سیاست داخلی" که از رموز پیروزی اصلاحات در انتخابات 92 بود، برخوردار است و حرکتی در جهت تغییر موازنه قدرت با تاثیرگذاری بر مولفه های اجتماعی و سیاسی و بین المللی قلمداد می شود.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

برای توضیح درباره روح حاکم و رویکرد "عقلانیت انقلابی" که منجر به تهیه این طرح شده، از نقدهایی که به آن وارد آمده استفاده می‌کنم تا در فضایی واقعی و عینی توضیح دهم؛ این طرح چرا و چگونه به سود منافع ملی کشور و ایرانیان خواهد بود؟

استدلال حامیان دولت و اصلاح طلبان در نقد مصوبه مجلس عبارتند از؛

1-طرح مجلس موجب خواهد شد که راه بازگشت بایدن به برجام مسدود شود و او به جای انعطاف در مقابل ایران، سرسختی بیشتر نشان دهد.

( محتوای نوشته آقای احمد زیدآبادی)

2-طرح مجلس رویکردی سیاسی دارد و هدف اصلی آن مذاکره با ایالات متحده در دوره بعدی توسط اصول گرایان است.

(محتوای گفته های آقای عباس عبدی)

3-دولت از توان بالای دیپلماتیک برخوردار است و نباید در امری که در آن مسلط است دخالت کرد نهایتا قوای دیگر می توانند نقش مشاور و یاور داشته باشند.

(صحبت های آقای روحانی)

4- پیش از این، پروتکل الحاقی و غنی سازی 20 درصدی موجب رفع تحریم ها نشدند.

(صحبت های آقای علی ربیعی)

در کنار حامیان دولت و اصلاح طلبان، برخی دلسوزان انقلاب هم سخن از این می گویند که قانون مجلس همچنان در کانتکست برجام قرار دارد و توانایی عملی کردن تعهدات طرف غربی را ندارد.

 سیاست خارجی مبتنی بر عقلانیت انقلابی

با توجه به آنچه گفته و نوشته شده، رویکرد "عقلانیت انقلابی" به عنوان پشتوانه نظری طرح جدید مجلس می تواند نشانه ای از شکل گیری دیپلماسی در تراز گام دوم انقلاب اسلامی با مولفه هایی چون عزت طلبی، منفعت خواهی ملی و جامعه گرایی دانست. تا کنون دیپلماسی های موجود در عرصه سیاسی کشور ذیل دوقطبی مذاکره و سازش غرب گرایان شکل گرفته بود و به نوعی پاسخ جریان انقلابی به این جریان، بازی در زمین آنها و به سود آنها تمام می شد ؛ چه متضاد و چه موافق. بر همین اساس استراتژی جدید سیاست خارجی با توجه به سه محیط گفتمانی، اجتماعی- سیاسی و بین المللی به دنبال "سامان قدرت ایران درعصر دگرگونی نظم جهانی"  است.

منظور از "محیط گفتمانی" در این تحلیل، تعهد نظری و عملی به گزاره علاج داخلی اقتصاد، بدبینی به راه لغو تحریم ها و حرکت به سمت "خنثی سازی اثر تحریم ها" با قوی شدن مردم، جامعه و کشور بر اساس راهبرد رهبر انقلاب است. مراد از "محیط اجتماعی- سیاسی" تحلیل و درک جامعه از راه های قوی شدن کشور است که جهت گیری خود را در عرصه های مختلف اجتماعی و در نهایت در سطح پیوند سیاست و جامعه در نهاد انتخابات نشان می دهد. انتخابات البته تنها راه عینی شدن جریان اجتماعی نیست و این جریان در سطح شبکه های اجتماعی بروز و ظهور دارد. این محیط نقش تعیین کنندگی در رویکردهای دولت نسبت به مسائل مختلف دارد و حکمرانی بدون توجه به این محیط به بحران مقبولیت و بی اعتمادی و شکاف دولت - ملت منجر می شود.

"محیط بین المللی" اما به مجموعه نظام بین الملل گفته می شود که شامل برآیند قدرت های فرامنطقه ای و رویکرد قدرت های منطقه ای و جهت گیری نهادهای موثر بین المللی است. این محیط شامل سه بخش "هژمون"، "بی طرف" و "همراه" است که مواجهه با هر کدام دارای ظرایف و دقایق خاص خود است. با توجه به سه محیط مذکور می توان هر یک از نقدهای بیان شده به طرح مجلس را آسیب شناسی کرد و به آنها پاسخ داد. 

