حشد شعبی عراق؛ راه‌یافتن به دل مردم با رهیافت‌های شهید سلیمانی
«اکرم الکعبی» دبیرکل مقاومت اسلامی نُجباء، یکی از گروه‌های شناخته‌شده بسیج مردمی عراق، در برنامه ای عنوان کرد «حشد شعبی از توده‌های مردم عراق و با اشراف سردار حاج قاسم سلیمانی تشکیل شده و این گروه در عراق، عمق مردمی دارد.»
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نیروهای بسیج مردمی عراق یا همان حشد شعبی پس از دستاوردهای بزرگ در نبرد با داعش و آزادسازی عراق از شر تروریسم در قالب قهرمان ملت عراق نام گرفتند. در این گزارش با توجه به نزدیک شدن به سالگرد شهادت فرماندهان مقاومت، شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس نگاهی شده است به این نیرو و روند راه یافتن حشد شعبی در قلب مردم عراق.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم پس از حمله گروه تروریستی-تکفیری داعش به عراق در سال 2014 و روند تقابل این کشور با هجوم گسترده تروریست‌ها نام گروهی به نام «حشد شعبی» به عنوان مهمترین نیروی مبارز در برابر داعش بر سر زبان‌ها افتاد.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
حشد شعبی چه کسانی هستند؟
نیروهای حشد شعبی در نیمه ژوئن سال 2014 بعد از حمله گسترده گروه تروریستی داعش به استان‌های غربی عراق و سقوط 3 استان این کشور بدون مقاومت در برابر تروریست‌ها و با صدور فتوای جهاد کفایی توسط آیت الله «سید علی سیستانی» مرجع عالی‌قدر شیعه تشکیل شد. فتوایی که بر اساس آن از کسانی که قادر به حمل سلاح و مبارزه با گروه‌های تروریستی بودند، خواسته شده بود که به صفوف مبارزه با داعش بپیوندند.
حشد شعبی در روز 26 نوامبر 2016 با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سپاه جدا از ارتش رسمیت پیدا کرد.
تازه ترین گزارش ها تعداد کل نیروهای حشد شعبی را 140 هزار تا 160 هزار نفر عنوان کرده این در حالی است که در جنگ با داعش تعداد این نیروها بین 100 تا 110 هزار نیرو برآورد شده بود.
حشد شعبی، طبق گزارش تبلیغات جنگ فرماندهی مشترک عملیات نینوا، طی دو ماه از شروع عملیات موصل توانسته بود بالغ بر دو هزار و 600 کیلومتر مربع از زمین‌های غرب موصل را آزاد و شهر راهبردی تلعفر را محاصره و در نهایت آزاد کند.
در ساختار جدید ، چهار فرماندهی در مناطق مختلف عراق شامل «فرمانده مناطق شمالی»، «مناطق غربی»، «مناطق میانی» و «فرماندهی کل» تعریف شده و مناطق استان نینوا، کرکوک و شرق دجله، سامرا، بغداد، الجزیره ( در حدفاصل استان‌های الانبار، صلاح الدین و نینوا)، الرمادی (مرکز استان الانبار) به علاوه منطقه فرات میانی (استان های کربلا، نجف، بابل، دیوانیه و سماوه) به عنوان حوزه‌های حضور و پایگاه‌های حشد شعبی عنوان شده‌اند.
