بررسی تکنیک‌های جنگ نرم در خطبه فدکیه حضرت زهرا (س)
یکی از تکنیک‌های بسیار زیبای فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در مواجهه با جبهه نفاق، بهره‌گیری از استدلال‌های محکم قرآنی بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از حوادث ناگوار تاریخ اسلام که به‌نوعی چهره غیراسلامی جبهه نفاق و انحراف را برای همگان روشن کرد، واقعه تلخ و دردناک غصب فدک است. هرچند آیات و روایات فراوانی گواه بر اختصاص آن سرزمین استراتژیک به خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام داشت و کسی نمی‌بایست متعرض حقیقت آن شود، اما این بار هم مدعیان اسلام‌گرایی نتوانستند از آزمون مهم الهی سربلند بیرون آیند؛ چراکه چشم طمع آنها، مانع درک صحیح حکم الهی شده بود. نوع مواجه حضرت زهرا (س) با غاصبان فدک را می‌توان از ابعاد مختلف مورد بررسی و واکاوی قرار داد. از جمله ابعاد این موضوع، تکنیک‌های جنگ نرمی است که صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها از آن بهره‌گیری کردند.
1ـ استفاده از ابزار رسانه
با اندکی دقت و تأمل در نوع عملکرد حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای مقابله با غاصبان فدک، به این مهم پی خواهیم برد، که ایشان ابزار رسانه کلامى را برگزیدند. در واقع ایشان برای اینکه سخن خود را به گوش همگان برسانند، با وارد شدن در محیط اجتماعی و برگزیدن ابزار سخنرانی و خطابه، تلاش داشتند واقعیت امر را برای جامعه انسانی روشن و همگان را از توطئه‌ای که در حال رخ‌دادن بود، باخبر کنند.
اگر اندکی از نوع کارکرد و تأثیر خطابه و سخنرانی در فکر و ذهن جامعه انسانی آگاه باشیم، اذعان خواهیم داشت که این ابزار تأثیر شگفت‌انگیزی بر عملکرد و اندیشه مخاطب می‌تواند بر جای بگذارد. خطابه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها بی‌گمان از چنان کارکرد و تأثیری برخوردار بود که آثار و برکات وجودی آن را نه فقط در 1400 سال قبل، بلکه در زمان کنونی نیز می‌توان به خوبی درک کرد؛ چراکه اگر آن خطابه حماسی نبود هیچگاه آیندگان نمی‌توانستند به مظلومیت جبهه حق پی برده و از توطئه مرموزی که تلاش داشت حکومت اسلامی را به نفع خود مصادره کند، آگاه شوند.
2 ـ رویکرد معقولانه و نرمش قهرمانانه
به‌طورقطع اگر یک انسان عادی مالک فدک بود و آن ظلم نابخشودنی را بر او تحمیل می‌کردند، واکنشی پرخاشگرایانه، منفعلانه، غیر معقولانه و غیراصولی از خود نشان می‌داد، چه‌بسا آن شخص حتی رفتاری از خود بروز می‌داد که نه‌تنها مخاطبین که آیندگان نیز هیچ‌گونه حقی را برای او سزاوار نمی‌دانستند، اما صدیقه طاهره حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با حکمت و درایت کامل و با رویکرد کاملاً معقولانه گزینه نرمش قهرمانانه را برگزید؛ نرمش قهرمانانه‌ای که تلاش داشت با ایراد سخنرانی و با استدلال‌های قرآنی و با عطوفت انسانی جامعه انسانی آن زمان را از تاریکی جهل و فتنه رهایی بخشد.
در واقع صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها شیفته هدایت مردم بود. خطابه ایشان در خصوص فدک نه یک مطالبه مادی‌گرایانه، بلکه تلاشی مهرورزانه بود که هدف غایی آن بازداشتن مردم آن زمان از اسارت قبیله‌گرایی و حمیت‌های جاهلیت بود. در واقع خطبه فدکیه تلاشی فاطمی بود برای قرار دادن جامعه انسانی بر ریل صحیح هدایت قرآنی.
