بحران در تالابهای ایران| روزگار سیاه بزرگترین دریاچه آب شیرین خاورمیانه / دریاچه پریشان در بی‌خیالی دولت کاملا خشک شد + فیلم
گروه استانها ـ دریاچه پریشان کازرون که با نام‌های دریاچه مور و فامور نیز شناخته می‌شود، یکی از بزرگترین دریاچه‌های آب شیرین ایران و خاورمیانه به شمار می‌رفت که بر اثر تداوم خشکسالی و کم آبی کاملا خشک شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، دریاچه پریشان، در دل رشته‌کوه‌های زاگرس و در استان فارس، با مساحت تقریبی 4200 هکتار و در حوضه آبخیزی به مساحت 29000 هکتار واقع شده است. این دریاچه در منطقه حفاظت‌شده دشت ارژن - پریشان قرار دارد و به‌عنوان تالاب بین‌المللی سایت رامسر و ذخیره‌گاه زیست‌کره یونسکو نیز به ثبت رسیده است.
دریاچه پریشان از نظر تنوع زیستی بسیارغنی بوده و محل زادآوری و زمستان‌گذرانی بسیاری از پرندگان مقیم و مهاجر است. 18 روستا در اطراف دریاچه واقع شده که اقتصاد محلی آن‌ها وابستگی بسیاری به دریاچه دارد و انواع مختلف بهرهبرداری از جمله برداشت ماهی، شکار پرندگان و گردشگری از دریاچه صورت می‌گیرد.
عمده‌ترین تهدیدات فراروی تنوع زیستی این تالاب، ورود آلاینده‌های شیمیایی کشاورزی و روستایی (به‌ویژه در اثر کشت زیر پلاستیک)، تخریب سرزمین در سطح حوضه آبخیز و بهرهبرداری بیش از ظرفیت از منابع زیستی است. با این وجود مشکل خشکسالی حاکم بر منطقه تالاب پریشان در سال های اخیر به نوعی سایر عوامل تهدید کننده را تحت شعاع قرار داده و منجر به رویارویی با یک بحران در منطقه شده است.
مهم‌ترین گونه های آبزی دریاچه و دامنه های اطراف آن شامل نی، لویی، گز و گونه های جنگلی، بلوط، بادام کوهی، زالزالک و داغداغان می باشد. این دریاچه به عنوان یکی از سایت‌های نمونه طرح حفاظت از تالابهای ایران انتخاب شده و مطالعات جامعی بر روی آن انجام گرفته شده است. هدف پروژه حفاظت از تالابهای ایران در این سایت ارائه راهکارهای اجرایی در چارچوب ایجاد یک نظام مدیریتی تلفیقی مبنی بر مدیریت اکوسیستمی حوضه آبخیز برای کاهش تهدیدات عمده ای است که متوجه تنوع زیستی این منطقه حفاظت شده تالابی است.
نبی‌الله مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در شیراز، با اشاره به وضعیت تالابهای استان فارس اظهارداشت: 11 تالاب در سطح استان فارس وجود دارد که 4 تالاب رامسر سایت هستند یعنی مشمول کنفوانسیون رامسرند که شامل مجموعه طشت، کمجان و بختگان و پریشان می‌شود.
وی با بیان اینکه دریاچه پریشان از سال 86 آبی به خود ندیده و کامل خشک شده است، گفت: در این دریاچه سطح ایست آبی چندین متر از کف تالاب پایین‌تر رفته و تقریبا همه چشمه‌های اطراف تالاب خشک شدند؛ اقداماتی برای احیای دریاچه انجام شده اما به دلیل اینکه کمبود مخزن شدید است نتوانسته جوابگو باشد.
معاون فنی محیط زیست استان فارس با بیان اینکه باید کمکی به دریاچه پریشان شود تا این افت جبران شود و بعد با یک مدیریت مناسب پایدار نگه داشته شود، افزود: بختگان نیز متاسفانه در لیست مونترو قرار گرفته است، اگر تالابی دچار مشکل شود و احتمال از دست دادن کارکردهای زیستی و اکولوژی را داشته باشد، در لیست مونترو قرار می‌گیرد تا دولت‌ها حساس شوند و بتوانند آن را احیا کنند که اگر احیا نشود تالاب مذکور از کنوانسیون رامسر خارج می‌شود.
مرادی با بیان اینکه تالاب بختگان دومین تالاب بزرگ داخلی کشور است، بیان کرد: این تالاب با وسعت 85 هزار هکتاری خود و 41 هزار هکتاری طشک و 4 هزار هکتاری کمجان در سال‌های خوب بهم متصل می‌شدند و یک اقلیم بسیار خوبی درست می‌کردند اما اکنون بزرگترین انجیرستان دیم دنیا در استهبان بعد از خشکیدگی تالاب دچار آسیب جدی شده و در ورطه خشکیدگی و از بین رفتن است.
وی با بیان اینکه اقداماتی هم برای احیای این 4 تالاب صورت گرفته است، عنوان کرد: برای بختگان بارزترین طرح مدیریت زیست بومی بختگان است که به صورت کامل کار شده و براساس همان پیگیری‌ها انجام می‌شود.
مرادی تصریح کرد: خوشبختانه این حساسیت در مسئولان استانی ایجاد شده و به این نتیجه رسیدند که بختگان باید احیا شود و طی 2 سال اخیر بخشی از حق آبه بختگان را از درودزن تامین و رهاسازی و کشاورزان نیز همکاری کردند.
معاون فنی محیط زیست استان فارس با بیان اینکه مطالعات دانشگاه شیراز در قالب طرح احیای تالابهای استان فارس در حال انجام است اما هنوز کامل نشده است، گفت: مهم‌ترین دلیل برای به وجود آمدن این شرایط برداشت‌های غیرمجاز است و این موضوع در مجموعه بختگان و پریشان بیش از 30 تا 40 درصد سهم دارد.