گروه‌های فعال در حشد شعبی
نیروی های مردمی عراق از صدها هزار جوان شیعی عراقی که در بیش از 42 گروه فعالیت می‌کنند که برخی از تشکل‌های بزرگی هستند که قبل از فتوای آیت الله سیستانی موجود بوده‌اند و برخی دیگر از تشکل‌های کوچکی هستند که پس از فتوا شکل گرفته‌اند:
1-عصائب أهل الحق
2-سرایا طلیعة الخراسانی
3-کتائب سید الشهداء
4-حرکة حزب الله النجباء
5-کتائب حزب الله
6-سرایا السلام
7-فیلق الوعد الصادق
8-منظمة بدر - الجناح العسکری
9-لواء عمار بن یاسر
10-لواء أسد الله الغالب
11-لواء الیوم الموعود
12-سرایا الزهراء
13-لواء ذو الفقار
14-لواء کفیل زینب
15-سرایا أنصار العقیدة
16-لواء المنتظر
17-بدر-المجامیع الخاصة
18-لواء ابو الفضل العباس
19-حرکة الجهاد و البناء
20-سرایا الدفاع الشعبی
21-کتائب درع الشیعة
22-حزب الله الثائرون
23-کتائب التیار الرسالی
24-سرایا عاشوراء
25-کتائب مالک الأشتر
26-کتائب انصار الحجه
27- کتائب الدفاع المقدس
28-لواء القارعه
29-کتائب الغضب
30-لواء الشباب الرسالی
31- کتائب الامام الغائب
32-حرکه الابدال
33- کتائب الامام علی
34- جیش المختار
35- لواء الحمد
36- لواء الامام القائم
37- لواء العادیات
38- جنبش انصارالله الاوفیاء
39- لواء الحرس الخاص الخامس البتار
40-جیش الکرار
41- فرقه العباس
در میان این گروه‌ها چند گروه، بارزتر از همه هستند:
- سرایا السلام: نیروهای سرایا السلام همان نیروهای جیش المهدی وابسته به مقتدی صدر هستند که از آگوست 2007 به صورت رسمی فعالیت‌های نظامی خود را به فرمان رهبریت جریان متوقف کرده بودند. این نیروها دو روز بعد از صدور دعوت به جهاد توسط آیت الله سیستانی، با عنوان جدید سرایا السلام که متشکل از ده‌ها هزار نیروی مسلح بودند، مجددا سازماندهی شدند. این نیروهای را می‌توان بازوی نظامی مقتدی صدر در صفوف حشد شعبی دانست. نیروهای سرایا السلام هدف اصلی خود را محافظت از اماکن مذهبی مقدس در نجف و کربلا و مبارزه بر علیه حضور اشغال‌گران خارجی در عراق اعلان کرده اند.
-سازمان بدر: سازمان بدر از میانه‌های سال 2012 تحت فرمان هادی العامری تشکیل شده‌اند و در حال حاضر مهمترین نیروی نظامی حاضر در میان صفوف حشدشعبی هستند. این نیروها در میان شیعیان دارای جایگاه و مقبولیت گسترده‌ای می‌باشند و ارتباط عمیقی با نوری‌المالکی نخست وزیر پیشین و ارتش عراق دارند. در شرایط کنونی نیروهای سازمان بدر، بدنه اصلی حشد شعبی را تشکیل می‌دهند.
- کتائب حزب الله عراق: کتائب (گردان‌های) حزب الله عراق چند ماه قبل از حمله آمریکا به عراق در 2003 تشکیل شد و در ابتدا عنوان سازمانی آن‌ها «کتائب ابوالفضل عباس» بود؛ اما در سال 2007 این جریان عنوان کتائب حزب الله عراق را برای خود برگزیدند. اعضای کتائب حزب الله مقلد امام خمینی (ره) و سید محمد باقر صدر هستند. هر چند عنوان این جریان به حزب الله لبنان نزدیک است، اما تشکیلات سازمانی آن‌ها کاملا از یکدیگر مجزا می‌باشد و فقط دارای اهداف مشترک هستند. یکی از اهداف اصلی این گروه نظامی شیعه مقابله با تمامی نیروهای خارجی در مرزهای عراق است و اولین اقدام نظامی آنان هم در سال 2003 حمله به کاروان نظامی آمریکا در شهر بغداد بود.
- عصائب اهل الحق: این نیروها بخشی از بدنه جیش المهدی بوده‌اند و در سال 2007 پس از توقف مبارزات جیش المهدی به فرمان مقتدی صدر، به عنوان گروهی مجزا اعلام موجودیت نموده‌اند. قیس الخزعلی سمت دبیر کل این جریان را بر عهده دارد.
-سرایای خراسانی: این جریان در سال 2013 به عنوان بازوی نظامی حزب طلیعه تاسیس شد و فرماندهی آن‌ها را علی الیاسری بر عهده دارد. سرایای خراسانی بالغ بر 3 هزار نفر هستند و از ابتدای آغاز درگیری‌های حشدشعبی با داعش در اکثر مبارزات حضور داشته‌اند.
- سرایای عاشورا: سرایای عاشورا همزمان با دعوت به جهاد آیت الله سیستانی ایجاد شدند و به عنوان بازوی نظامی مجلس اعلای اسلامی شناخته می‌شوند. این جریان بیش از 5 هزار نیروی مسلح دارند.
