یادداشت| آیا در ایران هم ابرناشران کودک و نوجوان خواهیم داشت؟

خبرگزاری تسنیم،‌ سیدعلی کاشفی خوانساری:

 یکی از ویژگی‌های صنعت نشر ایران که البته برآمده از حرفه‌ای نشدن این کسب و کار است، خلاء و سکوت در حوزه تحلیل بازار است. تقریباً هیچ سایت، مجله، پژوهش و منبعی نمی‌یابید که مثلاً موفق‌ترین و یا ناموفق‌ترین ناشران ایران را در یک حوزه خاص و در یک مقطع زمانی مشخص نامبرده باشد. واژه‌هایی چون بزرگ‌ترین، حرفه‌ای‌ترین، پردرآمدترین، گران‌قیمت‌ترین، پیشروترین، اخلاقی‌ترین و ... در ادبیات و منابع صنعت نشر ایران هیچ کاربردی ندارد. حال‌آنکه بدیهی است یکی از نشانه‌های یک بازار حرفه‌ای، بروز و ظهور تحلیل‌ها و نظرات کارشناسان مختلف و ارائه آمارهای روشن و تهیه نمودارها و جداول و رتبه‌بندی (رنکینگ) درباره تحولات بنگاه‌های اقتصادی است.

 یکی از مواردی که در بازار نشر ایران شاید قابل دسترس باشد میزان مالیات پرداختی هر موسسه انتشاراتی است. از آنجا که میزان مالیات پرداختی برخلاف درآمدها به روشنی ثبت می‌شود شاید از این راه بتوان درباره بزرگترین ناشران ایرانی تعیین تکلیف کرد. تعداد افراد موجود در لیست بیمه و مجموع مبلغ بیمه پرداختی هم شاید ملاکی قابل اتکا و بررسی باشد. اما به هر حال از آنجا که دسترسی به چنین اطلاعاتی نیز برای ما ممکن نیست ناگزیر باید سنجه‌های دیگری را برای ارزیابی و رتبه‌بندی ناشران کتاب کودک جستجو کنیم.

 به نظر می‌رسد تولید بهترین ملاک قابل ارزیابی در خصوص ناشران کودک و نوجوان ایران است. علی‌القاعده تولید نسبت مستقیمی با فروش و درآمد دارد و می‌تواند سنجه مناسبی برای تعیین قدر و اندازه یک انتشارات باشد. پس در ادامه این نوشته با تمرکز و تاکید بر مؤلفه تولید، سعی در شناسایی و معرفی بزرگترین و مهمترین ناشران کتاب کودک در ایران خواهیم داشت.

روشن است که تولید به تنهایی ملاک مناسبی برای معرفی بهترین یا حرفه‌ای‌ترین ناشران نیست و در آن زمینه قطعاً نیازمند دخالت دادن عوامل کیفی همچون غنای ادبی و هنری، ارزش‌های سازمانی، مسئولیت اجتماعی، وجهه صنفی، محبوبیت مردمی، نوآوری و ابتکار و ... خواهیم بود.

همچنین می‌دانیم آمار نشر ایران از سندسازی خالی نیست و چه بسیار کتاب‌هایی که تنها چند نسخه منتشر و در فهرست کتاب‌های ایران ثبت می‌شوند و چه بسیار تجدید چاپ‌های کتاب‌ها که از سوی ناشران با تغییر قطع و یا طرح جلد و یا کنار هم نهادن مجلدات جداگانه به عنوان کتابی جدید به آمار راه می‌یابند. با این حال هنوز اتکا به آمار رسمی تولید بهترین و یا شاید تنها راه ارزیابی تولیدات نشر کتاب کودک در ایران باشد.

 جا دارد تأکید کنم آنچه درباره بازار کتاب کودک ایران می‌خوانید، تنها برداشت و یافته‌های بنده است و ادعای قطعیت ندارد و قطعاً تصحیح و تکمیل آن توسط کارشناسان و خبرگان مایه امتنان و مسرت خواهد بود. در نوشته‌های پیشین به تقسیم ناشران به ناشران کوچک، متوسط، بزرگ و خیلی بزرگ اشاره کرده‌ام. مطابق شرایط بازار کتاب کودک و بر اساس معیار تولید در ایران، می‌توان «ناشر خیلی بزرگ» را با این سه ممیزه مشخص کرد:

 1. حداقل هزار عنوان کتاب چاپ اول کودک و نوجوان داشته باشد.

 2. این کتاب‌ها حداقل سه هزار مرتبه تجدید چاپ شده باشند و یا برای ناشران جوان‌تر می‌توان گفت در پنج سال گذشته هزار نوبت تجدید چاپ کتاب کودک و نوجوان داشته باشد.

 3. در دوره اخیر (مثلاً یک سال گذشته) فعالیت کافی و متناسب با ابرناشران داشته باشد و مثلاً روزی یک کتاب منتشر کرده باشد.

بدیهی است این مختصات متناسب قدر بازار کتاب ایران تعریف شده و با مختصات اَبَر ناشران در مقیاس جهانی قابل مقایسه نیست.

ناشرانی که در حوزه کودک و نوجوان از شرط اول برخوردار هستند، به ترتیب تقریبی عبارتند از: قدیانی، کانون، مدرسه، افق، پیدایش، محراب قلم، منادی تربیت و براق. با این حال اگر به شرط دوم هم توجه کنیم منادی تربیت و براق از این فهرست حذف و با معیارهای دوگانه شرط دوم پرتغال، ذکر، هوپا، شهر قلم، نردبان و به‌نشر به آن فهرست اضافه می‌شوند. شرط سوم یعنی داشتن روزی یک چاپ در یکسال گذشته و یا 9 ماهه اول سال 99 ، به دلیل شرایط کرونایی ناشران زیادی را از جمع فوق کنار خواهد گذاشت و تنها قدیانی، هوپا، پرتغال و ذکر در فهرست باقی می‌مانند.

 از مجموع آنچه گفته شد اگر کمیت تولید را ملاک شناسایی ناشران خیلی بزرگ کتاب کودک فرض کنیم، باید بگوییم انتشارات قدیانی با دو هزار و 700 عنوان کتاب چاپ اول، بیش از 11 هزار  بار تجدید چاپ کتاب کودک و حدود 600 نوبت چاپ از ابتدای سال، تنها ابر ناشر کتاب کودک در ایران است و با سایر رقبای خود فاصله‌ای چشمگیر دارد.

 ناشرانی چون کانون و مدرسه با بیش از دو هزار عنوان کتاب کودک چاپ اول و افق و پیدایش و محراب قلم با بیش از هزار و 500 عنوان کتاب کودک و نوجوان و همگی با سه هزار تا پنج هزار و 500 نوبت تجدید چاپ، با فاصله زیاد از قدیانی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند و با اغماض از فعالیت ناکافی برخی ایشان در سال اخیر، به فهرست ابرناشران راه می‌یابند و تعداد ناشران خیلی بزرگ کتاب کودک و نوجوان ایران به شش می رسد. (چهار نشر خصوصی و دو نشر دولتی)

دو انتشارات ذکر و پرتقال و در مرحله بعد هوپا، شهر قلم، نردبان، براق و به‌نشر ناشران بزرگی هستند که در صورت استمرار و تداوم در تولید، در یکی دو سال آتی قابلیت تبدیل به یک ابر ناشر کتاب کودک و نوجوان را خواهند داشت. اگر عمری باشد در خصوص سایر ناشران بزرگ کتاب کودک و نوجوان در ایران خواهم نوشت.

انتهای پیام/