وی با بیان اینکه هزار چاه در اطراف پریشان است که یک سوم غیر مجاز است و مابقی هم که مجاز است همه مجهز به کنتور نیستند که حجم مندرج در پروانه را رعایت کنند و هر چقدر دلشان بخواهند آب برداشت می‌کنند، بیان کرد: زمین‌های اطراف دریاچه تمام سال کشت می‌شود و هیچ استراحتی به تاسیسات و سفره‌های آب نمی‌دهند، میزان برداشت آب خیلی زیاد است و در سال‌های اخیر اضافه برداشت با خشکسالی همراه و سبب خشکیدگی تالاب‌ها شد.
مرادی با بیان اینکه سهم خشکسالی 10 تا 20 درصد است، گفت: علت عمده خشکیدگی تالاب‌ها مربوط به برداشت زیاد از آب‌های زیرزمینی است به گونه‌ای که در سمت دریاچه مهارلو گزارش اخیر اعلام شده از فروچاله‌هایی خبر دادند در حالی که مهارلو هر سال آبگیری دارد و الان هم 30 درصد آب دارد.
وی با بیان اینکه هر چند عمق فروچاله‌ها زیاد نیست اما خطرناک است، افزود: اگر مهارلو خشک شود تبعات بدی برای شیراز و سروستان دارد چراکه مهارلو پایاب دشت شیراز است و سال‌های سال آلودگی‌ها به این قسمت رسیده اگر مهارلو خشک شود، محل برداشت گردو غبار می‌شود می‌تواند شرایط بدتری را رقم بزند.
معاون فنی محیط زیست استان فارس درباره تبعات خشک شدن و از بین رفتن تالاب‌ها گفت: عمده‌ترین تبعاتش ایجاد کانون‌های برداشت گرد و غبار است که در بختگان این اتفاق افتاد، باد غالب از دریاچه به سمت شهر آباده طشک است که سبب طوفان‌های نمک می‌شد که در سال‌های اخیر برای تثبیت طوفان‌های نمک نهال کاری شده تا اگر طوفان ایجاد شد مسیر حرکت به سمت شهر نباشد و بتوانیم جلویش را بگیریم.
وی افزود: فروچاله‌ها هر چند وسیع و گسترده نیست اما در کنار دریاچه مهارلو اتفاق می‌افتد و مربوط به برداشت از آب‌های زیر زمینی است که در نزدیک یکی از روستاها در حال اتفاق است.
مرادی تهدید امنیت غذایی را از دیگر تبعات خشک شدن دریاچه‌ها دانست و اظهار داشت: در نتیجه خشک شدن تالاب‌ها و برداشت بیش از حد از سفره‌های زیرزمینی سفره‌های آب شور به سمت آب شیرین نفوذ می‌کنند و کیفیت آب به شدت پایین می‌آید و کشاورزی و امنیت غذایی هم دچار مشکل می‌شود.
معاون فنی محیط زیست استان فارس بیان کرد: اگر کانون‌های تولید ما در روستاها معیشتشان تامین نشود ناگزیر به تخلیه هستند که این مهاجرت‌های عظیم پیامدهای اجتماعی بسیاری دارد.
وی با بیان اینکه اکنون احیای تالاب‌ها مطالبه آحاد مردم شده و تصمیم‌گیران نیز به این آگاهی رسیدند که باید مدیریت منابع آب را جدی‌تر بگیریم، اظهار داشت: ما در کمربند خشک جهان هستیم و در این موقعیت بودن اقتضائات خود را دارد. در آینده اگر با این شیوه ادامه دهیم فجایع محیط زیستی رخ می‌دهد اگر بختگان را از دست بدهیم کویر سیرجان به داخل استان فارس نفوذ می‌کند که حتی تجسمش هم سخت است و امیدواریم به این نقطه نرسیم.
مرادی با بیان اینکه تالاب‌ها یک متولی خاص نمی‌تواند داشته باشد بلکه همه ذی‌نفعان باید یک باور داشته باشند تا بتوانند مدیریت کنند تا تالاب پایدار باشد، گفت: باید همه به نحوی از منابع استفاده کنند که خود منبع شود.
وی خاطرنشان کرد: برای استان فارس و مجموعه بختگان و پریشان طرح مدیریت زیست بومی آماده شده، برای کافتر و مهارلو نیز این طرح آماده و ابلاغ شده است، هر دستگاه دولتی شرح وظایفی دارد که باید انجام دهد و هرچند هنوز به اجرا نرسیده اما در اولویت قرار دارد.
معاون محیط زیست فارس گفت: از سال 93 ستاد احیای تالابهای فارس را شروع کردیم و بعد از آن قانون تالاب‌ها و آئین نامه اجرایی دنبال شد پس از آن یک ستاد ملی شکل گرفت و ستاد احیای تالابهای فارس هم تغییرات جزئی در آن ایجاد شد، در حال حاضر جلسات منظمی تشکیل می‌شود و رئیسش هم استاندار است و امید داریم که نتیجه خوبی داشته باشد.
مرادی با بیان اینکه در سفر رئیس سازمان به استان فارس تکلیف شد که برای تالابهای فارس شبیه تالاب ارومیه یک طرحی آماده شود که در دست اجرا است و کارهای مقدماتی در حال انجام است تا نقشه راه برای احیای تالاب‌ها ترسیم شود، بیان کرد: این طرح ابتدا باید در ستاد استانی تصویب شود و بعد در ستاد ملی و به وزارت خانه‌های مربوطه ابلاغ شود تا مصوبات و رهیافت‌ها را دنبال کنند.
انتهای پیام/424/ش