- جریان‌های غیرشیعی: هرچند که ساختار و بدنه نظامی حشد شعبی را شیعیان عراق تشکیل می‌دهند اما بعدها برخی عشایر سنی عراق از استان صلاح‌الدین و استان نینوا و استان الانبار و نیز افراد ایزدی و مسیحیان عراقی نیز به آن ملحق شدند. با دقت نظر در جریان‌های تشکیل دهنده حشدشعبی می‌توان ابراز داشت که هرچند مهمترین علت تعدد جریان در نیروهای حشدشعبی ریشه در اختلاف‌نظر فرماندهان و روسای این جریان‌ها دارد، اما واقعیت این است که دفاع از تمامیت ارضی عراق و آزادسازی همه مناطق تحت تصرف داعش این نیروها اعم از شیعه و سنی و مسیحی را در کنار هم گرد آورده است.
گروه‌های غیرشیعی حشد شعبی
-«الحشد العشائری» که عموما از اهل سنت هستند از یگان‌های مهم این تشکیلات به شمار می‌رود که در حال حاضر در استان‌های سنی نشین الانبار، نینوا، صلاح الدین حضور قوی و موثر در حفظ امنیت دارد.
-تیپ «بابلیون» به فرماندهی «ریان الکلدانی» یکی از تیپ‌های مهم در حشد شعبی است که از مسیحیان تشکیل شده و در حال حاضر در استان نینوا در مناطق و شهرهای مسیحی نشین حضور دارد.
-بخشی از مبارزان مسیحی همچنین در تیپ «اباعبدالله الحسین (ع)» وابسته به حشد شعبی حضور دارند که این تیپ نیز در استان نینوا بخشی از امنیت مناطق مسیحی نشین را برعهده گرفته است.
-ایزدی‌ها، شبک‌ها، ترکمن‌ها هم دارای چند تیپ در داخل حشد شعبی هستند و هم اینک در «سنجار» - شنگال - (سکونتگاه ایزدی ها) و مناطق همواره نینوا که در عراق به «سهل نینوا» (سکونتگاه شبک ها) مشهور است و همچنین مناطق جنوبی استان کرکوک که ترکمن‌های عراق حضور دارند، امنیت این مناطق را به دست گرفته‌اند.
مقامات ارشد حشد شعبی
«فالح فیاض» رئیس هیئت حشد شعبی و «صادق سعداوی» رئیس هیئت ارکان است. «کریم نوری» عضو هیئت حشد شعبی و سخنگوی رسمی آن است.
«ابومهدی المهندس» معاون بسیج مردمی عراق و فرمانده میدانی این نیرو بود. پس از شهادت المهندس در کنار سردار سپهبد «قاسم سلیمانی» به دست تروریست‌های آمریکایی «عبدالعزیز المحمداوی» معروف به «ابو فدک المحمداوی» دبیرکل پیشین و عضو شورای کتائب حزب‌الله به عنوان رئیس ستاد این نیرو به جای شهید ابو مهدی المهندس انتخاب شد.
سید «عمار حکیم» رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق که گردان های عاشوراء و گردان‌های انصار العقیده زیر مجموعه‌های مجلس اعلای اسلامی به شمار می‌روند.
«هادی العامری» رئیس سازمان بدر، «قیس الخزعلی» فرمانده عصائب اهل الحق، «شبل الزیدی» فرمانده گردان‌های امام علی، شیخ «ریان الکلدانی» دبیرکل جنبش مسیحیت عراق و فرمانده گردان بابلیون و «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر است که گردان‌های السلام زیر مجموعه آن به حساب می‌آید.
دستاوردهای حشد شعبی و دشمنی آمریکا با بسیج مردمی عراق
بسیج مردمی عراق در بسیاری از جنگ‌‌ها برای شکستن محاصره داعش یا آزادسازی شهرها نقش فعال داشته است. از جمله شکستن محاصره سامرا و آمرلی و آزادسازی جرف الصخر ( که بعدها به جرف النصر شهرت یافت) و بیجی، جنوب موصل، فلوجه، ضلوعیه، بلد، استان دیاله، الدور، علم، ناحیهٔ بغدادی، تکریت و دیگر مناطق به ویژه در دو استان صلاح الدین و الانبار. حشد الشعبی در عملیات‌‌های مهمی از جمله «لبیک یارسول‌الله» 1 و 2 شرکت داشته است . این موفقیت‌‌ها تا بدانجا بود که آمریکا نیز به آن اعتراف کرد.
