واکسن کرونا و رقابت تولیدات چین و آمریکا؛ از تفاوت‌ها در توزیع تا چالش نگهداری

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، هرچند شیوع ویروس کرونا  با گرفتن جان بیش از یک میلیون و 730 هزار نفر و ابتلای 78 میلیون در سراسر دنیا شوک بزرگی به شمار می رود اما در عین حال رقابت بین شرکتهای داروسازی بزرگ دنیا برای دستیابی به واکسن این ویروس را نیز به شدت افزایش داد. شرکتهای بزرگ از ژاپن و آلمان گرفته تا داروسازی های بومی شانس خود را در این مسیر امتحان کردند. اما تاکنون آمریکا و چین همانطور که در عرصه سیاست و اقتصاد شانه به شانه درحال رقابت با یکدیگر هستند در راه ساخت واکسن کرونا نیز همین مسیر را ادامه می دهند. تا به امروز واکسن ساخت شرکتهای  آمریکایی فایزر و مدرنا توانسته اند مجوز تولید واکسن را دریافت کنند و شرکتهای چینی سینواک، سینوفارم و کانسینو نیز اخبار مثبتی از مراحل پایانی آزمایش بالینی واکسن های خود ارائه کرده اند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

پیشگامان آمریکایی نبرد با کرونا

شرکت فایزر پس از دریافت مجوز برای تولید واکسن در مرحله اول قرارداد تولید 100 میلیون دوز واکسن  به ارزش 1.9 میلیارد دلار را با دولت آمریکا امضاء کرد. 23 دسامبر این شرکت از قرارداد تازه ای برای ساخت 100 میلیون دوز دیگر با دولت آمریکا خبر داد که قرار است تا 31 جولای در اختیار شهروندان آمریکایی قرار گیرد. آلبرت بورلا، مدیر اجرایی این شرکت دراین باره گفت: با تولید 100 میلیون دوز دیگر آمریکا قادر خواهد بود افرادی بیشتری را تحت پوشش داده و به پایان سریع این بیماری واگیردار امیدوار شود. ما امیدواریم به همکاری با دولت آمریکا و تامین کنندگان بخش سلامت در سراسر کشور ادامه دهیم.

در 18 دسامبر سال جاری میلادی سازمان غذا و داروی آمریکا مجوز استفاده اضطراری از واکسن تولیدی شرکت مدرنا را نیز به عنوان دومین شرکت آمریکایی دریافت کرد. دولت آمریکا با اعطای یک میلیارد دلار از ساخت این واکسن حمایت کرد. شرکت مدرنا در 16 نوامبر اولین داده های خود از انجام آزمایش بالینی را منتشر کرد و در 30 نوامبر این داده ها تکمیل شد. از 196 مورد داوطلب مبتلا به ویروس کرونا، 185 مورد دریافت کننده دارو بودند و از 11 داوطلب دریافت کننده واکسن هیچ یک دچار بیماری شدید نشدند.

اولویت توزیع با ثروتمندان

جدا از 200 میلیون دوز واکسن شرکت فایزر که قرار است در آمریکا توزیع شود، بریتانیا اولین کشوری بود که در دوم دسامبر مجوز خرید واکسن کرونای ساخت شرکت فایزر را صادر کرد. کانادا نیز 9 دسامبر دومین کشوری بود که یک هفته پس از بریتانیا واکسن کرونای این شرکت را تایید کرد. کانادا سفارش خرید 76 میلیون دوز از این واکسن را داده و ژنرال دنی فورتین، افسر ارتش کانادا بر توزیع این واکسن در بین بخش های بهداشتی استانی نظارت دارد. ژاپن نیز یکی دیگر از کشورهایی است که برای دریافت 120 میلیون دوز از واکسن ساخت شرکت فایزر از آغاز سال 2021 توافق کرده است. اتحادیه اروپا نیز در 21 دسامبر مجوز خرید واکسن کرونای ساخت این شرکت را صادر کرد و بدین ترتیب شرایط برای توزیع واکسن در بین کشورهای این اتحادیه را فراهم ساخت. باتوجه به همکاری شرکت بیونتک آلمان با فایزر در ساخت واکسن کرونا به نظر می رسد انتقادات در داخل آلمان برای تلاش در جهت دریافت این واکسن و صدور مجوز از طرف بریتانیا و آمریکا، اتحادیه اروپا نیز برای دریافت واکسن پیش قدم شد.

