اظهارات نسنجیده اردوغان در باکو و واکنش صریح ایران؛ تهران و آنکارا در مسیر تنش هستند؟
اظهارات نسنجیده و مداخله‌جویانه رئیس‌جمهور ترکیه در مراسم جشن پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان، موجی از واکنشهای منفی را در تهران به‌همراه داشته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روز گذشته مراسم رژه پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ قره‌باغ با حضور رئیس جمهور این کشور و یک مهمان ویژه به‌نام رجب طیب اردوغان برگزار شد.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
مارش نظامی عثمانی و ذکر نام مناطقی در تبریز
در این رژه که با حضور مشترک نیروهای نظامی ترکیه انجام شد اتفاقاتی افتاد که واکنشهای زیادی را در داخل ایران به‌همراه داشته است.
پیش از مراسم سخنرانی رسمی رؤسای جمهور دو کشور، مارش ویژه موسوم به "مهتر" که از مارش‌های سپاه عثمانی بود نواخته شد که با توجه به برگزاری این جشن در جمهوری آذربایجان اقدام بی‌ربطی بود و تناسبی با باکو نداشت.
در سخنان حماسی اثنای رژه نیز از سوی مجری به "ارک تبریز"و "کوه سبلان" اشاره شد که ارتباطی با جمهوری آذربایجان نداشت و نام بردن از این اماکن تحریک‌آمیز قلمداد می‌شود.
سخنرانی اردوغان و اظهارات نسنجیده
سخنرانی اردوغان نیز حواشی بسیاری به‌راه انداخته است.
رئیس جمهور ترکیه در بخشی از سخنان خود با مداخله در امور ارمنستان اظهار داشته است: آرزو داریم که مردم ارمنستان خود را از زیر بار تحمل رهبرانشان که همچنان اسیر دروغهای گذشته هستند و ملت را به فقر و تنگدستی کشانده‌اند رها کنند."
این اظهارات را می‌توان مداخله صریح رئیس جمهور ترکیه در امور داخلی ارمنستان دانست که مشابه این جملات را بارها درباره دولت رسمی و مشروع سوریه عنوان کرده است.
اردوغان در بخش دیگری از سخنان خود یک شعر قدیمی آذری با نام ارس را خواند که می‌گوید: "ارس را جدا کردند و آن را با میله‌های آهنی و سنگ پر کردند/ من از تو جدا نمی‌شدم، ما را به‌زور جدا کردند".
این شعر از جمله اشعاری است که در حوزه ادبیات تجزیه‌طلبانه قلمداد می‌شود.
در خوشبینانه‌ترین حالت می‌توان گفت که انتخاب این شعر یک بدسلیقگی بوده است و نباید قرائت می‌شد زیرا حساسیتهای موجود در ایران در خصوص اشعار یا اقدامات تجزیه‌طلبانه کاملاً روشن است.
سابقه اظهارات مداخله‌جویانه اردوغان
اما با کمی بد‌بینی هم می‌توان گفت که این شعر کنار مداخله در امور ارمنستان که در همین سخنرانی به چشم خورد حاکی از خوی توسعه‌طلبانه رئیس جمهور ترکیه است که در گذشته نیز بارها در قالب اقدامات نظامی در شمال سوریه و شمال عراق و نیز اقدام به براندازی دولت مشروع دمشق به چشم خورده است.
اردوغان زمانی به‌دنبال خواندن نماز پیروزی در مسجد اموی دمشق بود.
علاوه بر بازتاب اظهارات مداخله‌جویانه اردوغان، در داخل ترکیه نیز به این اقدامات و اظهارات واکنشهای زیادی نشان داده شده است به‌نوعی که احزاب جمهوری خلق و حزب دموکراتیک خلق‌ها به‌روشنی و آشکارا نسبت به آن موضع گرفته‌اند.
کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق مدتی پیش گفته بود که اردغان به‌دنبال تجزیه دیگر کشورهاست.
آیا سیاست خارجی ترکیه در اختیار ملی‌گرایان است؟
حتی در داخل حزب عدالت و توسعه نیز از اینکه دیدگاههای افراطی ملی‌گرایانه همراه با مداخله خارجی در سیاست خارجی ترکیه پررنگ شده است نگران و ناراحت هستند به‌طوری که در ترکیه این دیدگاه وجود دارد که اردوغان تحت تأثیر سیاستهای دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی است که دیدگاه ملی‌گرایانه افراطی او در حوزه‌های داخلی و خارجی بر همگان روشن است.
تحقیر ارمنستان که در جنگ شکست خورده است نیز اقدامی نه‌چندان جالب بود که از سوی اردوغان و الهام علی‌اف بارها تکرار شده است.