حشد شعبی در کنار ارتش و نیروهای امنیتی عراق تمام برنامه‌‌های آمریکا و برخی کشورهای همسو با واشنگتن را بر هم زد و مانع از تجزیه عراق شد.
آمریکا و هم پیمانان منطقه‌ای و داخلی‌اش در عراق بعد از مایوس شدن از انحلال و برچیدن حشد شعبی، جنگ همه جانبه با این تشکیلات را آغاز کرده‌اند.
دشمنی کاخ سفید با حشد شعبی به سال‌های اخیر محدود نبوده است و تقریبا از ابتدای تشکیل نیروهای مردمی، ایالات متحده با آن مخالف بود که نمونه بارز این رویکرد را می‌توان در اقدام 4 سال قبل کنگره آمریکا در تروریستی خواندن برخی شاخه‌های این نیرو دید؛ نیرویی که نقش مستقیمی در نابودی داعش داشت. در ژانویه 2020 وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد این کشور ضمن قرار دادن نام گروه عصائب اهل الحق در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی، نام قیس خزعلی و لیث خزعلی رهبران این گروه را به عنوان تروریست‌های بین‌المللی ثبت کرد.
طی دو سال گذشته موج مخالفت با حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق شدت گرفت و خروج ایالات متحده از خاک این کشور به مطالبه‌ای عمومی تبدیل شد. اما دسامبر 2019 نظامیان آمریکایی حملات سنگینی را به مقر دو تیپ حشد شعبی در استان الانبار عراق انجام دادند که به شهادت ده‌ها تن از این نیروها منجر شد.
پس از حملات نظامی آمریکایی‌ها، درخواست برای اخراج نظامیان آمریکا از عراق تشدید شد. بسیاری از چهره‌های سیاسی و نظامی این کشور هم ضمن محکومیت این اقدام بر لزوم خروج آمریکا از عراق تاکید کردند. «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر از همه جریان‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی عراق خواست که برای اخراج نیروهای آمریکایی از عراق متحد شوند.
شهید «ابومهدی المهندس» جانشین فرمانده نیروهای حشد شعبی عراق که مدتی بعد به همراه سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی در عراق توسط نیروهای آمریکایی ترور و شهید شد هم در آن زمان هشدار داد که پاسخ خیلی محکمی به آمریکا می‌دهیم. حتی جمع کثیری از شهروندان عراقی به سمت سفارت آمریکا در منطقه الخضرا بغداد حمله بردند. ایالات متحده نیز برخی از دفاتر خود را تعطیل کرد و کارمندان غیرنظامی خود در عراق را به شدت کاهش داد.
در تاریخ 5 ژانویه 2020 یعنی دو روز بعد از جنایت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس پارلمان عراق مصوبه اخراج آمریکایی‌ها از عراق را تصویب کرد و مردم عراق نیز 25 ژانویه با برگزاری تظاهرات میلیونی، اخراج نظامیان آمریکایی را خواستار شدند.
ابومهدی المهندس و میراث بزرگی که سردار سلیمانی برای حشد شعبی به جا گذاشت
پس از تشکیل حشد شعبی، ابو مهدی المهندس به عنوان جانشین فرمانده انتخاب شد و دائم در همه جبهههای نبرد در شرکت می‌کرد. وی که پیشتر در زمان حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا، علیه این نیروها فعالیت نظامی داشت به وسیله آمریکا در فهرست تروریست‌های خطرناک جهان قرار داده شد که در قانون آمریکا این امر تعجبی ندارد.
سردار حاج قاسم سلیمانی با وجود اینکه ایشان فروتنانه همیشه از رسانه‌ای شدن نقش خود در تأسیس تشکیلات مهم حشد شعبی و خلاصی عراق از شر اهریمن داعش امتناع می ورزید اما این واقعیت بارها از سوی شخصیت‌های سیاسی مهم عراقی بیان شده است. در 8 شهریور 1395 «اکرم الکعبی» دبیرکل مقاومت اسلامی نُجباء در برنامه زنده «روی خط خبر» شبکه خبر سیما با تاکید بر نقش سردار سلیمانی در تشکیل حشد گفت: حشد شعبی از توده‌های مردم عراق و با اشراف سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس تشکیل شده و این گروه در عراق، عمق مردمی دارد.
