کتاب «حقوق تحریم‌ها» رونمایی شد/ ایران پاسخ حقوقی جامعی به تحریم‌های ثانویه آمریکا نداده است
استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه در مراسم رونمایی از کتاب «حقوق تحریم‌ها» گفت: دولت آمریکا برای تحریم ثانویه توجیهات زیادی آورده است اما ما پاسخ حقوقی درستی به ادعای آنان ندادیم.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای رسانه، مراسم رونمایی از کتاب «حقوق تحریم‌ها» در این فرهنگسرا برگزار شد. در این مراسم، چهره‌هایی نظیر رضا موسی‌زاده، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، عبدالحسین صفایی و علیرضا ظاهری، عضو هیئت علمی دانشگاه و حمید یزدانیان کارشناس ارشد مسائل سیاسی سخنرانی کردند.
در ابتدای این جلسه، اشکان پیرزاده، نویسنده کتاب «حقوق تحریم‌ها» گفت: در این کتاب چهار نظام حقوقی تحریم‌های فعال یعنی تحریم‌های ایالات متحده، انگلستان، شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار گرفته و به شیوه‌های مقابله و اعتراض بدان‌ها پرداخته شده است. حقوق تحریم‌ها هفته به هفته همسو با الزامات دولت‌ها تغییر می‌کند. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در سخنان اخیر خود، به اقدام برای «خنثی‌سازی تحریم‌ها» اشاره فرمودند و این مهم با شناخت دقیق علمی و فنی نسبت به این حوزه محقق خواهد شد. از این‌رو پس از شناخت شیوه‌های لغو، اسقاط و مقابله با تحریم‌ها اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.
پیرزاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به فقدان متون حقوقی در این زمینه گفت: با توجه به فقدان متون حقوقی لازم در حوزه حقوق بین‌الملل خصوصاً شاخه تحریم‌ها، کتاب پیش رو این موضوع را به صورت جامع دیده و مواردی که در آن مثال زده است به پژوهشگران، اندیشمندان و کارشناسان کمک می‌کند تا بتوانند به مقابله با بحث تحریم بپردازند.
وی تأکید کرد: یکی از چیزهایی که برای کشور دست و پا گیر شده است، تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکاست. همان‌طور که می‌دانید اکنون ذیل تحریم‌های شورای امنیت نیستیم و خیلی وقت است که از فصل هفتم خارج شدیم اما تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا ما را دچار مشکل کرده است. این تحریم‌ها ظالمانه است، چرا که این تحریم‌ها را علیه کشوری وضع می‌کنند که مرتکب رفتار غیر بین‌المللی شده است.
حمید یزدانیان دیگر سخنران این جلسه بود؛ او با اشاره به جمعیت نزدیک به 5 میلیونی ایرانیان خارج از کشور گفت: باید اشاره کنم که جمعیتی نزدیک به 5 میلیونی، ایرانی خارج از کشور داریم. یکی از ویژگی‌های این 5 میلیون ایرانی خارج از کشور، میل به زادگاه است. حتی همان کسی هم با نظام مخالف است، میل به زادگاه دارد. این موضوع در سال‌های گذشته باعث شده است که نظام از ظرفیت آنان برای حل بعضی از مشکلاتش از جمله تحریم‌ها استفاده کند.
وی اضافه کرد: این 5 میلیون ایرانی خارج از کشور طیف‌های برجسته و نخبه‌ای‌اند که به تکنولوژی روز دنیا دسترسی دارند یا طیف سرمایه‌دارند که ثروت زیادی دارند. در طول این سال‌ها میل به زادگاه باعث شده است که بخشی از ایرانیان خارج از کشور به کمک ما بیایند و از این طریق انتقال تکنولوژی و سرمایه داشتیم و با کمک آنان توانستیم بخشی از مشکلاتمان را حل کنیم. نکته‌ای که در اینجا می‌خواهم بدان اشاره کنم این است که در تمام سیاست‌های کلی کشور آمده است که باید از حقوق ایرانیان خارج از کشور حمایت شود. مقام معظم رهبری دیداری با سفرا داشتند و در آنجا مطرح کردند که از ایرانیان خارج از کشور حمایت کنید حتی اگر مخالف و منتقد شما باشد.