آن‌چه در این خصوص از رؤسای جمهور ترکیه و آذربایجان انتظار می‌رفت، نه تحقیر ایروان و اشاره به مسائل ملی‌گرایانه تند و هیجانی، بلکه تأکید بر بازسازی مناطق، نزدیک کردن ملتها به یکدیگر و تلاش برای تأمین امنیت تجارت و اقتصاد است اما گویی رؤسای دو کشور از پیروزی بر کشوری که تسلیحات آن مربوط به دوره شوروی است آن‌قدر سرمست شده بودند که بار حقوقی و سیاسی اظهاراتشان برایشان چندان قابل بررسی نبوده است.
واکنش صریح تهران
این اظهارات در تهران واکنشهای زیادی به‌همراه داشت به‌طوری که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در توییتی نوشت:
«به اردوغان نگفته بودند شعری که به‌غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادری‌شان ایران است!
آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟
هیچ‌کس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.»
ظریف به اتفاقی تاریخی اشاره کرد که باعث جدا شدن باکو از ایران شده است.
همچنین دریا اورس سفیر ترکیه در ایران نیز به وزارت امور خارجه فرا خوانده شد.
به‌گفته سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، در جریان این احضار به سفیر ترکیه ابلاغ شد که دوران ادعاهای ارضی و امپراطوری‌های جنگ‌افروز و توسعه‌طلب سال‌هاست که سپری شده است.
همچنین به سفیر ترکیه تأکید شد جمهوری اسلامی ایران به هیچ کس اجازه مداخله در مورد تمامیت ارضی خود را نمی‌دهد و همان‌طور که تاریخ پرافتخارش گواه است، در خصوص امنیت ملی خود حتی ذره‌ای کوتاه نمی‌آید.
علاوه بر وزارت امور خارجه، دیگر وزرای کشورمان از جمله جهرمی وزیر ارتباطات، بطحایی وزیر سابق آموزش و پرورش، جهانپور سخنگوی غذا و داروی وزارت بهداشت و بسیاری از مقامات دولتی و حکومتی نیز در واکنشهایی این اظهارات اردوغان را محکوم کردند،
به‌عنوان نمونه محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در صفحه توییتر خود نوشت: اگر آقای اردوغان از خواندن شعر ارس منظورش ایران بزرگ است، درست است، زیرا آذربایجان در قلب ملت ایران و در کنار برادران دیگرش از قوم، لر و کرد و بلوچ و عرب قرار دارد. اگر نظرش تکرار تجربه شکست‌خورده داعش در سوریه است، حرف غلطی است.
آیا اراده بر تنش است؟
با نگاهی به روابط تهران ــ آنکارا طی سالهای گذشته و به‌خصوص پس از دوره بحرانی اوایل دهه جاری که بحران در سوریه به اوج خود رسیده بود، می‌توان دریافت که طرفین به سطحی رسیدند که همکاری را بر تنش ترجیح داده برای حل مسائل منطقه‌ای در چارچوبهای مختلف، همکاریهایی را میان خود تعریف کردند.
نمونه آن روند آستانه است که از مهمترین نقطه تنش بین دو کشور به یکی از نقاط همکاری راهبردی تبدیل شد و نتایج آن نیز برای مردم سوریه و کل منطقه قابل مشاهده و بهره‌برداری است.
اختلافات طرفین هم در موضوعات مختلف معمولاً از سطح خاصی بالاتر نرفته است.
در این مورد نیز اگرچه طرف ترک خواسته یا ناخواسته در موضوعی حساس از نگاه جمهوری اسلامی به بازیگری پرداخته است اما با توجه به پاسخی که دریافت کرد احتمالاً شاهد کاهش موج رسانه‌ای و سیاسی به‌راه‌افتاده خواهیم بود زیرا طرفین در سطوح عالی مایل به تنش در روابط دوجانبه آن هم در فضای منطقه‌ای کنونی نیستند.
گفتگوهای دوجانبه، همکاری در محیط دوجانبه و منطقه‌ای و تلاش برای توسعه روابط در بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از جمله نکاتی است که تهران همواره به آن اهتمام ویژه‌ای داشته و علی‌رغم برخی اظهارات نسنجیده یا ماجراجویی‌هایی که در سالهای گذشته شاهد آن بوده‌ایم، اجازه نداده است که روابط ترکیه و ایران از کنترل خارج شود؛ در آنکارا نیز اراده‌ای برای درگیری یا تنش با ایران به چشم نمی‌خورد.
انتهای پیام/+
