بحران فروش محصولات کشاورزان در ایران ـ ۴| کام تلخ تاکداران زنجانی با افت شدید قیمت کشمش/ دست گسترده دلالان در سفره کشاورزان
گروه استانها ـ استان زنجان یکی از عمده‌ترین تولیدکنندگان انگور و کشمش در کشور است اما مصائب بسیاری سبب شده است قسمت عمده کشمش تولیدی وارد بازار نشود و چشم امید کشاورزان تنها به حمایت دولتی خیره بماند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، این استان رتبه هفت کشوری در تولید انگور را دارد این در حالی است که گردش مالی حاصل‌شده فروش این محصول صادراتی رقمی بالغ بر 750 هزار میلیارد تومان است، با وجود این، قریب به 16 هزار هکتار از اراضی استان مختص انگور‌کاری است و در این راستا 30 هزار نفر تاکدار نیز همه‌ساله به تولید انگور و فراوری کشمش اشتغال دارند.
اما در مهر ماه سال جاری، تاکداران استان زنجان تحت تأثیر سامانه بارشی قرار گرفتند؛ تاکداران همچون روال پیشین اقدام به فرآوری محصول برداشته‌شده از سطح مزارع انگور خود کرده بودند ولی بارش‌های زودهنگام، ضرر و زیان را به آن‌ها تحمیل کرد.
انگور‌های برداشت‌شده بعد از تیزاب و عمل فرآوری مقابل تابش مستقیم آفتاب قرار گرفته بودند تا با از دست دادن آب خود هرچه سریع‌تر خشک شوند و در نهایت وارد مراحل بسته‌بندی و بازاریابی شوند اما غافل از اینکه بارش‌های پاییزه آغاز شد و انگور‌های نیمه‌خشک زیر باران ماند، با جذب دوباره آب عمل فرآوری با مشکل مواجه شد و تنها خسارت بود که روی دست کشاورزان ماند، از سویی دیگر عدم عملکرد مواد تیزاب نیز خود دلیل دیگری شد تا ضرر و زیان تاکداران را چندین برابر کند زیرا این امر نیز مانع از خشک شدن انگور شد چراکه کشمش بعد از 15 روز بالاخره خشک شد و در نهایت کیفیت آن شدیداً افت کرد.
در این راستا پیش از این مظفر یوسفی‌پور، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم اعلام کرده بود: امسال بهره‌برداران ابهر و خرمدره در فرآوری انگور به کشمش با مشکلاتی رو‌به‌رو شدند که این مشکل دو دلیل داشت؛ نخست اینکه در تابستان جاری به‌دلیل خنکی هوا و عملکرد بالای محصول، انگور تولیدی رسیدگی نرمالی نداشت و به‌نوعی سبز با درصد قند پایین بود که همین امر دلیلی بر پایین بودن کیفیت فرآوری و بالا بودن مدت فرآوری محصول به کشمش شد. دلیل دوم این مشکل نیز در ارتباط با موادی بوده که انگور را به‌شکل تیزابی به کشمش تبدیل می‌کرد، چراکه مواد تیزاب شامل روغن سبزه و کربنات پتاسیم است که در حالت استاندارد باید این مواد با نسبت یک به سه مخلوط شوند، اما به‌دلیل این که هر دو مواد وارداتی و گران است، قیمت فرآوری یک تن انگور تقریباً به 200 هزار تومان می‌رسید بنابراین باغداران برای کم‌کردن هزینه‌ها نسبت را یک به دو یا یک به دو و نیم گرفته‌اند و همین امر سبب شده است انگور دیرتر از موعد خشک شود و کیفیت کشمش فرآوری‌شده پایین‌تر آید.
بیشتر بخوانید
اما انگار داستان ضرر و زیان تولیدکنندگان انگور و کشمش تنها به مورد مذکور و افزایش چندبرابری قیمت نهاده‌های مصرفی ختم نشده است چراکه این محصول در روند قیمت‌گذاری نیز دچار فراز و نشیب‌های فراوانی شده است و قیمت پایین کشمش داغ تازه‌ای را بر دل تولیدکنندگان گذاشته است و قسمت عمده‌ای از محصول تولیدشده تاکداران روی دستشان مانده است و چشم امید کشاورزان به حمایت دولتی خیره مانده است. قیمت این محصول که جزو مهم‌ترین اقلام صادراتی استان است و به‌نرخ دلار محاسبه می‌شود سیر نزولی به خود گرفته و دخل‌وخرج کشاورزان را به هم ریخته است.
