گسترش حاشیه‌نشینی در استراتژیک‌ترین بندر ایران / چرا چابهار از توسعه نامتوازن رنج می‌برد؟
گروه استانها ـ برای جلوگیری از گسترش بیش از پیش حاشیه‌نشینی در چابهار ضروری است برنامههایی مبتنی بر مدل‌های توسعه‌ی منطقه‌ای همگون در طول سواحل مکران و افزایش جمعیت در خط ساحل در برنامه هفتم توسعه در دستور کار قرار گیرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، رشد و توسعه شتابان و ناهمگون شهرنشینی در طی سال‌های اخیر باعث بروز معضلات بسیاری در درون کشور شده است. در این میان، گسترش حاشیه‌نشینی را می‌توان به عنوان جدی‌ترین مسئله ناشی از این مدل توسعه‌ا‌ی ناهمگون در کشور در نظر گرفت.
پدیده حاشیه‌نشینی تداعی‌کننده بسیاری از آسیب‌های اجتماعی چون جرم، فساد، فحشا، اعتیاد و خشونت است. شهرستان چابهار با 60 تا 70 هزار حاشیه‌نشین، بالاترین نسبت جمعیت حاشیه‌نشینی را در کشور به خود اختصاص داده است؛ به عبارت دیگر حدود 60 درصد از جمعیت این شهر حاشیه‌نشین هستند.
170 میلیارد تومان برای ساماندهی حاشیه‌نشینی چابهار هزینه شده است
قائم مقام و معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان و بلوچستان گفت: در حال حاضر 14 کلونی سکونتگاه غیررسمی در شهرستان چابهار وجود دارد که در راستای طرح ساماندهی حاشیه‌نشینی چابهار تاکنون 14 هزار و 410 خانوار در آنها شناسایی شدند.
علیرضا صفی‌پور افزود: در طی دو سال اخیر در حدود 170 میلیارد تومان بابت آماده‌سازی و بسترسازی مناطق حاشیه‌ای در شهرستان چابهار هزینه شده است. با ادامه این مسیر امید است که با همکاری افراد و ارگان‌های مربوطه معضل حاشیه‌نشینی در شهرستان به طور کامل حل شود.
همچنین بر اساس تفاهم‌نامه معتقد شده میان وزیر راه و شهرسازی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) و جمعی دیگر از مسئولین استان، در آبان ماه امسال، عملیات اجرایی آماده‌سازی و ساخت یک هزار واحد مسکونی در مناطق حاشیه‌نشین مرادآباد چابهار آغاز شد.
مدل توسعه منطقه‌ای ناهمگون منجر به حاشیه‌نشینی در طول سواحل مکران خواهد شد
در وهله اول به نظر می‌رسد که پیگیری چنین طرح‌هایی در حل مشکلات موجود در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان و سواحل مکران راه‌گشا خواهد بود. اما با بررسی دقیق‌تر مسئله، خلا وجود نگاه فرایندی و مدل همگون توسعه منطقه‌ای به شدت احساس می‌شود. در واقع باید به این نکته توجه داشت که ریشه حاشیه‌نشینی در این منطقه به نبود شرایط لازم برای اشتغال حاشیه‌نشین‌ها در سکونتگاه‌های اصلی خود در سایر مناطق باز می‌‌گردد. با وجود این معضل حتی در صورتی که مشکل مسکن حاشیه‌نشین‌ها و نقض حریم‌های عمومی توسط آنها حل شود، با گذشت چند سال شاهد وقوع پدیده‌ی حاشیه‌نشینی حاشیه‌نشین‌ها در سطح منطقه خواهیم بود. در طی این پدیده، به واسطه وجود مشکلات اقتصادی و نبود بستر مناسب برای اشتغال، حاشیه‌نشینان توانایی ادامه سکونت در اطراف شهر را ندارند و باز هم از مناطق حاشیه‌ای شهر عقب‌نشینی می‌کنند و عملا این پدیده در طول منطقه امتداد پیدا خواهد کرد.
برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی در درجه اول ضروری است که با استفاده از نگاه مبتنی بر زنجیره ارزش زیست‌بوم‌های کسب‌وکار در طول سواحل مکران توسعه پیدا کنند. منطقه مکران از لحاظ ترانزیتی، گردشگری، شیلات، مواد معدنی، کشاورزی دریایی و ... دارای ظرفیت‌های بسیار زیادی است که بالفعل کردن هر کدام از آنها میتواند بسیاری از نیازهای کشور را برطرف سازد. از سویی دیگر باید به این نکته نیز توجه داشت که پروژه‌های کلانی نظیر احداث کارخانه فولاد و یا پتروشیمی چابهار با وجود اینکه بسیار ارزشمند هستند، اما نباید به عنوان مبنای توسعه منطقه در نظر گرفته شوند. زیرا چنین طرح‌هایی متمرکز به یک منطقه خاص هستند و طبیعتا به تنهایی نمی‌توانند منجر به توسعه همگون در طول سواحل مکران شوند.
در همین راستا معین‌الدین سعیدی نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی گفت: برای توسعه سواحل مکران ضروری است که در درجه اول توسعه انسانی و محلی در این منطقه محقق شود. توسعه بنادر این شهر و یا احداث پتروشیمی و راه آهن به تنهایی مشکلی را حل نخواهند کرد، زیرا پروژه‌هایی از این دست صرفاً برای اقتصاد کشور برنامه‌ریزی شده‌اند و از طریق آنها منفعت چندانی به مردم محلی نخواهد رسید.
توجه به سواحل مکران در برنامه هفتم توسعه ضروری است
در حال حاضر در حد فاصل میان دو شهر جاسک و بندر چابهار با حدود 450 کیلومتر وسعت، تنها جمعیتی نزدیک به 300 هزار نفر ساکن می‌باشند. نکته تاسف‌بار این است که همین جمعیت محدود نیز اکثراً در دو شهر چابهار و جاسک متمرکز هستند و محدوده بندر بحل تا کنارک جمعیت بسیار اندکی را در خود جای داده است. در واقع این مهم نشانگر این واقعیت است که کمتر از نیم درصد از جمعیت کشور در طول سواحل مکران زندگی می‌کنند. این در حالی است که تنها بندر اقیانوسی و استراتژیک کشور در همین منطقه واقع شده است.
وضعیت مطلوب موجود در سرزمین‌های مجاور سواحل مکران، در کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین سرمایه‌گذاری بلندمدت چین در بندر گوادر پاکستان که در 72 کیلومتری بندر چابهار واقع شده، نشان‌دهنده این واقعیت است که تاکنون فرصت‌های بیشماری به دلیل عدم وجود یک برنامه‌ریزی منسجم و حساب شده برای توسعه سواحل مکران از دست رفته است. طبیعی است که ادامه چنین روندی کشور را درگیر مشکلات زیادی حتی در بعد امنیتی خواهد کرد.
حضور جمعیت پایین ساکن در طول سواحل مکران، عملاً مشابه این است که در بازی شطرنج قسمتی از صفحه را خالی گذاشته باشیم و مهره‌ای را در آن قسمت قرار ندهیم. طبیعی است که پس از مدتی در صورتی که ما این قسمت را به صورت مناسب پر نکنیم، دشمنان این مرز و بوم از این خلأ استفاده خواهند کرد. از این رو ضروری است که در طول برنامه هفتم توسعه نگاه ویژه‌ای به رشد و توسعه همگون سواحل مکران و افزایش جمعیت در این منطقه از طریق اشتغال‌زایی شود؛ و هدف‌گذاری‌های لازم در این خصوص صورت بگیرد. به نظر می‌رسد در صورت تدوین اهداف مناسب در این خصوص در برنامه هفتم توسعه، بستر مناسبی برای حضور و مشارکت جدی‌تر دولت و برخی از نهادهای انقلابی فعال در کشور در این منطقه فراهم خواهد شد.
گزارش از احمد کاظمی
انتهای پیام/395/ش
