روند رو به نزول فردنگاری‌های پژوهشی در جایزه کتاب سال/ بلای ارتقا گریبان‌گیر نشر
روند رو به نزول کیفیت تولیدات مکتوب در حوزه فرهنگ چند سالی است که ادامه دارد، حالا دبیرعلمی جایزه کتاب سال نیز از بلایی که گریبان نشر را گرفته و آن ارتقای شخصی نویسندگان و محققان است سخن می‌گوید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قطار سی و هشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران کم‌کم به ایستگاه پایانی خود نزدیک می‌شود، داوری در همه گروه‌های 11گانه در مراحل پایانی قرار دارد و تا بهمن ماه که زمان برگزاری جایزه است برگزیدگان و شایستگان تقدیر مشخص خواهند شد.
در جایزه کتاب سال طی 2 سال گذشته تعداد شایستگان تقدیر نیز کاهش پیدا کرده است و در هر بخش یک برگزیده و یک شایسته تقدیر در صورت وجود معرفی خواهد شد.
داوری‌های جایزه کتاب سال که با هدف حمایت و تشویق مؤلفان، مترجمان، مصححان و ناشران سراسر کشور و ارتقای فرهنگ جامعه اسلامی ایران، حفظ استقلال و هویت فرهنگی برگزار می‌شود، در چند سال گذشته نشان داده است که وضعیت در اغلب گروه‌های داوری چندان مطلوب نیست. دبیر علمی جایزه در اغلب دوره‌های سال‌های اخیر از اینکه در حوزه فرهنگ کمیت بر کیفیت غلبه پیدا کرده است، ابراز تأسف کرده است.
داوری جوایز دیگر در چند سال اخیر نیز حکایت از سیر نزولی کیفیت تالیفات در ایران دارد، به گونه‌ای که به نظر می‌رسد از نظر محتوایی در همه حوزه‌ها مشکل داریم. این هم از داوری‌های کتاب سال و جلال مشخص است و هم از داوری‌های شعر فجر و غنی‌پور و سایر جشنواره‌ها و جایزه‌های دولتی و غیردولتی.
داوران معتقدند که برخلاف پیشرفت در ابزار پژوهش، پژوهش‌ها تحول پیدا نکرده و بالعکس پسرفت نیز داشته است، چرا که پژوهشگران عجول تنها به‌دنبال چاپ اثر خودند و بس.
کمتر از یک و نیم ماه به برگزاری اختتامیه جایزه کتاب سال که به دلیل اپیدمی کرونا به نظر می‌رسد به مانند جایزه جلال بدون حضور برگزیدگان و شایستگان تقدیر برگزار شود، مانده است. باید دید در این دوره وضعیت تألیفات چگونه بوده است؟ آیا نگرانی‌هایی که دبیرعلمی در اختتامیه سال گذشته درباره روند پرشتاب کتاب‌سازی‌ها در نشر داشت برطرف شده است یا با قدرت بیشتری ادامه دارد؟
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد که از ابتدای دولت حسن روحانی بر سمت دبیری علمی این جایزه قرار داشته است، به تسنیم می‌گوید: داوری‌ها همچنان در نهایت قوت در حال انجام است، امسال به دلیل ماجراهایی که کرونا برایمان به‌دنبال داشت، جلسات داوری‌ها به صورت منظم و پی‌در پی برگزار نشد و گاهی نیز از طریق فضای مجازی جلسات را برگزار کردیم که این نیز نیاز به هماهنگی بین داوران داشت. اما امیدواریم تا 15 روز دیگر نتایج داوری را مشخص کنیم.
وی درباره وضعیت آثار گفت: در آن اندازه‌ای که بخواهیم آثار برگزیده و قابل تقدیری در هر بخش داشته باشیم، دستمان پر است، اما نباید به وضعیت موجود مغرور شویم.
مهدوی‌راد در توضیح بیشتر درباره وضعیت کیفی آثار گفت: 6 ماه نخست سال 1398 که در این دوره بررسی شد، به لحاظ کمیت کمتر از سال 1397 نیست، حتی 12 درصد نیز با فزونی عناوین روبروییم، اما به لحاظ کیفی رشد آنچنانی نداریم و در همان سطح متوقفیم.
وی ادامه داد: در حوزه کتاب‌سازی که سال گذشته من بسیار نگرانش بودم وضعیت بهتر شده است، یا به خاطر جوی که به وجود آمد و یا به خاطر اقداماتی که وزارت ارشاد کرد، به هر حال ما منع قانونی به لحاظ قانونی که در مجلس گذاشته باشند، در این زمینه نداریم اما وزارت ارشاد و نهادهای دیگر ورودهایی داشتند که از قبل کتاب را ارزیابی می‌کردند اگر مشابهات دو کتاب بین 25 تا 40 درصد باشد نشان می‌دهد که کتاب دوم از کتاب نخست کپی شده است.
وی گفت: وزارت ارشاد در این زمینه جریمه‌هایی را برای ناشر وضع کرد و از انتشار کتاب دوم جلوگیری کرد. بنابراین در این دوره آن‌چیزی که قبلاً مشاهده می‌شد و کتاب‌های دو جلدی، سه جلدی و حتی بیشتر را به اسم خود کپی می‌کردند، دیگر مشاهده نمی‌شود.
مهدوی‌راد درباره کتاب‌های حوزه علوم قرآن و حدیث و تاریخ نیز گفت: در حوزه‌های علوم قرآنی و حدیث و تاریخ کیفیت بد نیست، ولی دو اشکال اساسی وجود دارد، یکی اینکه چه در متون کهن (تحقیق نص) و چه در تألیفات جدید آن‌چیزی که خودش را نشان می‌دهد، آثار مؤسسات است. فردنگاری‌ها در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند.
وی ادامه داد: این اصلاً موضوع خوبی نیست، درست است که یک مؤسسه‌ای امکانات سخت افزاری و نرم‌افزاری در اختیار چند پژوهشگر می‌‌گذارد و اثر نهایی از کیفیت مقبولی برخوردار می‌شود، اما اینکه یک پژوهشگر نیز بتواند خودش به تنهایی تألیف کند نباید کمرنگ شود. ما در این زمینه دچار ضعفیم.
مهدوی‌راد با اشاره به عجول بودن نویسندگان در انتشار کتاب‌هایشان و ضعفی که به حوزه تألیفات از قبل این عجله وارد می‌شود گفت: دومین موضوع بلای ارتقا است که گریبان نشر ما را گرفته است، محقق مدام می‌خواهد یک کتابش را دو کتاب، دو کتابش را سه کتاب و... کند، دانشیاری را به استادی تبدیل کند. استادیاری را به دانشیاری تبدیل کند.
وی ادامه داد: برخی دانشگاه‌هایی که در این کشور سابقه تاریخی دارند، آثاری منتشر کرده‌اند که نه از نظر حروف‌چینین، نه ساختار ظاهری نه پردازش موضوع قابل قیاس با آن‌چیزی که 10 سال پیش منتشر کرده‌اند، نیست و به شدت افت کرده است. این نگران‌کننده است ما باید رشد کنیم و پیش برویم نه اینکه درجا بزنیم و عقب برویم.
انتهای پیام/