با این حال سؤال این است؛ علت اصلی افت قیمت کشمش در بازار چیست؟ آیا استان زنجان برنامه صادراتی برای این محصول اندیشیده است؟ آیا خرید توافقی کشمش از کشاورزان زنجان وارد فاز اجرایی خواهد شد؟
جواد تاراسی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: قریب به 16 هزار هکتار باغ انگور در سطح استان وجود دارد که بیشترین سطح مربوط به شهرستان ابهر و خرمدره است و سالانه 150 هزار تن انگور برداشت می‌گردد که 30 درصد تازه‌خوری و بیش از 30 هزار تن تبدیل به کشمش می‌شود.
وی اضافه کرد: در سال جاری کشمش سهم بالایی در سبد صادراتی استان دارد و سالانه 2.2 درصد از کل صادرات استان به کشمش اختصاص دارد و بنا بر برنامه‌ریزی موجود تا پایان سال جاری 30 هزار تن کشمش از استان صادر خواهد شد.
صادرات کشمش هنوز به حد متعادل نرسیده است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با اعلام اینکه "امسال با توجه به شرایط مساعد جوی سرمازدگی در محصول انگور را نداشتیم که این امر سبب شد میزان تولید محصول به بالاترین سطح خود برسد"، گفت: اشباع شدن بازار از انگور یکی از دلایل افت قیمت محصول در زمان تازه‌خوری بود چراکه همزمان با زنجان چندین استان دیگر نیز انگور را روانه بازار کرده بودند، از سویی دیگر شرایط دمایی در تابستان به‌نحوی بود که انگور تولیدی میزان قند لازم را نداشت و همین امر نیز سبب شده بود بازارپسندی محصول افت یابد.
وی با بیان اینکه برخی از مشکلات در زمان فراوری انگور به کشمش با تیزاب سبب شد انگور در زمان مقرر خشک نشود، عنوان کرد: طولانی شدن دوره فراوری و همزمان شدن با بارش‌های پاییزه سبب شد مقداری از کشمش تولیدشده، همانند سال‌های قبل کیفیت لازم را نداشته باشد اما با وجود این، شرایط مدیریت شد و با همراهی صنایع مختلف این کشمش با قیمت پایین‌تری از کشاورزان خریداری و از بازار جمع شد.
تاراسی با ابراز اینکه قیمت کشمش پایین است و سودی عاید کشاورزان نمی‌کند، اضافه کرد: صادرات کشمش نیز هنوز به حد متعادل نرسیده است، بنابراین نیاز است شرایط به‌نحوی مدیریت شود تا تولیدکننده بیش از این متضرر نشود.
وی با تأکید بر اینکه نحوه مدیریت موستان‌ها می‌تواند در بالا بردن کیفیت انگور و در نهایت کشمش مؤثر واقع شود و اندکی از ضرر و زیان تولیدکنندگان بکاهد، تصریح کرد: در راستای این امر جهاد کشاورزی برنامه‌ریزی کرده است تا 500 هکتار از موستان‌ها را با ارائه تسهیلات به باغداران داربستی کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به اینکه در راستای حمایت از انگور‌کاران و تولیدکنندگان کشمش اقداماتی انجام و پیگیری‌هایی از وزارت جهاد کشاورزی شکل گرفته است، گفت: این استان در اولویت لیست خرید تضمینی و حمایتی کشمش قرار دارد و به‌محض ابلاغ، این قانون در استان زنجان نیز اجرا خواهد شد و اقدام به خرید کشمش خواهیم کرد.
وی با اعلام اینکه واحد‌های فراوری استان ظرفیت لازم را دارند، خاطرنشان کرد: اگر حمایت‌های لازم و تسهیلات کم‌بهره در اختیار تاجران، صادرکنندگان و واحد‌های فراوری قرار گیرد می‌تواند تأثیر چشمگیری در رونق بازار کشمش و افزایش قیمت آن داشته باشد.