نقشه توزیع واکسن فایزر

نقشه توزیع واکسن مدرنا

در 11 آگوست دولت آمریکا اعلام کرد درصورت ایمن و اثربخش بودن این واکسن وعده کمک 1.5 میلیارد دلاری برای ساخت 100 میلیون دوز از این واکسن و قراردادی برای 100 میلیون دوز دیگر در فصل دوم 2021 را داد. در 25 نوامبر این شرکت موفق به توافق با کمیسیون اروپا برای تامین 160 میلیون دوز از واکسن تولیدی خود شد. دولت کانادا در 22 سپتامبر سفارش 20 میلیون دوز از واکسن شرکت مدرنا را تایید کرد. این شرکت همچنین برای تحویل 56 میلیون دوز از واکسن کرونای ساخت خود به کانادا از آغاز 2021 اعلام آمادگی کرد. شرکت مدرنا همچنین در 29 اکتبر از شراکت با دولت ژاپن و شرکت داروسازی تاکدا برای تولید 50 میلیون دوز از واکسن تولیدی خود خبر داد. در 26 اکتبر نیز شرکت مدرنا با وزارت بهداشت عمومی قطر برای دسترسی به واکسن این شرکت در صورت تایید ایمنی و اثربخشی آن توافق کرد.

از نابرابری در توزیع تا دردسرهای نگهداری

البته کشورهای دیگری مانند سنگاپور، عربستان، بحرین، کویت، اکوادور، مکزیک، آرژانتین، شیلی، کاستاریکا نیز مجوز توزیع اضطراری واکسن فایزر را صادر کرده اند اما موضوعی که در این بین قابل توجه است میزان دسترسی کشورهای مختلف به این واکسن است. طبق اطلاعاتی که تاکنون منتشر شده کشورهای ثروتمند در گروه اول دریافت کننده این واکسن قرار دارند و باتوجه به ادامه روند گسترش این ویروس (هرچند با شیب کم) کشورهای ضعیفتر نباید انتظار دریافت مقادیر کافی واکسن در آینده نزدیک را داشته باشند.

موضوع دیگر لزوم نگهداری این واکسن ها در دمای بسیار پایین منفی 70 درجه است. واکسن های فایزر در کانتینرهای خاصی که با یخ خشک پوشیده شده به کشورهای مقصد ارسال می شوند و قابلیت حفظ دمای مورد نظر تا مدت 10 روز را دارند. به محض خروج واکسن از فریزر باید در جعبه های خاصی قرار گرفته که قابلیت حفظ واکسن تا حداکثر 30 روز را داشته و یخ خشک اطراف جعبه ها هر 5 روزیکبار باید تعویض شوند. واکسن ها را می توان به یخچال با دمای بین 2 تا 8 درجه انتقال داد اما باید آنها را ظرف مدت 5 روز استفاده کرد.  این واکسن حاوی 5 دوز است که به محض یخ زدایی باید هر 6 ساعت مورد استفاده قرار گیرد و در صورت عدم استفاده در این بازه زمانی، واکسن دیگر قابل استفاده نیست.

تولید کنندگان چینی واکسن کرونا

شرکت کانسینو بیولوژیک در مشارکت با آکادمی علوم پزشکی ارتش چین اقدام به تولید واکسنی با نام کانویدسیا کرده است. در ماه می پژوهشگران نتایج امیدوارکننده ای از مرحله اول آزمایش بالینی این واکسن منتشر کردند و در ماه جولای در گزارشی اعلام کردند که در مرحله دوم آزمایش بالینی، واکسن مورد نظر واکنش ایمنی بسیار خوبی بروز داده است. ارتش چین در 25 ژوئن مجوز استفاده خاص از این واکسن را صادر کرد. در 28 نوامبر مدیر اجرایی ارشد شرکت کانسینو بیولوژیک در مصاحبه ای اعلام کرد که 40 الی 50 هزار  نفر واکسن این شرکت را دریافت کرده اند. از  ماه آگوست به بعد شرکت کانسینو اقدام به آغاز آزمایش بالینی مرحله سوم این واکسن در کشورهایی مانند پاکستان، روسیه، مکزیک و شیلی کرد.

دومین واکسن چینی کرونا که نتایج نسبتا موفقی داشته مربوط به شرکت سینواک بیوتک است که کروناواک نام دارد. در 23 دسامبر پژوهشگران برزیلی اعلام کردند که فاز سوم آزمایش بالینی این واکسن اثربخشی 50 درصدی داشته است. یک روز بعد مقامات بهداشتی ترکیه از اثربخشی 91 درصدی این واکسن خبر دادند. این شرکت در ماه ژوئن اعلام کرد که مرحله اول و دوم آزمایش بالینی این واکسن بر روی 743 نفر هیچ عوارض جانبی شدیدی به همراه نداشته و باعث ایجاد ایمنی در بدن دریافت کنندگان واکسن شده است. مرحله سوم آزمایش بالینی این واکسن در ماه جولای ابتدا در برزیل و پس از آن کشورهای اندونزی و ترکیه آغاز شد. این شرکت متعهد به تحویل 289 میلیون دوز واکسن در خارج از چین شده که اندونزی با 125 میلیون دوز، شیلی با 60 میلیون دوز، ترکیه با 50 میلیون دوز و برزیل با 46 میلیون دوز در رتبه های اول تا چهارم قرار دارند.