شهید ابومهدی المهندس نیز 12 تیر 1396 در حاشیه نهمین اجلاس اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی و در گفت‌وگو با شبکه الکوثر اظهار داشت: سردار قاسم سلیمانی نقش مهمی در آموزش و برنامه ریزی نیروهای عراقی داشته است. وی و برادران حزب الله مشارکت فعالی در نبرد با داعش داشتند و این مسئله با درخواست و توافق با دولت عراق و نخست وزیر سابق صورت گرفت.
از میان چهره‌های رسانه‌ای مطرح عراق نیز «صلاح التکمجی» فعال سیاسی و مدیر شبکه المرصد آبان ماه 1395 در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفت: فرماندهان برجسته ایرانی و از جمله حاج قاسم سلیمانی نقش بسیار مهمی در تشکیل گروه‌های مقاومت در عراق که هسته‌های مرکزی نیروهای بسیج مردمی هستند، داشتند.
در دی ماه 1398 «محمد محیی» سخنگوی گردان‌های حزب الله در گفت‌وگو با شبکه المیادین با تاکید بر اذعان همه گروه‌های عراقی به نقش سردار سلیمانی در کمک به عراق برای شکست داعش گفت: هیچ عراقی نمی‌تواند نقش بزرگ و افتخارآمیز سردار سلیمانی و ایستادن وی در خطوط مقدم شکست داعش را فراموش کند.
در ژوئن سال 2014 ، نیروهای داعش، شهر موصل با نزدیک به دو میلیون نفر در شمال عراق را به اسارت گرفتند. داعشی‌ها سپس به سوی اقلیم کردستان و شهر اربیل پیشروی کردند و توانستند ضمن عقب راندن نیروهای پیشمرگ تراژدی سنجار و ایزدی ها را رقم بزنند. این تراژدی می رفت با سقوط اربیل به شکل شدیدتری تکرار شود اما حضور به موقع حاج قاسم از این امر جلوگیری کرد.
48 ساعت قبل از پیوستن جنگنده‌‌های آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سردار قاسم سلیمانی وارد جبهههای جنگ در مخمور و خازر شده بودند و دوش به دوش پیشمرگان کرد در حال نبرد با داعش بودند. آمدن این نیروها به درخواست مستقیم مسعود بارزانی، رئیس وقت اقلیم کردستان عراق بوده است.
اهمیت حضور و تاثیر روانی‌ای که حاج قاسم سلیمانی در عقب‌نشینی داعش از منطقه اقلیم کردستان دارد را بارزانی این‌گونه عنوان کرده است: «ما بعدها یک فرمانده داعش را اسیر کردیم و از او پرسیدیم چگونه شد شما که در حال فتح اربیل بودید به یک‌باره عقب نشستید؟ این اسیر داعشی به ما گفت: نفوذی‌های ما در اربیل به ما خبر دادند قاسم سلیمانی در اربیل است؛ لذا روحیه افراد ما بهم ریخت و عقب نشستیم».
مهمترین عملیات مشترک شهیدان سلیمانی و المهندس
مهمترین عملیاتی که شهید سلیمانی و شهید ابو مهدی المهندس به طور مشترک آن را فرماندهی کردند عملیات آزادسازی شهر جرف الصخر در 60 کیلومتری جنوب بغداد است. این شهر را عراقی‌ها مثلث مرگ می‌نامیدند. آن هم به دلیل حضور گسترده تروریست‌های القاعده و داعش. جرف الصخر در مثلث بغداد، بابل و کربلا بود و ادامه حضور داعش در این شهر یعنی خطر نفوذ داعش به کربلا.
عملیات آزادسازی جرف الصخر با شعار عاشورا شروع شد و نیروها توانستند ظرف دو روز و پس از شهادت 123 رزمنده آن را آزاد کنند. اینجا بود که آمریکا از قدرت بسیج مردمی و توانایی حاج قاسم بیمناک شد و برای نخستین بار به دولت عراق پیشنهاد مشارکت در جنگ علیه داعش را داد.
انتهای پیام/