وی با گلایه از عدم حمایت نهادهای دولتی از حقوق ایرانیان خارج از کشور گفت: برخلاف تأکیدات رهبری و اینکه موضوع حمایت از ایرانیان خارج از کشور در برنامه پنجم توسعه نیز آمده است، با موارد مختلفی از ایرانیان مواجه شدیم که فلان وزارتخانه ما درخواستی کرده و آن ایرانی خارج از کشور تحریم‌ها را دور زده و آن درخواست را اجابت کرده است اما بعداً دچار مشکل شدند و حتی پایشان به بازجویی دستگاه‌های امنیتی هم کشیده شده است. در این شرایط سفارت ما آن‌طور که باید و شاید کمک آن فرد نکرده و خودش مجبور است هزینه‌هایی را پرداخت کند.
عبدالحسین صفایی، عضو هیئت علمی دانشگاه، دیگر سخنران این جلسه بود. او گفت: سؤالاتی وجود دارد و آن هم این است که آیا تحریم‌های ثانویه آمریکایی‌ها یا کشورهای دیگر، منطبق بر منطق حقوقی است یا خیر؟ آیا اصول حقوق بین‌الملل همراهی کرده چنین فرصتی را به آنان می‌دهد یا خیر؟ و ... در اینجا نمی‌توان به صورت تفصیلی صحبت کرد اما برای آنکه مسیری باز شود، باید بگویم که در این زمینه با فقر فرهنگی و حقوقی کاملی مواجهیم و اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. شاید در رسانه‌ها و یا به صورت شعاری به این موضوع پرداخته باشیم اما هیچ‌گاه به صورت مبنایی به این موضوع نپرداختیم که آمریکایی‌ها چگونه و با چه استنادی ما را تحریم می‌کنند؟ از این‌رو اقدام آقای پیرزاده فتح بابی است که بار دیگر به اینجا برگردیم. معتقدم که حتماً باید دو واحد درس حقوق صلاحیت را در دانشگاه‌هایمان حداقل برای کارشناسی ارشد تعریف کنیم. دنیا امروز براساس مبانی با ما برخورد می‌کند و علیه‌مان تصمیم می‌گیرد که ما هنوز آن را مطرح هم نکرده‌ایم و نقد نیز نشده است. از این روی به نظر می‌رسد که در دانشگاهمان باید مبانی حقوقی تحریم‌ها را مورد بررسی قرار بدهیم.
وی اضافه کرد: چیزی که امروز نکوهیده است، صدور قوانین و صلاحیت محاکم است و آمریکایی‌ها امروز از همین موضوع علیه ما استفاده می‌کنند. آنان برهمین مبنا به تحریم‌های ثانویه پرداختند. در اینجا باید به دو سؤال اساسی پاسخ بدهیم. سؤال اول این است که دولت آمریکا براساس کدام منطق حقوقی، با توسل به قوانین داخلی خود و دستورات اجرایی‌اش که دارای آثار فراسرزمینی است، صلاحیت قانونی و قضایی خود را بر موارد و موضوعاتی اعمال می‌کند که هیچ ارتباطی با آمریکا نداشته و حتی در سرزمین آنان نیز واقع نشده است. سؤال دوم این است که ایالات متحده به موجب کدام یک از اصول حقوقی بین‌الملل و چه منطقی به خود اجازه می‌دهد که فعالیت‌های شرکت‌های غیرآمریکایی را با دولت‌های ثالث مثل ایران ممنوع کرده و حتی برای آنان مجازاتی نیز پیش‌بینی کند؟
او با اشاره به اینکه آمریکا متهم به اخلال در نظم حقوقی بین‌المللی است، گفت: من فکر می‌کنم که آمریکا متهم به اخلال در نظم اصول حقوقی جامعه بین‌المللی است چرا که بند اول ماده دوم منشور سازمان ملل متحد می‌گوید که این سازمان براساس تساوی حاکمیت کشورها قرار گرفته است و حتی در بند هفتم همین ماده از نظر احترام به حاکمیت کشورها اجازه نمی‌دهد که حتی سازمان ملل متحد در امورات داخلی کشورها دخالت کند. حال چگونه است که یک قدرت به خودش اجازه می‌دهد که چنین کاری را انجام دهد؟ بنابراین آمریکا متهم به اخلال در نظم کلی اصول حقوقی جامعه بین‌المللی است. جالب است بدانید که خود آمریکایی‌ها نیز سبک اعمال تحریم‌ها توسط دولت فعلی آمریکا علیه ایران را مورد تمسخر قرار می‌دهند.