این شرکت خود را برای تولید واکسن در سطح جهانی آماده می کند. اندونزی یکی از کشورهایی است که با سفارش 40 میلیون دوز به دنبال دریافت آن تا مارس 2021 است. یین ویدونگ، مدیرعامل شرکت سینواک در سپتامبر از برنامه این شرکت برای توزیع واکسن در اوایل 2021 در کشورهای مختلف ازجمله آمریکا خبر داد. این شرکت در ماه دسامبر اعلام کرد که به دنبال تولید 300 میلیون دوز واکسن تا پایان سال جاری میلادی و افزایش ظرفیت تولید سالانه خود به 600 میلیون دوز است.

سینوفارم رقیبی برای فایزر

شاید موفقترین واکسن تولیدی چین مربوط به شرکت سینوفارم باشد که با اثربخشی  86 درصدی توانسته مجوز استفاده محدود در چین را کسب کند. در ماه جولای مرحله سوم آزمایش بالینی این واکسن در امارات آغاز شد و کشورهای مراکش و پرو در ماه بعدی فاز سوم آزمایش بالینی را آغاز کردند. در 14 سپتامبر امارات مجوز استفاده اضطراری از واکسن تولیدی شرکت سینوفارم را برای کادر درمان و سپس مقامات دولتی صادر کرد. دو ماه بعد امارات مجوز کامل واکسن را صادر و اعلام کرد که با آزمایش بر روی 31 هزار داوطلب دارای اثربخشی 86 درصدی است. کشور بحرین نیز در 13 دسامبر مجوز کامل برای استفاده از این واکسن را صادر کرد. این واکسن در داخل چین نیز بر روی بسیاری از گروه های خاص مانند کارکنان بخش بهداشت مورد استفاده قرار گرفت. در ماه نوامبر رئیس شرکت سینوفارم اعلام کرد که یک میلیون نفر این واکسن را دریافت کرده و به دنبال توزیع گسترده آن در سراسر چین است.

رسانه های رسمی چین اعلام کرده اند که شرکت سینوفارم سفارشاتی برای دریافت واکسن از بیش از 100 کشور دریافت کرده که عمده آنها از کشورهای آفریقایی هستند. کشورهایی مانند مصر، اردن، آرژانتین و  کشورهایی دیگری نیز که اکنون درحال انجام مرحله سوم آزمایش بالینی این واکسن هستند احتمالا در لیست خریداران قرار دارند. نیچر معتقد است که کشورهای دیگر نیز احتمالا به دنبال تامین واکسن مورد نیاز خود از چین خواهند بود زیرا آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای ثروتمند درحال حاضر میلیون ها دوز از واکسن تولید شرکتهای آمریکایی را پیش خرید کرده اند. یکی دیگر از مزایای واکسن ساخت شرکت سینوفارم این است که در ساخت آن از ویروس غیرفعال استفاده شده و برخلاف واکسن شرکت فایزر نیازی به نگهداری آن در دمای به شدت سرد نبوده و از این رو انتقال و توزیع آن به مراتب ساده تر خواهد بود.

نگرانی ها

شرکتهای چینی برخلاف شرکت فایزر و مدرنا که نتایج آزمایشات بالینی واکسن ساخت خود را منتشر کرده اند تنها نتایج آزمایشات بالینی مرحله اول و دوم را منتشر کرده اند که این نتایج نمی توانند عدم بیماری دریافت کنندگان واکسن را تضمین کند. هرچند برخی مقامات این شرکتها اقدام به انتشار نتایج اجمالی کرده اند اما هنوز واکسنهای چینی نتوانسته اند تاییدیه لازم برای توزیع در بین تمام مردم در داخل و خارج از این کشور (به جز موارد اضطراری) را دریافت کنند. پژوهشگران دانشگاه دوک ابراز نگرانی کرده اند که چین به دلیل کنترل بر زنجیره تولید واکسن، شفافیت کمتری به نسبت کشورهای دیگر داشته باشند.

درحالیکه به نظر می رسید ویروس کرونا باعث اتحاد بیشتر دنیا شده و چندان تفاوتی میان مبتلا شدن فردی در یک کشور پیشرفته با شخصی در یک کشور فقیر وجود ندارد اما تولید واکسن بار دیگر نشان داد که دنیا به دو قطبی کشورهای ثروتمند و فقیر تقسیم شده است.  دانشمندان معتقدند برای غلبه بر این ویروس 70 درصد جمعیت کره زمین نیازمند دریافت واکسن است و کشورهای ثروتمند با پیش خرید واکسن تولیدی شرکتهای آمریکایی عملا باعث شده اند که کشورهای دیگر به سمت واکسن شرکتهای چینی گرایش پیدا کنند. تنها چالش واکسن های چینی انتشار نتایج علمی آزمایشات بالینی است که تاکنون به اندازه کافی نبوده اما مقامات چین وعده انتشار آن در آغاز 2021 را داده اند. با توجه به محدودیتهای واکسن فایزر ازجمله عدم توزیع مناسب میان کشورها و همچنین شرایط سخت نگهداری به نظر می رسد واکسن های جایگزین می توانند جوابگوی نیاز کشورهای دیگر باشند.

انتهای پیام/