پایان دوپینگ سیاسی

درباره سخن برخی اصلاح طلبان که طرح مجلس را موجب دور شدن بایدن از برجام و سرسختی بیشتر او می دانند، باید گفت که این نگرش که بایدن بدون پیش شرط برای مذاکرات جدید در حوزه های دفاعی و منطقه ای به برجام بازمی گردد با واقعیت های "محیط بین الملل" در تضاد است. بر عکس آنچه جناب ربیعی گفته اند، اتفاقا اجرا نکردن پروتکل الحاقی و غنی سازی 20 درصدی پشتوانه چانه زنی تیم دیپلماتیک دولت آقای روحانی در مذاکرات هسته ای بود. اصلاح طلبان که خود بارها از باب عملگرا نبودن در سیاست خارجی ، جریان انقلابی را مورد انتقاد قرار داده اند اکنون خود در دام همین نقد افتادند و با نگاهی "لیبرالی" روابط بین الملل را تحلیل می کنند در حالی که در خاورمیانه فعلی جز با نگرش "رئالیستی" و در بهترین حالت "نورئالیستی" نمی توان تحلیل مبتنی بر منافع ملی ارائه کرد. چنین خطایی در نگاه به دیپلماسی بایدن هم متاسفانه از جانب حامیان دولت وجود دارد و حتی بدعهدی اوباما، بی عملی اروپا و قانون جنگل دوران ترامپ نتوانسته اندکی از این خوش خیالی و خوش بینی آنها به روابط بین الملل بکاهد.

این در حالی است که در طرح مجلس با توجه به سابقه تاریک آمریکا، میان تعهد ایران و غرب "توازن" برقرار شده و معادله ای که تعهد ایران را تبدیل به امتیاز نمی کند، باطل شده است. البته ناگفته نماند که در طرح پیش دستانه مجلس، بازگشت احتمالی بایدن به برجام به کاهش تعهدات ایران وفق برجام منجر می شود و تعهد در مقابل تعهد قرار می گیرد؛ لغو در برابر لغو؛ نه بیشتر و نه کمتر.

درباره نقد دیگری که رویکرد این طرح را سیاسی و انتخاباتی می داند اگر از اشکال اساسی آن که "نیت خوانی" است بگذریم باید گفت که این نقد نشان می دهد جریان انقلابی در قطع پیوند "سیاست خارجی-اقتصاد- سیاست داخلی" درست و دقیق عمل نموده که جریان رقیب را این گونه آشفته کرده است. جریان راست میانه با همراهی اصلاح طلبان، "سیاست خارجی" را با متغیر واسطه ای "افکارعمومی و اقتصاد" تبدیل به سرمایه "سیاست داخلی" کردند. این "دوپینگ سیاسی" نیازمند تدبیر جدیدی از جانب جریان انقلابی است تا این گروگان گیری و دوپینگ خاتمه یابد و راه برای قوی شدن ملت باز شود. انگ انتخاباتی زدن به طرح مجلس بیش از هر چیز حاکی از نگرانی اصلاحات از اختلال در این زنجیره و کاهش سرمایه اجتماعی این جریان است.

عقلانیت انقلابی به عنوان روح و مغز این طرح، نمی تواند و نباید نسبت به "محیط اجتماعی- سیاسی" بی تفاوت باشد. دیالوگ با جامعه نیازمند استدلال قوی و ادبیات منطقی است. ادبیاتی که مسیر عبور از تحریم ها را از جاده قوی شدن اقتصادمی داند اما نسبت به مطالبه حقوق ایران بی تفاوت نیست و به دنبال کسب حداکثر منفعت از مسیر حقوقی و سیاسی هم هست. پیوند دادن طرح مجلس با "نفع اقتصادی جامعه" از مهم ترین قدم ها برای مقابله با "وارونه نمایی" و "آگاهی کاذب" تولید شده توسط رسانه های غربی و بازنمایی اصلاح طلبان است.

تثبیت این ادبیات، زمین بازی سیاسی را از دوقطبی مذاکره اصلاح طلبان به مطالبه لغو واقعی و عملی تحریم ها به واسطه معنادار کردن قدرت بازگشت پذیری جمهوری اسلامی به قبل از برجام در زمینه هسته ای تعریف می کند. شکستن تابوی دوقطبی اصلاح طلبان گرچه مسیر پرفراز و نشیبی است اما اکنون محیط اجتماعی نه آنچنان گوشی برای شنیدن روایت اصلاح طلبان دارد و نه نسبت به روایت جریان انقلابی بی تفاوت خواهد بود.