3ـ استفاده از استدلال‌های محکم قرآنی
یکی از تکنیک‌های بسیار زیبای فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در مواجهه با جبهه نفاق، بهره‌گیری از استدلال‌های محکم قرآنی بود. جریان و گروهی که تلاش داشت با ظاهر سازی‌های اسلامی حق قرآنی و حکم الهی را زیر پا گذاشته و گناهی نابخشودنی را مرتکب شوند. در این‌چنین فضایی صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها با روآوری به استدلال‌های قرآنی حقانیت خود را به اثبات رسانده و باطل و غیر حق بودن جبهه مقابل را برای همگان روشن ساخت، در حالیکه عده‌ای تلاش داشتند هرگونه ارث صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها را با اسرائیلیات و روایات جعلی زیر سؤال ببرند، صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها با استفاده فقیهانه و عالمانه از آیات الهی پرده سیاه و شوم جهل را از مقابل دیدگان عموم کنار زده، مسأله را برای مردم روشن کرد.
استدلال و برهان‌های محکم قرآنی که صدیقه طاهره حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از آن استفاده کردند از چنان استحکام و غنای علمی برخوردار بود که این نوشتار گنجایش بیان تمام حقایق آن را نداشته خود مقاله و کتاب مستقلی را می‌طلبد.
گوشه‌ای از این استدلال قرآنی را می‌توان در این فراز از خطبه فدکیه مشاهده کرد: «اَیهَا الْمُسْلِمُونَ! أَاُغْلَبُ عَلی اِرْثی؟ یابْنَ اَبیقُحافَةَ! اَفی کِتابِ اللَّـهِ تَرِثُ اَباکَ وَ لااَرِثُ اَبی؟ لَقَدْ جِئْتَ شَیئاً فَرِیاً، اَفَعَلی عَمْدٍ تَرَکْتُمْ کِتابَ اللَّـهِ وَ نَبَذْتُمُوهُ وَراءَ ظُهُورِکُمْ، إذْ یقُولُ وَ وَرِثَ سُلَیمانُ داوُدَ؛[1] ای مسلمانان! آیا سزاوار است که ارث پدرم را از من بگیرند، ای پسر ابی‌قحافه، آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببری و از ارث پدرم محروم باشم امر تازه و زشتی آوردی، آیا آگاهانه کتاب خدا را ترک کرده و پشت سر می‌اندازید، آیا قرآن نمی‌گوید سلیمان از داود ارث برد؟!».
4ـ استفاده از ابزار بشارت و تنذیر
اگر اندکی با تکنیک‌های خدای متعال که برای هدایت و رستگاری جامعه انسانی در قرآن کریم استفاده کرده است، آشنا باشیم متوجه دو ابزار و تکنیک کارآمد بشارت و تنذیر خواهیم شد. خدای متعال در سرتاسر قرآن کریم گاه پرده از نعمت‌های غیر قابل توصیف بهشتی برداشته و گاه جامعه انسانی را متوجه عذاب غیر قابل تحمل جهنم می‌‌کند تا اینکه انسان حساب کار خود را در دنیا به درستی مدیریت کند که در مناطق ممنوعه الهی وارد نشود و یا اینکه در برخی آیات با این موضوع روبه رو می‌شویم که خدای متعال یکی از تکینک‌های انبیاء و رسولان خود را این چنین تبیین می‌‌کند: «إِنّا أَرسَلناکَ بِالحَقِّ بَشیرًا وَنَذیرًا ۖ وَلا تُسأَلُ عَن أَصحابِ الجَحیمِ؛[2] ما تو را به حق، برای بشارت و بیم دادن (مردم جهان) فرستادیم؛ و تو مسئول (گمراهی) دوزخیان (پس از ابلاغ رسالت) نیستی.»
در خطبه فدکیه نیز به خوبی شاهد استفاده صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها از این دو تکنیک هستیم. «هذا، وَ الْعَهْدُ قَریبٌ، وَالْکَلْمُ رَحیبٌ، وَ الْجُرْحُ لَمَّا ینْدَمِلُ، وَ الرَّسُولُ لَمَّا یقْبَرُ، اِبْتِداراً زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ، اَلا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا، وَ اِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَةٌ بِالْکافِرینَ؛[3] این در حالی بود که زمانی نگذشته بود، و موضع شکاف زخم هنوز وسیع بود، و جراحت التیام نیافته، و پیامبر به قبر سپرده نشده بود، بهانه آوردید که از فتنه می‌هراسید، آگاه باشید که در فتنه قرار گرفته‌اید، و براستی جهنم کافران را احاطه کرده است».
* حجت‌الاسلام علی بیرانوند استاد حوزه علمیه قم
-----------------
پی‌نوشت‌ها:
[1]. الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج1، ص101.
[2]. سوره مبارکه البقرة آیه 119.
[3]. الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج1، ص101.
انتهای پیام/