۵ نکته تربیتی امیرالمؤمنین درباره برخورد فرماندهان با سربازان
امیرالمؤمنین علیه‌السلام ضمن نامه‌ای به مالک اشتر نوشت: برگزیده‌ترین فرماندهان سپاه تو کسی باشد که از همه بیشتر به سربازان کمک برساند و از امکانات مالی خود بیشتر در اختیارشان بگذارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، دفاع و حفظ امنیت، در زمرۀ نخستین وظایف حکومت قلمداد می‌شود. دولت‌ها برای انجام این وظیفۀ خطیر از شیوه‌های گوناگونی در تأمین و آموزش نیروی انسانی استفاده می‌کنند که خدمت سربازی، رویه‌ای مرسوم با سابقه‌ای دیرینه در این جهت است. با اندک مطالعه‌ای درباره سیره پیامبر صلی‌الله علیه و آله و امیر مؤمنان علیه‌السلام در برخورد با سربازان اسلام، حداقل به دو گزاره دست می‌یابیم: 1ـ تکریم سرباز به عنوان انسان مستقل 2ـ تأکید بر تأمین مایحتاج سربازان به عنوان مهم‌ترین رکن امنیت حکومت
1ـ تکریم سرباز
الف) تکریم به لحاظ جایگاه انسانی:
واژه تکریم در لغت به معنای گرامی داشتن، احترام کردن و نیکویی رساندن به انسان است و در اصطلاح، برخوردها، رفتارها و روابط مبتنی بر ارج نهادن انسان‌ها به یکدیگر را تکریم گویند؛ این خصلت، همان گزاره‌ای است که خداوند انسان را به آن آراست، آنجا که فرمود «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً؛ به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا نشاندیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از آفریده‌های خویش برتری دادیم.» (اسراء70) این مسئله ما را به این موضوع رهنمون می‌کند که اساس رفتار خداوند با انسان‌ها مبتنی بر تکریم آنها است، مسئله‌ای که عمده افراد در تعاملات اجتماعی خویش به آن توجهی ندارند و در برخی قوانین‌مان نادیده گرفته شده است. باید دید چه حجمی از اخلاقیات خانوادگی و نیز قوانین جامعه اسلامی ما مبتنی بر تکریم است؟! به عنوان نمونه رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله در روایتی، انسان‌ها را دعوت به تکریم نسبت به فرزندان می‌کند و می‌فرماید «فرزندان خود را گرامی بدارید و با آداب نیکو با آنها معاشرت کنید تا خداوند شما را بیامرزد؛ أکْرِمُوا أولادَکُم وَ أَحسِنُوا آدابَهُمْ یُغْفَرْلَکُم.» (مکارم الأخلاق، ص222) یا درباره اهمیت کرامت مهمان فرمود «هرکه به خدا و روز قیامت ایمان آورده است، باید میهمانش را اکرام کند؛ مَن کانَ یُؤمنُ بِاللّه ِ وَالیَومِ الآخِرِ فَلیُکْرِمْ ضَیْفَهُ.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج2، ص667) با توجه به این امر باید در وهله اول به سرباز به دید یک انسانی نگاه کرد که خداوند به او عنصری به نام کرامت بخشیده و او را نزد خود گرامی داشته است.
ب) تکریم به لحاظ تأمین امنیت و جهاد:
طبق حدیثی از امام صادق علیه‌السلام سه چیز است که همه مردم به آنها نیاز دارند: امنیّت، عدالت و آسایش؛ ثَلاثَةُ اَشْیاءَ یَحْتاجُ النّاسُ طُرّا اِلَیْها: اَلاَمْنُ و َالْعَدْلُ و َالْخِصْبُ» (تحف العقول ص320). چرا که اساس قوام و حیات جامعه بر امنیت آن جامعه استوار و نیز میزان مصونیت هر سرزمینی نسبت به تهدیدات داخلی و خارجی به تقویت امنیت آن وابسته است. آن گروهی که این وظیفه خطیر و حساس را بر عهده دارند، نیروهای نظامی و نیز سربازان وطن هستند. تصور اینکه لحظه‌ای مرزهای این سرزمین از سربازان اسلام خالی بماند، چه خطرهایی متوجه حکومت می‌شود، هر انسانی را به تشکر قلبی و زبانی از آنها وا می‌دارد؛ به این جهت بر همگان ضروری است نگاهی همراه با تکریم نسبت به سربازان وطن داشته باشند.
2ـ تأکید بر تأمین مایحتاج سربازان
با توجه به اصل تکریم، حال باید این نکته را مدنظر داشت که سربازان امانت خانواده‌ها در دستان حکومت‌اند؛ بنابراین باید نهایت دقت را در تأمین مایحتاج آنها لحاظ کرد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بخشی از نامه خویش به مالک اشتر هم به جایگاه تکریم در برخورد با سرباز اشاره می‌فرماید و هم بر تأمین مایحتاج ایشان تأکید دارد. در بخش‌هایی از این نامه می‌خوانیم:
«برگزیده‌ترین فرماندهان سپاه تو کسی باشد که از همه بیشتر به سربازان کمک رساند و از امکانات مالی خود بیشتر در اختیارشان گذارد، به اندازه‌ای که خانواده‌هایشان در پشت جبهه و خودشان در آسایش کامل باشند تا در نبرد با دشمن، سربازان اسلام تنها به یک چیز بیندیشند. همانا مهربانی تو نسبت به سربازان، دل‌هایشان را به تو می‌کشاند؛ پس از آن، آرزوهای سپاهیان را بر آور و همواره از آنان ستایش کن و کارهای مهمی که انجام داده‌اند برشمار؛ زیرا یادآوری کارهای ارزشمند آنان، شجاعان را برمی‌انگیزد و ترسوها را به تلاش وا می‌دارد ...» (نهج البلاغه، 1388، نامه 53، ص 409).
مهم‌ترین نکاتی که امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر آن تأکید دارند شامل موارد ذیل است:
1ـ عنایت ویژه فرماندهان نسبت به سربازان
2ـ توجه ویژه به حل مشکلات مالی سربازان و خانواده آنان
3 ـ مهربانی و محبت به سربازان
4 ـ اجابت خواسته‌های معقول و مشروع سربازان
5 ـ ستایش و اکرام و تشویق سربازان موفق
سعید شیری
انتهای‌پیام/