نقد دیگری که از سوی جناب رییس جمهور بیان شد، معطوف به کاربلدی دولت در امور دیپلماتیک و توصیه هایی چون دخالت نکردن سایر قوا و طعنه هایی چون ثبت پیروزی به نام رقیب بود. قصد مناقشه با ادعای ایشان به صورت سلبی نیست اما سند زدن دیپلماسی برای دولتی که با خوش بینی به غرب، دلار را از 4 هزار تومان به نزدیک 30 هزار تومان رسانده و اکنون هم بر طریق سابق سیرمی‌کند بیش از هر چیز حکایت از نگرانی از سربرآوردن دیپلماسی مبتنی بر عقلانیت انقلابی در مقابل دیپلماسی اعتدال دارد. دیپلماسی که میان سه محیط مذکور توازن ایجاد کرده و مانند دیپلماسی دولت در بعد گفتمانی و رئالیستی نحیف و در عرصه سیاست داخلی فربه نیست. البته انحصارگرایی در دیپلماسی هم خود از اقسام انحصارطلبی هاست.

نقد دیگری که از موضع دلسوزی از سوی برخی افراد در جریان انقلابی کم و بیش شنیده می شود، تلاش طرح برای نقد کردن چک برجام و به عبارتی خارج نشدن از کانتکست برجام است.  با توجه به چارچوب نظری مطرح شده ، بی توجهی به محیط بین المللی با وجود حقوق ایران در برجام منطقی نیست و برای محیط اجتماعی قابل قبول نمی باشد.

رویکرد "مطالبه محور" در نظام بین الملل که بر اساس مولفه های قدرت و رئالیسم و منافع ملی طراحی شود حتما با ادبیات لیبرالی غرب گرایان متفاوت خواهد بود. ضمن آنکه برای بی اثر کردن تحریم ها که از امهات گفتمان رهبر انقلاب است باید وضعیت حقوق ایران در توافق هسته ای بر اساس مطالبات رئالیستی مبتنی بر فشار کاهش تعهدات ایران بر غرب مشخص شود تا ملاحظات محیط اجتماعی هم لحاظ گردد.

عبور از تفکر غرب گرا نیازمند صبر و تدبیر و منطق در سطح اجتماعی است همان گونه که نیازمند برخورد عزت مندانه در مقابل طرف غربی است اگر سطح محیط اجتماعی نیازمند منطق و اقناع افکارعمومی است در سطح بین المللی، اقتدار و سرسختی و مطالبه گری سخن اصلی را می گوید. عصبانیت و ناراحتی حامیان دولت اتفاقا نشان می دهد که مسیر دیپلماسی پارلمان درست و دقیق است.

جریان انقلابی؛ گامی به پیش

طرح مجلس را باید گامی در جهت غروب فراروایت مذاکره راست میانه و اصلاح طلبان دانست که در دوران سرخوردگی بدنه اصلاحات ، فرصتی تازه برای خلق زمینی جدید برای سیاست ایران مهیا می کند که موضوع را از "مذاکره" به "لغو تحریم ها" و از "سیاست خارجی" به "کارآمدی" می کشاند و سیاست موکول کردن اقتصاد و معیشت به روابط خارجی را با چالش مواجه می کند. در چنین شرایطی راست میانه و مدرن که با اعتبار مذاکره به معامله با اصلاحات پرداخت اکنون اعتبار سابق را ندارد. گرچه واقعیت این است که طرح مجلس همان طور که گفته شد ، بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی ارائه و تصویب شده و دولتی ها می دانند که روال مصوبات این شورا به چه نحو و صورتی است.

طرح مجلس شورای اسلامی نشانه بلوغ و تجربه جریان انقلابی است‌ که برای خارج شدن از زمین بازی اصلاح طلبان نیاز به توجه به محیط اجتماعی و بین المللی با اتکا به محیط گفتمانی دارد. سیاستی که هم تجربه برجام را گامی به پیش می برد و هم  قوت و اقتدار هسته ای ایران قبل از برجام را تبدیل به سرمایه ای برای ملت می کند و نگاه تاجرمآبانه به آن ندارد و هم باید به گفت و گوی مستمر با سطح اجتماعی را اصل قرار می دهد تا جریان انقلابی، سرمایه اجتماعی خود را در کنار اقتدار هسته ای و مطالبه گری بین المللی افزایش دهد.

انتهای پیام/