با تولید و عرضه بالای کشمش، قیمت افت کرد
در این راستا عبدالله جعفری مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم اذعان کرد: یکی از دلایل افت قیمت محصول کشمش تولید و عرضه بالای آن به بازار است از سویی دیگر شرایط صادرات نیز سبب شده است قیمت مطلوب برای محصولات کشاورزی رقم نخورد این در حالی است که اگر صادرات کشمش رونق بگیرد می‌تواند اثر مثبتی بر افزایش قیمت این محصول داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه برای بهبود شرایط جلسات متعددی با حضور رئیس نظام صنفی کشاورزان و صنایع فراوری کشمش برگزار شده است، گفت: از صنایع درخواست شده است خرید خود را بالا ببرند و در بازاریابی محصول کمک نمایند همچنین مقرر شده است نظام صنفی کشاورزان نیز در حوزه نظارت ورود یابند و بازار قیمت را رصد نمایند تا بتوان با واسطه‌ها که خود دلیلی بر افت قیمت کشمش هستند مقابله کرد.
لزوم ورود سرمایه‌گذاران به فراوری کشمش
از سویی دیگر حسن مولایی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ابهر نیز در گفت‌و‌گو با تسنیم با اشاره به افزایش تولید انگور در این شهرستان نسبت به سال گذشته، اظهار داشت: امسال 120 هزار تن انواع ارقام انگور در ابهر تولید شده است و شهرستان ابهر رتبه اول استان در تولید انگور، کشمش و سایر فرآورده‌های این محصول را دارد، با وجود این، امسال 70 درصد از انگور تولیدشده به تولید کشمش اختصاص یافته است که حاصل آن 24 هزار تن کشمش تیزابی بوده و نسبت به سال قبل افزایش داشته است.
وی با اشاره به وجود 6 مرکز خرید و کارخانه فرآوری، سورت‌بندی و بسته‌بندی کشمش در شهرستان ابهر، افزود: با وجود ظرفیت 25 هزار تنی کارخانه‌های صنایع تبدیلی این محصول در شهرستان، به‌دلیل عدم فعالیت کارخانه‌ها با ظرفیت کامل باز هم نیاز به توجه سرمایه‌گذاران در این بخش است، علی‌رغم وجود این مشکل متأسفانه امسال بیشترین میزان خرید کشمش تیزابی کشاورزان توسط کارخانه‌ها با قیمت هر کیلوگرم 21 تا 22 هزار تومان انجام شد که در ادامه به‌دلیل نوسانات این قیمت تا حدی کاهش یافت.
ارائه تسهیلات 10درصدی به کارخانجات خریدکننده کشمش
با این حال حسن شجاعی، نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: مدتی است که بخشی از کشاورزان و باغداران شهرستان‌های مختلف استان با مشکل فروش محصول در زمینه "کشمش" مواجه هستند و متأسفانه قیمت خرید شدیداً پایین آمده است و باغداران در حال متضرر شدن هستند.
وی خاطرنشان کرد: در مورد مسئله مذکور پیگیری‌های گسترده‌ای انجام شده است و آخرین اقدام جدی دیدار با وزیر جهاد کشاورزی و مسئول سازمان تعاون روستایی بود که در این جلسه حل مشکل عدم فروش و قیمت پایین کشمش را از وزیر جهاد کشاورزی مطالبه کردم.
نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس با ابراز اینکه وزیر جهاد کشاورزی قول اولیه رسیدگی به این مسئله را دادند اما اذعان به وجود گره قانونی در کار داشتند که باید حل می‌شد، گفت: قول مساعد در این زمینه از وزیر جهاد کشاورزی گرفته شد اما در راستای پیگیری و حل مشکل مجدداً دیدار اختصاصی با رئیس مجلس و همین‌طور با اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس برگزار شد تا مسئله به‌طور کامل حل شود.
وی با ابراز اینکه بعد از گذشت چند روز مسئول تعاون روستایی اعلام کرد که گره موجود حل شده است، تصریح کرد: تصمیم‌گیری شده است که وزارت جهاد کشاورزی وام‌هایی با شرایط ویژه به کارخانه‌جاتی که در زمینه خرید کشمش مشغول فعالیت هستند پرداخت کند.