علیرضا ظاهری، عضو هیئت علمی دانشگاه در بخش دیگری از این مراسم گفت: دقت داشته باشید ما می‌توانیم دو عمل در حقوق بین‌الملل انجام بدهیم؛ اولی دفعی و آنی است. برای مثال، سردار سلیمانی را ترور کردند و ما هم خیلی سریع عین‌الاسد را زدیم. در لحظه تمام شد. دومی عملی است که در خط زمان حرکت می‌کند و لازم است برای اقدام مقابل، نهادهای اجرایی، قوانین و دستورالعمل‌هایش مشخص شده و مورد پایش قرار گیرد. در اینجا مانند حمله به عین‌الاسد حرکت آنی نداریم و با یک نهاد مواجه هستیم و باید برمبنای نظام حقوقی حرکت کنیم.
وی اضافه کرد: برای این حرکت نیاز به ابزارهایی داریم که متناسب با آن باشد. دقت داشته باشید از آنجا که در اینجا با نظامی شبکه‌ای مواجهید باید با شیوه‌ای متفاوت و با دستورالعملی خاص عمل کنید. هر چقدر که ساختارها و پیوندهای حقوقی را دقیق‌تر چیده باشید بهتر می‌توانید کار کنید. بنابراین اگر چه اکنون تحریم را داریم و نهادی قدمت‌دار در حقوق بین‌الملل است، باید توجه داشت که این نهاد به هیچ‌وجه با نهاد 70 سال پیش یکی نیست و فقط اشتراک لفظ دارد.
رضا موسی‌زاده، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه سخنران پایانی این جلسه بود. او گفت: باید این سؤال را بپرسیم که تحریم‌ها از کجا شروع می‌شوند و دادگاه یک کشور به چه اجازه‌ای به خود این صلاحیت را می‌دهد که چنین عملی را انجام بدهد و برایش توجیه قانونی داشته باشد. حتی جالب است که یک فرد می‌آید و می‌گوید تا زمانی که من هستم باید این کشور مجازات شود. باید پرسید که مجازات نهایی ما چیست و قرار است تا کجا ادامه داشته باشد؟ این تحریم‌ها هم از منظر مبنا دارای مشکل است و هم از نظر سازماندهی تحریم.
موسی‌زاده درخصوص شرکت‌هایی که به واسطه تحریم ایران جریمه شدند، گفت: جالب است بدانید که یک شرکت فرانسوی 8.9 میلیارد دلار جریمه به آمریکایی‌ها داده است به این دلیل که 4 هزار تراکنش مالی با ایران داشته است یا یک شرکت دیگر 1.3 میلیارد دلار از سوی آمریکا جریمه می‌شود. جالب است که این جریمه را هم پرداخت می‌کنند چرا که بازار آمریکا برایشان مهم‌تر است و می‌خواهند باقی بمانند.
او توجیهات آمریکایی‌ها برای تحریم ثانویه را برشمرد و گفت: آمریکایی‌ها 5 دلیل را مبنای صلاحیت خود برای تحریم‌های ثانویه قرار می‌دهند؛ یکی کنترل توسط شرکت‌های آمریکایی است و صلاحیت را براساس اصل تابعیت مطرح می‌کنند. دومی به کارگیری فناوری است. به عبارت دیگر، چون تکنولوژی آمریکایی به کار گرفته شده است، آن کالا آمریکایی می‌شود. سوم به کارگیری سرزمینی نظام مالی آمریکا است. چون از دلار استفاده می‌شود و شبکه مالی آمریکا بر مبنای این ارز است، صلاحیت برای خود قائل می‌شوند. مورد دیگر بر مبنای اصل صلاحیت شخصی انفعالی است. پنجمین مورد از توجیه تحریم‌های ثانویه اصل صلاحیت واقعی یا حمایتی است.
وی اضافه کرد: ما به توجیه حقوقی آمریکایی‌ها پاسخی ندادیم. اگر هر پاسخی داده شده است، از سوی دیگران نظیر اتحادیه اروپا، کانادا، مکزیک و ... بوده است. در اینجا جا دارد ریشه این مطالب مورد بررسی قرار گرفته و مبنای صلاحیتی تحریم‌ها در جای خودش مورد تدبیر و تأمل قرار گیرد.
در پایان این مراسم از کتاب «حقوق تحریم‌ها» رونمایی شد.
انتهای پیام/