شجاعی با اظهار اینکه وام‌های پرداخت‌شده در کشور با سود 18 درصد هستند، تأکید کرد: قرار بر این است که وزارت جهاد کشاورزی پرداخت هشت درصد سود وام را به‌عهده بگیرد و وام با سود 10درصدی برای خرید کشمش باغداران به کارخانه‌جات پرداخت کند.
این مسئول با اشاره به اینکه این اقدام دو اثر مثبت خواهد داشت، گفت: نخست کارخانه‌دار با وامی که می‌گیرد خرید را انجام می‌دهد و قیمت کشمش متعادل و سود کشاورزان حاصل می‌شود و از سوی دیگر دست دلالان که درصدد خرید کشمش کشاورزان با قیمت ناچیز هستند قطع می‌شود چراکه اگر خرید توسط کارخانه با قیمت مناسب انجام شود قیمت آزاد کشمش ارتقا می‌یابد و ب قیمت متعادل و متوازن خواهد رسید.
خرید توافقی کشمش وارد فاز اجرایی نشده است
با تمام این‌ها علی خان‌محمدی رئیس بنیاد ملی نخبگان کشاورزی در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: متأسفانه تا زمان حاضر اقدام مساعدی در راستای خرید تضمینی کشمش انجام نگرفته است اما با تلاش نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس مقرر شده است با ارائه تسهیلات به واحد‌های فراوری خرید توافقی این محصول از باغداران انجام شود اما بنا بر اطلاعات موجود این امر هنوز وارد فاز اجرایی نشده است.
وی با ابراز تأسف از اینکه در زمان‌های متفاوت تولیدکنندگان اغلب محصولات کشاورزی با سیاست‌هایی که تحمیل می‌شود دچار ضرر و زیان می‌گردند، گفت: محصول کشمش نیز از این قاعده مستثنی نیست با این حال جولان دلالان و واسطه‌ها نیز همواره مزید بر علت می‌شود و بر افت قیمت محصولات کشاورزی دامن می‌زند که این امر نیازمند مدیریت صحیح و سامان دادن بازار محصولات کشاورزی است.
با تمام این تفاصیل، آن‌چه از گفته برخی مسئولان برداشت می‌شود این است که افزایش سطح تولید متهم ردیف اول افت قیمت محصول کشمش در بازار کشور است که باغداران را در شرایط اقتصادی حاضر با چالش مواجه کرده است، این در حالی است که اگر این مسئله در تک تک محصولات کشاورزی همچون گوجه، هندوانه، پیاز، سیب‌زمینی، سیر و سایر محصولات که در فصول مختلف با سردی بازار و قیمت مواجه می‌شوند جست‌وجو شود باز هم افزایش سطح و میزان تولید متهم اصلی شناخته می‌شود و در نهایت اثر سوء خود را تنها بر تولیدکننده تحمیل می‌کند.
با این حال باید از مسئولان مربوطه پرسید؛ چرا همواره باید تاوان کم‌کاری ارگان‌های مختلف را تولیدکننده پس بدهد؟ آیا نمی‌توان با برنامه‌ریزی‌ها و رایزنی‌ها در سطوح بالاتر مشکلات مربوط به تولید، فراوری، خرید و صادرات محصولات کشاورزی را حل کرد تا برای یک بار هم که شده کشاورز در قبال زحمات خود به‌جای زیان، سود برداشت کند؟
با تمام این‌ها بنابر اذعان مسئولان، تولیدکنندگان می‌توانند برای کم کردن ضرر و زیان خود چشم امید به خرید توافقی کشمش با کارخانه‌جاتی داشته باشند که تحت حمایت دولتی قرار خواهند گرفت و اندکی سر و سامان به بازار به‌هم‌ریخته کشمش خواهند داشت، با این حال این مسئله تا زمان حاضر محقق نشده است و امید می‌رود با عزم راسخ سازمان جهاد کشاورزی و سایر مسئولان دخیل در این امر رؤیای خرید توافقی کشمش باغداران شکل واقعیت به خود بگیرد و اندکی از دغدغه‌های این قشر از تولیدکنندگان کاسته شود.
گزارش از زهرا بیات
انتهای پیام/ش+